«مطالبه‌گری» و «عدم سازش» مهمترین ویژگی کودک تک فرزند/ تعدد فرزندان، آسیب‌های درون خانواده را کاهش می‌دهد

گروه جامعه خبرگزاری آنا؛ در بخش اول این گفتگو به این موضوع پرداختیم که شرایط اقتصادی مناسب در فرزندآوری مهم است اما مهمترین اولویت نیست، هستندخانواده‌هایی که در شرایط اقتصادی مناسبی نیستند اما با مدیریت و برنامه‌ریزی بیش از یک فرزند دارند. که در ادامه بخش دوم مشروح آن را می‌خوانید:

آنا: عده‌ای اعتقاد دارند تربیت یک فرزند هم بسیار سخت است چه برسد به تعداد بیشتر، از این رو به همان یک فرزند اکتفا می‌کند. نظر شما چیست؟

دیناروند: اتفاقا عکس این تصورات است. پدر و مادری که بیش از یک فرزند دارند، اطلاعات تربیتی‌اش نسبت به والدینی که یک فرزند دارند خیلی بالاتر است و اگر چیزی را نمی‌داند، به دنبال یاد گرفتن آن می‌رود اما کسی که تک‌فرزند است فکر می‌کند حالا علامه دهر است و همه چیز بلد است و دارد تمام کارهایش را استاندارد انجام می‌دهد اما از لحاظ علمی اصلاً چنین اتفاقی نخواهد افتاد.

تعدد فرزندان آسیب‌های درون خانواده را کاهش می‌دهد

آنا:فرزند زیاد مسئولیت‌ها و نگرانی‌های والدین را افزایش می‌دهد و برخی والدین دیگر به دنبال تعدد مشکلاتشان نیستند. نظر شما چیست؟

دیناروند: اولین و مهمترین فایده تعدد فرزندان کم کردن آسیب‌های درون خانواده است در دوسال گذشته کرونا به ما ثابت کرد که نمی‌شود روی عمر و سلامتی حساب کرد. ممکن است هر اتفاقی بیفتد. کشور ما یک کشور حادثه‌خیز و با آمار تصادفات بالاست. اینها همه جزئی از واقعیت‌های زندگی من و شماست. من از کجا بدانم این تک‌فرزند من تا زمانی که بزرگ a,n اتفاقی برای او نخواهد افتاد؟ چه تضمینی دارم! اصلا برفرض این‌که این بچه از همه این حادثه‌ها هم صحیح و سالم بیرون آمد، این فرزند ما موقعی که بزرگ می‌شود متأهل می‌شود. فرزند متأهل باید چهار سالمند را حمایت کند؛ پدر و مادر خودش، پدر یا مادر همسرش و این امر فشار زیادی زندگی او را تحت تاثیر قرار خواهد داد. الان کسی که پنج خواهر و برادر دارد نمی‌تواند به سهم خودش به پدر و مادرش رسیدگی کند، چطور این تک‌فرزند می‌تواند چهار نفر سالمند را به جز زندگی و همسرش و مسائل و مشکلاتی که در گیرودار زندگی روزانه‌اش وجود دارد، حمایت کند؟

کودکی که خواهر و برادر دارد و داشته‌هایش را با آنها تقسیم می‌کند حس از خودگذشتگی را یاد می‌گیرد

آنا: چه تضمینی وجود دارد که جوانان آینده دغدغه نگهداری و همراهی والدین را داشته باشند؟ همین الان هم تعداد سالمندان بی‌سرپناه و ترد شده از سوی فرزندان در جامعه تعدادشان کم نیست.

دیناروند: بر اساس تحقیقی که انجام شده الان خانواده‌های ما اکثراً هسته‌ای هستند. قبلاً خانواده‌های ما گسترده بود، حداقل سه نسل با هم در یک خانه زندگی می‌کردند و چقدر زندگی‌های خوبی داشتند چون از همدیگر حمایت می‌کردند به‌خصوص در فرزندآوری. هم تجارب‌شان را منتقل می‌کردند، هم کنار زن و مرد جوان بودند به خاطر اینکه به آنها انگیزه بدهند و از آنها حمایت کنند، شبانه‌روز کنارشان بودند. پدر و مادرهای عصر کنونی، پدر و مادرهای خیلی خوب و ایده‌آلی هستند چون فرزندسالاری حاکم است. این پدر و مادرهایی که سکوت می‌کنند، لبخند می‌زنند و بی‌چون چرا همه چیز را در اختیار فرزندشان قرار می‌دهد، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خوبی هم خواهند شد. طبق تحقیقاتی که انجام گرفته به این نتیجه رسیده‌اند که خانواده‌های هسته‌ای ما در آینده به خانواده‌های گسترده تبدیل می‌شوند. یعنی فرزندان، پدر و مادران مهربان خودشان را همچنان کنار خودشان نگه می‌دارند و از آنها نگهداری می‌کنند. یعنی خانواده هسته‌ای ما در آینده به خانواده گسترده تبدیل خواهد شد. البته باید سازمان‌هایی که کارشان فرهنگ‌سازی است، از مهدکودک شروع کنند. این فکر و آموزش‌های فرهنگی و آموزه‌های دینی و سنتی ما را دوباره رو بیاورند، دوباره و آموزش دهند، دوباره فرهنگ‌سازی کنند.

بیشتر بخوانید:

عدم ارتباط بین فشار اقتصادی و فرزندآوری/ افسردگی و اضطراب در کودکان تک‌فرزند شایع است

پرفرزندی؛ خوب یا بد؟ / نقش فرزندان در استحکام و پایداری خانواده موثر است

کودک تک فرزند همیشه مطالبه‌گر است

آنا: برخی خانواده‌ها معتقداند اگر یک فرزند داشته باشند و او را در بهترین شرایط بزرگ کنند بهتر از این است که چند فرزند را در شرایط رفاهی نسبی بزرگ کنند نظر شما چیست؟

دیناروند: کاملا مخالف هستم. کودکی که خواهر و برادر دارد و داشته‌هایش را با آنها تقسیم می‌کند حس از خودگذشتگی را یاد می‌گیرد که هر انسانی این خصیصه‌ را ندارد. انسان‌هایی سالم هستند که ازخودگذشتگی دارند. این تک‌فرزندی که همه چیز را داشته و می‌خواهد، یک انسان مطالبه‌گر است. حتی وقتی وارد اجتماع می‌شود نمی‌تواند با همسرش کنار بیاید. چطور می‌تواند از حق خودش به خاطر همسرش بگذرد؟ همیشه خواسته! همیشه همه چیز برایش مهیا بوده! چطور از حق خودش بگذرد؟ ولی کسی که چند خواهر و برادر داشته یاد گرفته که بعضی جاها باید از حق خودم بگذرم چون مصلحت است چون این‌جوری خودم هم به آرامش می‌رسم اما آن تک‌فرزند یاد نگرفته است. وقتی وارد جامعه می‌شود نمی‌تواند اتاقش را با همکارش نصف کند و همه‌اش مطالبه‌گری می‌کند. مهارت‌های ارتباطی او ضعیف است. با همکارش، رئیس‌اش و مدیرش هم نمی‌تواند متعادل رفتار کند چون همیشه حرف، حرف خودش بوده است. خودرأی است! و همیشه مطالبه‌گر و حتی دنبال کار هم نمی‌رود!

افراد کم‌توقع همیشه شاداب هستند

آنا: در خصوص احساس صمیمیت در خانواده‌های پر جمعیت توضیح دهید؟

دیناروند: هر فرزند که به دنیا می‌آید شادی را هم با خودش می‌آورد. یک فرزند یک شادی، دو فرزند، سه و چهار فرزند همین‌طور شادابی زندگی بیشتر می‌شود. شما هر چقدر شادابی و نشاطت بیشتر باشد، امید به زندگی و رضایت از زندگی‌ات هم بیشتر و ارتباط بین شما و همسرت قوی‌تر و محکم‌تر است. از طرف دیگر یک اصلی در روانشناسی داریم که می‌گویند با کودک درون خودت بازی کن یعنی هر از چندگاهی کودکی کن، برگرد به دوران کودکی‌ات. چون دوران کودکی دوران سادگی، آرامش و نشاط و دوره‌ای است که خیلی کم توقع هستی. انسان‌های کم‌توقع همیشه شاداب‌تر و بانشاط‌تر هستند. بنابراین پدر و مادرانی که تعداد فرزندشان بیشتر است، رضایت از زندگی‌شان بیشتر و در نتیجه امید به زندگی، ‌ بهداشت روان و بهداشت جسمانی‌شان هم تضمین می‌شود و آن‌چه اهمیت دارد این است که تمام این گفته‌های براساس تحقیقات مطرح می‌شود و کاملا علمی است.

آنا: زندگی‌ در آپارتمان‌های کوچک شرایط را برای نگهداری فرزندان سخت می‌کند با چنین وضعیتی تمایل به فرزندآوری هم کم می‌شود آیا این را تایید می‌کنید؟

دیناروند: این زندگی‌ها را ما خودمان رقم زدیم. خودمان خانه‌هایمان را کوچک کردیم. تمام خانه‌های ویلایی به آپارتمان تبدیل می‌شوند چون ما خودمان می‌خواهیم و متقاضی‌اش هستیم. ما خودمان درخواست‌کننده‌ایم، سازنده هم می‌سازد. وقتی تقاضا بالا برود مطمئن باشید قیمت زمین پایین می‌آید؛ همه چیز عوض می‌شود! این شرایط را ما خودمان ساخته‌ایم.

هر فرزند که به دنیا می‌آید شادی را هم با خودش می‌آورد

آنا: کسانی که در فضای کوچک هستند، بعضاً ناخواسته ممکن است فرزند در جریان روابط ریز پدر و مادرش قرار بگیرد، این موضوع می‌تواند از عواملی باشد که پدر و مادر از داشتن فرزند دوم امتناع کنند؟

دیناروند: همان مدیریت و برنامه‌ریزی در زندگی که ابتدا گفتم! آن اتاقی که اتاق خواب من است چه اشکال دارد که اتاق خواب بچه‌ها شود؟ تخت‌های دو طبقه بگذاریم، آن بشود اتاق خواب بچه‌ها والدین هم در قسمت دیگری از خانه بخوابند. ما در زندگی با خیلی چالش‌ها برخورد می‌کنیم. اگر قرار باشد کاسه چه کنم چه کنم دستم بگیرم که نشد مدیریت. این‌جوری شیرازه زندگی از دست من در می‌رود. مدیریت اقتصادی همیشه با مرد و مدیریت خانه و خانواده و داخل خانه با زن است.

در بحث تربیت کودک کیفیت اهمیت دارد و نه کمیت!

آنا: در جامعه امروز تربیت فرزندان به شدت نیاز به وقت و انرژی دارد اما والدین اغلب شاغل هستند و چنین ظرفیتی ندارند. راهکار پیشنهادی شما چیست؟

دیناروند: در بحث تربیت، کیفیت مهم است نه کمیّت. اینکه چند ساعت پیش بچه‌ات باشی مهم نیست، کیفیت‌اش مهم است. در بحث تربیت و بحث‌های روانشناسی کیفیت مهرورزی مهم است، کیفیت تربیتی مهم است نه ساعت‌اش. خیلی از مادرها در خانه هستند ولی بچه آنها از لحاظ روحی و عاطفی آسیب دیده است. بنابراین تربیت و پرورش ربطی به کمیّت ندارد، به کیفیت ربط دارد. چقدر به بچه‌ات عشق یا مهر بدون قید و شرط می‌دهی. چقدر در دسترس بچه‌ات هستی زمانی که نیاز دارد. ساعت و زمان مهم نیست، کیفیت این عشق، پرورش و تربیت مهم است. اگر تو در زمینه تربیتی ضعف داری، روی ساعت دنبال بهانه نگرد. برو اطلاعات و علم‌ات را بالا ببر. از متخصصانی که متخصص تربیت و پرورش کودک هستند مشورت بگیر. من اگر چیزی را بلد نیستم الان عصر، عصر تکنولوژی است، در اینترنت و گوگل تمام اطلاعات به وفور در مقابل‌ات قرار می‌گیرد. پس ترس من از چیست؟ از عدم آگاهی و اطلاعات؟ دنیای اطلاعات ما را احاطه کرده است. اطلاعات خودمان را بالا ببریم و از هیچ‌چیز نترسیم. ترس یعنی بی‌اطلاعی. وقتی یک بچه از تاریکی می‌ترسد یعنی نمی‌داند که این تاریکی با روشنی یکی است. ترس از ندانستن و عدم آگاهی می‌آید. آگاهی‌مان را بالا ببریم و از هیچ‌چیز نترسیم.

مادر در دوران بارداری آماده سختی‌های بعد از تولد کودک می‌شود

آنا: بعضی از مادران دوران بارداری خیلی سختی برای فرزند اول داشتند و دیگر برای فرزند دوم اقدام نمی‌کنند؛ بحث ویار، سختی زایمان، بی‌خوابی‌ها و ... این‌ مادران را چگونه می‌توان از نظر روانی مجاب به بارداری دوم کرد؟

دیناروند: بی‌خوابی اصلاً چاشنی زندگی است. خداوند فیزیک بدنی یک زن را طوری آفریده که زن مرحله به مرحله وارد این سختی‌ها می‌شود. هر سختی باعث رشد می‌شود نه اینکه تو را به عقب برگرداند. تا حالا کدام سختی را دیدید که شما را له کند؟ بلکه شما را به رشد و کمال می‌رساند. در دوران بارداری مادر یاد می‌گیرد از این پهلو به آن پهلو شود. موقعی که شب‌هنگام می‌خواهد از این پهلو به آن پهلو شود، باید بنشیند و بعد به پهلوی دیگر بیاید. بنابراین او برای دوره‌ای که بعد از بارداری است آماده می‌شود که شب‌ها بیدار باشد. یعنی این اتفاق یک‌مرتبه نمی‌افتد. از همان دوران بارداری یک خانم باردار این آمادگی را دارد. یعنی قوی و قوی‌تر می‌شود. عادت می‌کند.

تربیت و پرورش ربطی به کمیّت ندارد، به کیفیت ربط دارد. چقدر به بچه‌ات عشق یا مهر بدون قید و شرط می‌دهی و زمانی که کودک نیاز دارد چ‌قدر در دسترس هستی؟

بدنش به شب ‌بیداری و بیدار شدن عادت می‌کند. او در دوران بارداری‌اش هم همین سختی‌ها را کشیده و دیده و بدنش عادت کرده، این آمادگی را دارد و پخته‌تر شده. بدنش قوی‌تر شده. تا زمانی که شب‌ها هم بیدار شود و به بچه‌اش شیر بدهد و اگر بدانید لبخند آن بچه چقدر می‌چسبد! تمام خستگی و شب‌بیداری‌ها را از مادر می‌گیرد و به جایش یک نیرو و انرژی مضاعفی می‌دهد. شما چه را با چه واقعاً مقایسه می‌کنید؟ آن لذت و حس‌اش خیلی شیرین است. این در وجود یک مادر به ودیعه گذاشته شده است. اگر به یک دختربچه یک عروسک یا ماشین بدهید سراغ کدام می‌رود؟ کسی به او یاد نداده! این جزء ذات وجودی و آفرینش اوست. زن پر از احساس و عاطفه است. به وجود آمده به خاطر اینکه پرورش دهد و بزرگ کند، بدون اینکه بخواهی یا نخواهی، این در وجود همه زنان است.

قانون جوانی جمعیت برای لازم‌اجرا شدن به حمایت جدی دولت نیاز دارد

آنا: به نظر شما بسته‌های تشویقی اقتصادی و غیراقتصادی که در قانون جوانی جمعیت مطرح شده است برای فرزندآوری چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد؟

دیناروند: این مشوق‌ها را حتی در کشورهای دیگر هم استفاده کردند و خوب جواب داده است. این مشوق‌ها مسلماً کمک‌کننده است چون ایجاد انگیزه می‌کند و در عین حال حمایتی هستند. ولی در شرایطی که قانون تصویب شده لازم‌الاجرا باشد. یعنی حتماً باید پیگیری شود. وقتی به سازمان‌ها و ادارات ابلاغ می‌شود، اجرا شود، قابل پرداخت باشد. مردم ما از بس شنیده‌اند و عمل نشده، انگیزه‌هایشان کم است. من انتظار دارم این قوانین یا مصوبات جوانی جمعیت ما پیگیری به جدّ و حمایت دولت برای لازم‌الاجرا شدن داشته باشد. قبلاً مرخصی زایمان ۶ ماه بود ولی بعد ۹ ماه شد اما خیلی از سازمان‌ها متأسفانه این را فقط روی کاغذ دارند و اجرا نمی‌کنند. خانمی که به مرخصی زایمان می‌رود، بعد از ۶ ماه دغدغه دارد، به او زنگ می‌زنند می‌گویند می‌خواهی بیا می‌خواهی نیا ولی موقعی که برگشتی ممکن است سر جایت نباشی! این آرامش ندارد! وقتی می‌گویم دولت باید پیگیر باشد که این مصوباتی که به سازمان‌های دولتی یا خصوصی ابلاغ می‌شود، حتماً باید اجرا شود. یک پیگیری قوی و مصرانه می‌خواهد که حتماً لازم‌الاجرا باشد. وقتی می‌گویند وام می‌دهند، هزینه‌های بیمه از دو فرزند به چهار فرزند هم شده واقعاً اینها را پیگیری کنند که اینها حتماً اجرایی شود.

انتهای پیام/ ۴۱۶۱