دانشجویان پژوهشی با حوزه‌های آموزشی ارتباطی ندارند/ به پژوهش در کشور به عنوان زائده نگاه می‌شود!

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، فرارسیدن هفته پژوهش در آخرین روزهای آخرین پاییز قرن بهانه‌ای شده تا چالش‌ها و مشکلات امر خطیر پژوهش در ایران اسلامی را در بوته نقد قرار داده و ارزیابی شود.

از این رو گروه دانشگاه خبرگزاری آنا سراغ برخی از پژوهشگران و همین طور مسئولان مربوطه در این حوزه رفته و در این زمینه با آنها به گفتگو نشسته است. متن این گفتگوها در پرونده‌ای ذیل عنوان «چالش‌های پژوهش در ایران» قرار می‌گیرد. در دومین شماره از این پرونده گفتگو اصغر احمدی پژوهشگر و عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی در ادامه آمده است.

در توزیع طرح‌ها و بودجه‌های پژوهشی سفارش و توصیه تاثیر گذار است

اصغر احمدی، پژوهشگر و عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه توزیع طرح‌های پژوهشی بین پژوهشگران منصفانه و عادلانه نیست، اظهار کرد: معمولا از طریق فراخوان‌ها از پژوهشگران درخواست می‌شود که طرح‌های پژوهشی را در قالب RFP و پروپوزال انجام دهند اما وقتی این پروپوزال‌ها و RFP‌ها به سازمان‌های متبوع وصول می‌شود بلافاصله اعمال سلیقه‌ها آغاز می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه در توزیع طرح‌ها و بودجه‌های پژوهشی در کشور سفارش، توصیه و سوگیری‌های شخصی تأثیرگذار است، گفت: گاهی دست‌های آلوده‌ای وجود دارند که در این زمینه اعمال سلیقه می‌کنند و موارد متعددی وجود دارد که افرادی برنده برخی فراخوان‌ها شده‌اند که شایستگی و صلاحیت علمی آن را نداشته‌اند.

در حوزه آموزش نظام و سازوکار دقیق و مفصلی طراحی شده اما چنین نظامی در حوزه پژوهش وجود ندارد و ضروری است که حوزه پژوهش نیز نظام‌مند شود.

این پژوهشگر با بیان این مطلب که پژوهش در کشور نظام مشخصی ندارد، ادامه داد: در حوزه آموزش نظام و سازوکار دقیق و مفصلی طراحی شده اما چنین نظامی در حوزه پژوهش وجود ندارد و ضروری است که حوزه پژوهش نیز نظام‌مند شود.

پژوهش را به شکل زائده می‌بینند!

وی افزود: به پژوهش در کشور به‌عنوان زائده نگاه می‌شود و به آن اعتنا نمی‌شود بنابراین تا وقتی این دیدگاه وجود دارد، انتظار طراحی سازوکار و سازمان برای حوزه پژوهش وجود ندارد.

عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی بیان کرد: برخی سازمان‌ها نظیر شهرداری تهران سازوکارهایی ایجاد کرده‌اند که موضوعات طرح‌های پژوهشی را روی سایت منتشر می‌کنند و فراخوان می‌دهند که در این سطح افراد از دسترسی و شانس یکسانی برای دریافت طرح برخوردارند اما از مرحله‌ای به بعد اعمال سلیقه‌ها صورت می‌گیرد.

وجود اعمال سلیقه در موضوع طرح های پژوهشی در حوزه علوم انسانی

احمدی اظهار کرد: پژوهش ابزار است اما باید از این ابزار به درستی استفاده شود. نه این­که تا زمانی که  در راستای منافع ما باشد  از آن استقبال کنیم  و اگر در راستای منافع نبود آن را زیر سؤال ببریم.

وی گفت: حتی در نظرسنجی‌ها بارها دیده شده که برخی افراد،  نهادها و گروه‌های که نتایج  مطابق میل ­شان نیست، با آن مخالفت می­‌کنند.

پیوست اجتماعی پروژه‌ها با دستکاری داده‌ها همراه است

این پژوهشگر حوزه علوم انسانی در خصوص پیوست اجتماعی پروژه‌ها، گفت: این پیوست قرار بود در همه پروژه‌ها وجود داشته باشد اما هم‌اکنون به دلیل نگاه ابزاری بی‌استفاده شده است و فقط برای اینکه بخشی از پروتکل‌ها تکمیل شود انجام می‌گیرد و چه بسا داده‌ها و نحوه جهت‌دهی آن‌ها در پیوست‌ها با دستکاری همراه است.

باید از ابزار پژوهش به‌درستی استفاده شود. نه این­که تا زمانی که  در راستای منافع ما باشد  از آن استقبال کنیم  و اگر در راستای منافع نبود آن را زیر سوال ببریم.

وی با انتقاد از مطرح شدن موضوع کاربردی بودن پژوهش‌ها در حوزه علوم انسانی، تصریح کرد: یکی از آسیب‌های اخیر در کشور ما مبتذل کردن موضوع کاربردی‌سازی علوم انسانی است چرا که برای کاربردی شدن هر علمی باید مطالعات یا پژوهش‌های بنیادی و توسعه‌ای از قبل وجود داشته باشد و اصولاً پژوهش کاربردی بابد از مسیر پژوهش توسعه‌ای و پژوهش بنیادی عبور کند.

این عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی گفت: ما هنوز به مرحله پژوهش بنیادی در حوزه علوم انسانی نرسیده‌ایم. پژوهش بنیادی نیاز به آزادی دارد یعنی در آن باید بتوان حرف بنیادی زد که ممکن است به برخی ساحت‌ها بر بخورد. وقتی این مسئله در مطالعات بنیادی علوم رعایت نشده است حرف زدن از پژوهش کاربردی در حوزه علوم انسانی امری سطحی و مبتذل است که لقلقه زبان عده‌ای می‌شود برای اینکه با بودجه‌ها بازی کنند یا در حمایت از پروژه‌ها سلیقه‌ای عمل کنند.

بی‌توجهی به پژوهش بنیادی در قیاس با پژوهش کاربردی

احمدی با تاکید بر اینکه پژوهش‌های بنیادی می‌تواند منبع تغذیه صدها پژوهش کاربردی باشد، افزود: متاسفانه این دو امر از هم گسسته شده و پژوهش کاربردی عملاً معنای خود را در حوزه علوم انسانی از دست داده است.

وی با بیان اینکه پژوهش هنوز به عنوان نیاز در جامعه ما شکل نگرفته و به صورت دستوری انجام می‌شود، گفت: برخی سازمان‌ها صرفاً برای اینکه اعلام شده اگر درصد مشخصی از بودجه را صرف پژوهش نکنند باید این درصد را به خزانه بازگردانند، آن را صرف امور پژوهشی می‌کنند.

برخی سازمان‌ها صرفاً برای اینکه اعلام شده اگر درصد مشخصی از بودجه را صرف پژوهش نکنند باید این درصد را به خزانه بازگردانند، آن را صرف امور پژوهشی می‌کنند.

لزوم توجه بیشتر به جایگاه اجتماعی پژوهشگران

این پژوهشگر با تاکید بر لزوم توجه بیشتر به جایگاه اجتماعی پژوهشگران ادامه داد: یکی از مشقت‌بارترین و دشوار‌ترین فعالیت‌ها پژوهش است و ضمن اینکه مسیر دشواری وجود دارد گاهی تا چندین سال وقت افراد را می‌گیرد. در حال حاضر زحمت اصلی را پژوهشگران انجام می‌دهند اما نه تنها از حقوق و وضعیت رفاهی بسیار کمتر و ضعیف‌تری برخوردارند بلکه در خصوص پرستیژ و جایگاه نیز مورد اجحاف قرار می‌گیرند و این جایگاه به فعالیت آموزشی داده می‌شود.

وی تاکید کرد: اساتید باید ملزم باشند آموزش‌ها را در یک روال و ساختار معنادار بر مبنای پژوهش ارائه کنند و لازم است در کنار هر دانشکده‌ای، پژوهشکده‌ای هم راه‌اندازی شود تا از تعامل پژوهش و آموزش، موضوعات پژوهشی معنادار و مفید واقع شوند.  

دانشجویان پژوهشی با حوزه‌های آموزشی ارتباط ندارند و جزیره‌ای عمل می‌کنند

این عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: پیش از این به دلیل به بن بست رسیدن دانشگاه‌های آموزشی رشته‌ها و دانشگاه‌های پژوهش محور ایجاد شد، چرا که این نیاز احساس شد که آموزش بدون پژوهش کفایت نمی‌کند. اما در حال حاضر دانشجویان پژوهشی با حوزه‌های آموزشی ارتباط ندارند و جزیره‌ای عمل می‌کنند.

وی تاکید کرد: تا زمانی که دو حوزه آموزش و پژوهش از نظر معنایی به تعادل نرسند و حتی پژوهش و علوم کاربردی بالاتر از آموزش دیده نشود این معضل کماکان به قوت خود باقی است و با بحران عدم پویایی و انفعال در دانشگاه‌ها مواجه می‌شویم.

بودجه‌های پژوهشی به سرعت قربانی می‌شوند

این پژوهشگر اظهار کرد: بودجه آموزش عالی از سال ۹۸ نسبت به سال99 ،‌ 9 درصد افزایش پیدا کرده در حالی که این افزایش در حوزه پژوهشی فقط ۲ درصد بوده است. در حال حاضر صحبت از دهم درصد است، مثلا می‌گویند ۷ دهم درصد به بودجه پژوهشی کل کشور اختصاص داده شده و این یعنی کار به صورت بنیادی خراب است و پژوهش در جامعه ما زینت‌المجالس است و به سرعت بودجه‌اش قربانی می‌شود.

تشکلی تحت عنوان جامعه پژوهشی در کشور وجود ندارد

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: اعضای هیئت علمی که عمدتاً آموزشی هستند سازمان و هویت دارند اما تشکلی تحت عنوان جامعه پژوهشی در کشور وجود ندارد و هویت برای جامعه پژوهشی کشور شکل نگرفته است، بنابراین هر مدیری می‌تواند طبق سلیقه خود برای این حوزه برنامه‌ریزی کند.  

وظایف آموزشی اساتید به قدری زیاد است که عملا فضایی برای کار پژوهشی باقی نمی‌ماند و باید این مساله به صورت ریشه‌ای و پایه‌ای حل شود.

این عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی اظهار کرد: وظایف آموزشی اساتید به قدری زیاد است که عملاً فضایی برای کار پژوهشی باقی نمی‌ماند و باید این مسئله به صورت ریشه‌ای و پایه‌ای حل شود تا اساتید آموزشی بتوانند در آرامش فعالیت پژوهشی انجام دهند و اساتید پژوهشی نیز بتوانند فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی را به تناسب هم پیش ببرند. 

تحریم‌ها ضربه بزرگی برای جامعه علمی کشور است

وی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها در حوزه پژوهش علوم انسانی، گفت: پژوهش بدون کمک مالی امکان‌پذیر نیست و بسته شدن کانال‌ها و ارتباط‌های مالی می‌تواند چالش‌هایی را در این حوزه ایجاد کند. تحریم‌ها قبلا به دلیل ضعف بنیه مالی در تمام حوزه‌ها به خصوص علوم انسانی ارتباط با دیگر کشورها را محدود کرده بود و در حال حاضر نیز به دلیل قطع شدن کانال‌های مالی با دنیا این مسئله تشدید شده و ارتباطات علمی به حداقل رسیده است که این مسئله ضربه بزرگی برای جامعه علم کشور است.

انتهای پیام/4139/پ