درخواست دسترسی آژانس منطبق بر بندهای موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی نیست

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا از کانال اطلاع‌رسانی سازمان انرژی اتمی، بهروز کمالوندی در یادداشتی به بررسی درخواست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران جهت شفاف‌سازی و ارائه دسترسی تکمیلی به دو مکان از منظر جنبه‌های حقوقی دسترسی پرداخت. این مقاله در آستانه برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ارائه گزارش اخیر مدیرکل آژانس به این شورا که منجر به صدور قطعنامه ضد ایرانی گردید منتشرشده است. قطعنامه‌ای که با استناد به اسناد جعلی و غیر موثق توسط تروئیکای اروپا تهیه‌شده است و با مخالفت جدی کشورهای چین و روسیه و رأی ممتنع هفت کشور عضو شورای حکام به تأیید این شورا رسید.

ایران زیر بار بدعت نامطلوب آژانس نمی‌رود

گزارش فصلی جدید مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خواستار دسترسی و شفاف‌سازی در خصوص دو مکان در ایران شده است. بر همین اساس، آژانس با استناد به اطلاعات و اسنادی جعلی ادعایی که از طریق عملیات جاسوسی اسرائیل به‌دست‌آمده، خواستار دسترسی شده است. جمهوری اسلامی ایران این اتهامات را یک بدعت غیراصولی و نامشروع قلمداد می‌کند و به دنبال جلوگیری از ایجاد چنین رویه‌ای است. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است چنین درخواست‌هایی باید مبتنی بر دلایل شفاف حقوقی و در چارچوب‌های نظام راستی‌آزمایی آژانس باشند. به اعتقاد ایران، کشورهای عضو نباید اجازه ایجاد چنین بدعت نامطلوبی در روند نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت‌فشارهای سیاسی را بدهند.

همان‌طور که در گزارش‌های مدیرکل آژانس عنوان‌شده است، قوی‌ترین نظام راستی‌آزمایی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران در مقایسه با سایر نقاط جهان در حال اجراست. این یکی از نمونه‌های بارز تناقض و بی‌عدالتی در دنیای امروز است که در رابطه با یک کشور عضو، موافقت‌نامه پادمان جامع معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی به‌طور جامع اجرا می‌شود.

20 درصد کل بازرسی‌های آژانس در دنیا در ایران انجام می‌شود

این در حالی است که پس از توافق "برنامه جامع اقدام مشترک" (برجام) درمجموع، تقریباً 20 درصد از کل بازرسی‌های انجام‌شده توسط آژانس در سراسر دنیا، در ایران انجام می‌شوند و به‌طور متوسط هر روز 6 بازرس در ایران حضور دارد. 18 گزارش فصلی مدیرکل آژانس طی حدود چهار سال گذشته نیز حاکی از همکاری سازنده و گسترده جمهوری اسلامی ایران با آژانس بوده است. ارائه دسترسی به بازرسان آژانس نمادی از همکاری و تعهد و پایبندی کامل جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود تحت برجام، موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی است. بااین‌حال، همواره بر اساس ادعاهای دشمن اهریمنی ایران (اسرائیل)، اتهام‌هایی علیه برنامه کاملاً صلح‌آمیز هسته‌ای ایران مطرح می‌شود.

رژیم صهیونیستی و آمریکا آژانس را تحت‌فشار بسیار زیادی قرار داده‌اند تا موضوعاتی که قبلاً در مورد برنامه هسته‌ای ایران خاتمه یافتند از طریق طرح اتهامات یا اطلاعات بی‌پایه و اساس بازگشایی شود.

این موضوع نشان‌دهنده خطر اعمال فشارهای سیاسی بر این نهاد بین‌المللی برای پیشبرد اغراض غیر مشروع است. بااین‌حال، آژانس نباید به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد سیاست‌های شرورانه برخی دولت‌ها و رژیم‌ها مورداستفاده قرار گیرد. بی‌توجهی به این مسئله بی‌طرفی، حرفه‌ای‌گری و استقلال آژانس را خدشه‌دار خواهد کرد.

نمایندگان کشورهای مختلف، علی‌رغم صدمات زیاد وارده بر برجام به‌خصوص بعد از خروج یک‌طرفه و مغایر با قواعد بین‌المللی آمریکا از آن، هنوز هم اهمیت زیادی برای این دستاورد بزرگ بین‌المللی قائل بوده و هستند به‌گونه‌ای که در نشست‌های مختلف بین‌المللی ازجمله در جریان جلسات شورای حکام همواره بر آن تأکید کرده و آن را موردحمایت قرار داده‌اند. در جلسه اخیر شورای حکام نیز کشورهای مختلفی به‌استثناء تعداد معدودی مانند واشنگتن و تل‌آویو و برخی کشورهای عربی مجدداً بر اهمیت این توافق تأکید کرده و حمایت خود از آن را اعلام کردند.

ملاحظات حقوقی حاکم بر درخواست اطلاعات و ارائه دسترسی تکمیلی به آژانس

مطابق ماده 59 از موافقت‌نامه پادمان جامع، ایران ملزم به ارائه گزارش‌های حسابرسی مواد هسته‌ای و گزارش‌های ویژه به آژانس است. همچنین، تهران مطابق ماده 2 و ماده 3 از پروتکل الحاقی، اطلاعات و به‌روزرسانی آن‌ها را در قالب اظهاریه به آژانس ارائه می‌کند

درصورتی‌که سؤال یا ابهامی از جانب آژانس در مورد اطلاعات ارائه‌شده پس از آن‌که کشور اطلاعات و اظهاریه‌ها را مطابق با مواد فوق را به آژانس ارائه کند، وجود داشته باشد و "تا جایی که مرتبط با اهداف پادمان باشد"، آژانس بر اساس ماده ۶۹ از موافقت‌نامه پادمان جامع و یا ماده c2 از پروتکل الحاقی موضوع را با کشور عضو مطرح می‌کند. در موارد خاص، آژانس می‌تواند سؤالاتی را در مورد هر محل موردنظر خود بر اساس ماده c5 از پروتکل الحاقی مطرح کرده یا درخواست دسترسی تکمیلی کند که تحت شرایط خاصی کشور عضو و آژانس با روش تعاملی با یکدیگر همکاری می‌کنند. لازم به یادآوری است مطابق ماده c4 از پروتکل الحاقی، "هرگونه درخواست دسترسی تکمیلی باید همراه با ارائه دلایل برای دسترسی و فعالیت موردنظر باشد" و مطابق ماده d4 از پروتکل الحاقی، "در مورد هرگونه پرسش از کشور، آژانس باید فرصت شفاف‌سازی را به کشور داده و حل‌وفصل پرسش یا ناسازگاری را تسهیل کند".

فرصت ذکرشده در ماده مذکور فقط به موضوع مربوط به زمان محدود نمی‌شود؛ بلکه قانونی بودن، صحت، سازگاری و سایر جنبه‌های موضوع را دربر می‌گیرد که در این مورد هنوز این فرصت به ایران ارائه نشده است. بنابراین و به دلایل فوق، سؤال‌های مطرح‌شده توسط آژانس از ایران باید مشروع و بر مبنای چارچوب اساسنامه آن، موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی مطرح شود، ضمن این‌که پاسخ به سؤالات آژانس و ارائه هرگونه دسترسی، تابعی از ملاحظات حقوقی خواهد بود.

درخواستی برخلاف موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی

درخواست اخیر آژانس، منطبق بر ماده 69 از موافقت‌نامه پادمان جامع و ماده d4 از پروتکل الحاقی نیست، زیرا ایران گزارشی مطابق ماده 69 از موافقت‌نامه پادمان جامع و اظهاریه‌های پروتکل الحاقی به آژانس ارائه نکرده است تا آژانس بخواهد بر اساس آن از ایران درخواست شفاف‌سازی یا ارائه توضیحاتی کند. در خصوص درخواست آژانس از کشور بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط طرف‌های ثالث، آژانس باید کاملاً به تکالیف خود طبق اساسنامه خود عمل کند ازجمله:

"فعالیت‌های خود را مطابق با اصول و اهداف سازمان ملل جهت ارتقاء صلح و همکاری‌های بین‌المللی .... انجام دهد" (ماده III.B.1)؛

"آژانس در انجام وظایف خود به کشورها بر مبنای شرایط سیاسی، اقتصادی، نظامی و یا سایر شرایط که با مفاد این اساسنامه متناقض باشد، مساعدت نخواهد کرد" (ماده III.C).

".... فعالیت‌های آژانس با رعایت حق حاکمیت کشورها باید انجام گیرد" (ماده III.D).

جمع‌آوری اطلاعات توسط طرف‌های ثالث به روشی متناقض با حق حاکمیتی کشورها و همچنین پیگیری و راستی‌آزمایی‌های آژانس بر این اساس با اهداف و اصول منشور سازمان ملل برای بهره‌برداری سیاسی علیه کشورهای هدف با اساسنامه آژانس مغایر است.

به‌طورکلی، نحوه جمع‌آوری و ارائه اطلاعات به آژانس از منابع مختلف در مورد کشورها می‌تواند زمینه سوءاستفاده برخی طرف‌های ثالث را به‌منظور بهره‌برداری سیاسی علیه کشورهای هدف بدون این‌که ضوابطی برای بازدارندگی در این زمینه پیش‌بینی‌شده باشد، فراهم کند. چنین امری می‌تواند بازرسی‌ها را از حالت عادی خارج کرده و با تمرکز مبنای راستی‌آزمایی آژانس بر اطلاعات ارائه‌شده توسط طرف ثالث، امنیت کشورها را به خطر اندازد.

در همین راستا، نماینده فدراسیون روسیه در گردهمایی پادمان بین‌المللی در بیانیه خود اعلام کرد:

"آن {آژانس} نباید به ابزاری برای فشار سیاسی علیه برخی از کشورها یا ابزاری برای پاداش وفاداری سیاسی آن‌ها تبدیل شود.... کشورهای عضو طبق این رویکرد فقط باید به انتخاب اطلاعات توسط دبیرخانه اعتماد کنند.... علاوه بر این، سرویس‌های اطلاعاتی برخی از کشورها ممکن است وسوسه شوند تا از آژانس به‌عنوان ابزاری برای راستی‌آزمایی اطلاعاتی که از طریق کانال‌های عملیاتی خود دریافت می‌کنند، استفاده کنند.... ما تأکید می‌کنیم که حق استفاده از کلیه اطلاعات موجود مربوط به پادمان نباید به‌عنوان چک سفیدی که کشورهای عضو در حوزه رسیدگی به اطلاعات به دبیرخانه داده‌اند، تلقی شود".

برخی دیگر از کشورها در مناسبت‌های مختلفی در خصوص استفاده از اطلاعات منابع آزاد هشدارهایی داده‌اند، به‌طور مثال:

هند: ".... احتمال سوءاستفاده از اطلاعات جاسوسی نگران‌کننده است".

کوبا: ".... اعتقاد دارد که توسل به اطلاعات از منابع اطلاعاتی جاسوسی باید از بررسی‌ها خارج شود".

برزیل: ".... توسل به اطلاعات منابع اطلاعاتی جاسوسی باید صریحاً از بررسی‌ها خارج شود".

در خصوص درخواست‌های دسترسی اخیر، چند روز پس از ادعاهای رژیم صهیونیستی، مدیرکل قبلی آژانس در بیانیه اکتبر 2018 خود اعلام کرد:

"....{آژانس} هیچ اطلاعاتی را به‌صرف ظاهر معتبر نمی‌داند..... کلیه اطلاعات به‌دست‌آمده ازجمله اطلاعات طرف ثالث تحت بررسی دقیق قرارگرفته و همراه با سایر اطلاعات موجود نزد آژانس مورد ارزیابی مستقل بر اساس تخصص خود آژانس قرار می‌گیرد".

این نکته نباید نادیده گرفته شود که این نوع اطلاعات می‌تواند غیر موثق، دستکاری‌شده یا فتنه آمیز و یا با هدف ایجاد ظن و گمان نادرست علیه یک کشور طراحی‌شده باشد.

جمع‌بندی

- با توجه به صدور فتوای رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر حرام بودن تولید، تکثیر، انباشت و استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی و شفاف‌سازی گسترده بی‌سابقه توأم با یک مکانیسم شدید راستی‌آزمایی، جمهوری اسلامی ایران چیزی برای پنهان کردن نداشته و اساساً به دلایل متعدد استراتژیک نیازی به سلاح هسته‌ای ندارد.

- به‌رغم سابقه تعامل مثبت جمهوری اسلامی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تأکید کلیه گزارش‌های هجده‌گانه آژانس مبنی بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، متأسفانه برخی در حال سوق دادن پرونده ایران از فاز فنی-حقوقی به فاز سیاسی-امنیتی هستند.

بدون شک درخواست‌های فراتر از تعهدات مندرج در موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی به همکاری‌های دوجانبه ایران با آژانس لطمه خواهد زد.

جمهوری اسلامی ایران معتقد است که وارد آوردن فشارهای خارج از چارچوب تعهدات، وظایف کشورها و فراتر از اختیارات آژانس مندرج در اساسنامه، موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی به اساس توافقات کشورها با آژانس ضربه وارد خواهد کرد. درهرصورت، جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه تسلیم چنین فشارهایی نخواهد شد و از کشورهای دیگر نیز می‌خواهد در جهت استقلال عمل و تقویت آژانس به‌منظور نیل به اهداف منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به‌صورت غیر تبعیض‌آمیز، تلاش خود را مبذول کنند.

- سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضمن حرفه‌ای‌گری، استقلال و بی‌طرفی و با رعایت قواعد و حقوق بین‌المللی باید مراقب باشند که از طریق عواملی همچون فشارهای سیاسی، روش‌های تأمین بودجه و غیره از مسیر و ریل تعیین‌شده و موردنظر کشورهای عضو خارج نشوند.

- در صورت هرگونه درخواست دسترسی تکمیلی بر اساس ماده c5، آژانس صرفاً باید بر روی رفع سؤال یا ناسازگاری مربوط به صحت و کامل بودن اطلاعات ارائه‌شده تحت پروتکل الحاقی بدون هیچ‌گونه پیش‌داوری یا نتیجه‌گیری تمرکز کند و باید از پیوند مستقیم این نوع از دسترسی‌ها به عدم وجود مواد یا فعالیت‌های هسته‌ای اظهارنشده خودداری کند.

- با توجه به شرایط حاکم، امکان استناد به اسناد جعلی و ادعایی به‌جای ملاحظات حقوقی نمی‌تواند مبنایی برای دسترسی باشد. نیازی به گفتن نیست که هرگونه درخواست دسترسی باید زمینه حقوقی داشته باشد. بدیهی است که در صورت عدم وجود چنین مبنای حقوقی، اقدام کشور عضو نباید به‌عنوان "امتناع از همکاری" تلقی شود.

توصیه جمهوری اسلامی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

آژانس نباید به اطلاعات به‌دست‌آمده از طریق فعالیت‌های جاسوسی و یا ادعایی که از طریق منابع غیر موثق به‌دست می‌آیند، استناد کرده و به آن‌ها اعتبار بخشد. درواقع، طرح هرگونه درخواست شفاف‌سازی یا دسترسی تکمیلی از سوی آژانس مبتنی بر مدارک ادعایی و جعلی، در مغایرت با اساسنامه آژانس و نظام راستی‌آزمایی است و لذا هیچ تعهدی را برای جمهوری اسلامی ایران جهت اجابت این‌گونه درخواست‌ها ایجاد نمی‌کند. استدلال‌های جمهوری اسلامی ایران به‌تفصیل در سخنرانی‌های نماینده دائم ایران نزد آژانس و همچنین یادداشت توضیحی منتشره آمده است. این‌گونه استنادهای غیرموجه نباید و نمی‌تواند توجیه و مبنای حقوقی برای درخواست دسترسی به سایت‌های هسته‌ای و یا سایر مکان‌ها باشد و یا محملی برای تحت‌فشار قرار دادن کشورها و اتهام‌زنی قرار گیرد. تعهدات پذیرفته‌شده در قالب برجام نیز به این مفهوم نیست که به هر پرسش آژانس باید پاسخی ارائه شود، در غیر این‌صورت باید شاهد طرح سؤالات بی‌شماری باشیم که تنها منشأ آن‌ها اسناد جعلی است. آژانس و اعضای آن باید با این بدعت غیراصولی و خطرناک که مخدوش‌کننده حاکمیت‌های ملی کشورهاست، مقابله کرده و از آن جلوگیری به‌عمل آورند.

انتهای پیام/4106/