کرونا، ما و جهانی که تغییر کرد

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، وقوع هر پدیده‌ای در جهان امروزی، به جهت گستردگی ارتباطات میان انسان‌ها با محیط اطراف خود، نمی‌تواند صرفاً دارای ابعاد معلوم و مشخصی و در یک حوزه باشد. این یعنی هر پدیده‌ای که رخ می‌دهد در جهان امروزی بر چندین بعد از زندگی بشریت اثرگذار خواهد بود.

گستردگی، شیوع و اپیدمی بیماری کووید-19 یا ویروس کرونا، از سه ماه گذشته تا کنون مویدی بر این مطلب است چراکه این ویروس علاوه بر اینکه در بُعد ارتباطات سلامت میان انسان‌ها و جوامع اثرگذاری‌های خطرناک منحصر به فردی باقی گذاشته، ابعاد دیگری از زندگی جهانیان را من جمله ابعاد اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیک و سیاست را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

بررسی هر کدام از این ابعاد در چارچوب‌های هنجاری و فرهنگی جوامع از ماه فوریه تا کنون حاکی از آن است که احتمالاً ماندگاری این اپیدمی فراتر از تصورات مردم و حتی پزشکان و متخصصان حوزه‌های عفونی است؛ در این میان نکته‌ای موجب ماندگاری طولانی‌تر این ویروس شده و به نوعی وجه تمایز کرونا با سایر بیماری‌ها نیز محسوب می‌شود، ناشناخته بودن این ویروس است.

به همین دلیل است که تاکنون دارو یا واکسن مشخصی برای آن یافت نشده و محققان در سراسر جهان همچنان در آزمایشگاه‌های تخصصی به دنبال آن هستند تا شاید بتوان حداقل از میزان مرگ و میر ناشی از این ویروس جلوگیری به عمل آوردند.

در متن پیش رو نگارنده سعی دارد تا بر اساس مدل PEST به بررسی ابعاد سیاسی (POLITICS)، اقتصادی (ECONOMICS)، اجتماعی (SOCIAL) و تکنولوژی (TECHNOLOGICAL) ناشی از وقوع ویروس کرونا بپردازد؛ تحلیل پدیده‌ها بر اساس این مدل، منجر به شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای پدیده رخ داده برای سیاستگذاران کشورها خواهد شد که مقصود نگارنده تحلیل این مسائل برای کشور ایران در وهله اول و ارتباط کشور با جهان در دوران کرونا و پساکرونا است که با نگاهی به هنجارهای مختلف و متفاوت فرهنگی، سیاسی و غیره صورت می‌گیرد.

ابعاد سیاسی:

تا پیش از اپیدمی بیماری کووید-19 یا ویروس کرونا، عموماً در رسانه‌های غربی و آمریکایی تصویری که از این کشورها به کشورهای شرقی و یا جهان سومی داده می‌شد، کشورهایی با امکانات و ثروت های بی شمار و متجدد بود که به همین پشتوانه برای رفاه مردم خود بدون هیچ مشکلی، به ارائه خدمات می پردازند.

پس از شیوع ویروس کرونا عواملی از جمله، «ناشناخته بودن ویروس»، «عدم توانایی در پیشگیری کشورها در ابتلاء به آن»، «کمبود تجهیزات پزشکی و اقلام مصرفی» و مانند این‌ها واقعیت‌هایی بود که غرب با آن برخورد کرد و درنهایت همه این مسائل موجب شد تا تصویری که این کشورها از خود در افکار عمومی دنیا ساخته بودند به یک باره فرو بریزد؛ به تعبیر دقیق‌تر کرونا موجب شد واقعیت آن چیزی که در کشورهای غربی و اروپایی در حال رخ دادن است اما غربی‌ها از ارائه به آن به دنیا خودداری می‌کردند، به شکل واضح گویای وضعیت درونی آن‌ها باشد.

علاوه بر این، ارائه دستاوردهای کشورهایی که غربی‌ها آن‌ها را جهان سوم می‌خوانند در مبارزه با کرونا، موجب ضربه خوردن به هژمونی غرب و آمریکا در دنیا شد؛ بر همین اساس شاید بتوان گفت با پیشروی این بیماری روز به روز این هژمونی خودساخته غربی‌ها بیشتر رو به افول می‌رود.

در کنار این موضوعات، اپیدمی ویروس کرونا شرایط و مولفه‌های حاکم بر روابط بین‌الملل را نیز تا حد زیادی تغییر داد و موجب آن شد که بسیاری از کشورها در روابط بین‌الملل خود تجدید نظر کرده و با کشورهایی که قبل از این مساله فکر می‌کردند عقب مانده‌اند، وارد تعامل شوند.

ابعاد اقتصادی:

طبیعی است که با توجه به سرعت واگیر بیماری کووید-19 تعاملات در سطح جوامع به حداقل خود برسد؛ در همین راستا در برخی از کشورها مانند فرانسه و چین دولت‌ها برای جلوگیری از شیوع این بیماری مجبور به اعمال قرنطینه با مشخصات خاص حاکم بر آن شدند. کاهش ترددها و تعاملات افراد در یک جامعه بر اقتصاد آن کشور تاثیر مستقیم دارد چراکه بسیاری از مناسبات اقتصادی از جمله واحدهای تولیدی، شرکت‌ها و واحدهای عرضه‌کننده با حضور نیروی انسانی است که می تواند به چرخه حیات خود ادامه دهد.

بر این اساس به واسطه این بیماری، بسیاری از کسب و کارها به ویژه کسب و کارهایی که به شیوه های سنتی مشغول به فعالیت بودند، در کل جهان با مشکلات جدی مواجه شدند تا جایی که شاید فروش های اینترنتی اقلام و کالاهای کسب و کارها هم نتوانست جای خالی حضور در محل کسب را پر کند.

نکته مهم‌تر آنکه، در کشورهای غربی در ابتدای شروع ویروس کرونا و اعمال قرنطینه از سوی دولت، مردم به فروشگاه‌های زنجیره‌ای که همان شبکه توزیع اقلام و کالاها هستند هجوم برده و کلیه کالاهای آن را خریداری کردند تا جایی که برای آن شبکه توزیع دیگر کالایی جهت عرضه وجود نداشت.

مسئله‌‌ای که در ایران به واسطه شبکه توزیع سنتی سوپرمارکت‌ها و البته سیاست‌های دولت در تامین کالا و دپوی برخی کالاها در گمرکات کشور رخ نداد و از ابتدای بیماری تاکنون، در شبکه‌های توزیع کشور مشکلی از جهت تامین کالا وجود نداشته و در حوزه اقتصاد کشاورزی و میوه و خشکبار نیز همین مساله حاکم است.

ابعاد اجتماعی:

به جرات می‌توان گفت یکی از فرصت‌هایی که ویروس کرونا حداقل در کشوری مانند ایران به وجود آورد، فرصت کمک به هم نوع در چارچوب تعاملات ارتباطات انسانی است؛ مساله‌ای که در کشورهای غربی یا اصلاً دیده نشد یا اگر هم بود در حد خیلی اختصاری وجود داشت؛ در این مواقع است که روح حاکم بر باورها و اعتقادات مذهبی و ایدئولوژیک مردم یک کشور به کمک حاکمیت‌ها و دولت‌ها آمده و در نهایت در کمک به هم نوع تجلی پیدا می‌کند.

بر همین اساس است که در کشور ایران، مشکلاتی از قبیل کمبود ماسک و مواد ضد عفونی‌کننده که در ابتدای بیماری در کشور وجود داشت، با کمک مردم و نیروهای جهادی مرتفع شد تا جایی که نه تنها دیگر مشکل کمبود ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده در کشور وجود ندارد، بلکه می‌توان این اقلام را به کشورهای دیگر در چارچوب تعاملات بین‌المللی صادر کرد.

ابعاد تکنولوژیک:

علاوه بر کلیه مسائل ذکر شده در بالا، شیوع این ویروس منجر به آن شد که کلیه فعالیت‌های آموزشی اعم از مدارس و دانشگاه‌ها در کلیه کشورها به حالت تعطیل و نیمه تعطیل در بیاید؛ در این موقعیت، استفاده از بستر فضای مجازی و آموزش از طریق اینترنت گسترش یافت و این بار آموزش‌ها از طریق سیستم‌هایی نظیر LMS و پیام‌رسان‌هایی مانند اسکایپ و غیره انجام گرفت.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت یکی از فرصت‌های مناسبی که این بیماری در اختیار جوامع قرار داد، جدی گرفتن فضای استفاده بهینه از بستر وب در راستای عقب نماندن از آموزش‌های روزانه می‌تواند باشد. مثلاً در جامعه‌ای مانند ایران، روزی استفاده از تلفن همراه و تکنولوژی‌های مربوط به آن برای کودکان و نوجوانان نهی می‌شد اما پس از شیوع کرونا شاهد آن هستیم که استفاده از آن به عنوان مطالبه جدی این بار نه فقط برای فرزندان بلکه والدین برای فرزندان خود شده است.

به طور کلی تغییرات کرونا در ابعاد مختلف در جهان تا کنون با وجود گذشت سه ماه تاثیرات شگرفی گذاشته است و هر مقدار این بیماری روند رو به رشد بیشتری پیدا کند، احتمال تغییرات بیشتری نیز در ابعاد ذکر شده وجود خواهد داشت. علاوه بر این با توجه به روند ناشناخته ای که این ویروس در ذات خود دارد، به نظر می‌رسد کشورها و دولت‌ها باید به زندگی با آن عادت کرده و از این به بعد تصمیمات خود را مبتنی بر آن اتخاذ کنند.

* علیرضا پورجعفری، روزنامه‌نگار

انتهای پیام/4076/