«احمد عزیزی» و شعرهایی که با آن جاودانه شد/ مروری بر آثار شاعر انقلاب

به گزارش خبرنگار حوزه کتاب و ادبیات گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، شانزدهم اسفند مصادف است با سالروز درگذشت احمد عزیزی شاعر انقلابی و معاصر کشور که در سال 1395 در چنین روزی درگذشت. به همین بهانه نگاهی کوتاه بر زندگی این شاعر انقلاب و برخی از اشعار وی در ادامه آمده است، که خواندن آن خالی از لطف نیست.

شاعری برآمده از دل عشایر

احمد عزیزی در چهارمین روز از دی ماه سال ۱۳۳۷ در سرپل ذهاب کرمانشاه دیده به جهان گشود. او کودکی‌اش را با عشایر سیاه چادرنشین سپری کرد و پیش از رفتن به دبستان، توانایی خواندن و نوشتن را بدون داشتن معلم و فقط از روی تامل، کنجکاوی و دقت از نوشته‌های روی تابلوها و اسامی خیابان‌ها به نیکی فرا گرفت.

پس از طی دوران کودکی و نوجوانانی، وی پیش از پیروزی انقلاب به دعوت شمس آل احمد به تهران رفت. عزیزی در تهران به دیدار شهید مرتضی مطهری نیز رفت و با وی به گفتگو پرداخت. با آغاز جنگ تحمیلی خانواده عزیزی نیز به تهران نقل مکان نمود و او نیز در ادامه به همکاری با روزنامه جمهوری اسلامی پرداخت.

نگاهی به فعالیت‌های ادبی عزیزی

عزیزی انتشار اشعارش را از سال‌های جوانی با مجله جوانان شروع کرد و ادامه توانست در طی سالیان مختلف آثار متعددی را انتشار برساند. او در شعر معاصر به نوعی صاحب سبک به حساب می‌آید.

تمایل سبک وی به معنویت و عرفان اسلامی با فرم جدیدی از مثنوی -ملهم از مثنوی مولوی- در شعر معاصر بی‌نظیر است. این سبک تأثیر بسیار زیادی در شعر معاصر گذاشته‌است. اشعار عزیزی با عرفان اسلامی آمیختگی دارد و تمجید از اهل بیت در بیشتر آثارش موج می‌زند.

این شاعر فقید مثنوی‌هایش را غالباً با وصف طبیعت آغاز می‌کرد و با تمهیدات گوناگون و با توسل به مناسبات و ترکیبات نو و تجنیسات سنتی، رفته رفته به موضوع اصلی گریز می‌زد. او در ساختن ترکیبات نو به شیوه شعرای سبک هندی نیز مهارتی خاص داشت. برای نمونه می‌توان به این ترکیب‌ها اشاره کرد: جبرئیل آباد الهام، آب بازی‌های فطرت، تابستان عزلت، تب خیس تکلم، درختان پا به ماه و کولیان شبنم فروش.

گذری کوتاه بر آثار احمد عزیزی

سال‌ها فعالیت ادبی احمد عزیزی منجر به انتشار شمار زیادی کتاب شعر از وی شد. آثاری با ویژگی‌هایی بعضا منحصر به فرد و حتای متفاوت از یکدیگر.

ترجمه زخم

ترجمه زخم مجموعه‌ای از شطحیات احمد عزیزی می‌باشد. فهرست این اثر مشتمل بر این موارد است: سال آخر میلادی، زلزله اساطیری، کاج‌های ملکوت، فراق فلسفه، مزامیر باران، با شط مردم، کبک‌های کهن.

خواب میخک

«خواب میخک» عنوان گزیده اشعار احمد عزیزی است که شامل 35 سروده وی و گزیده‌ای از زیباترین مثنوی‌های اوست که در سه دهه گذشته با اقبال علاقه‌مندان شعر کلاسیک روبه رو شده بود و در کتاب‌های مختلفی چاپ شده بودند.

خورشید از پشت خیزران
خورشید از پشت‏ خیزران، مجموعه مراثی است که به واقعه کربلا اختصاص دارد. در بخش آغازین کتاب با نام «سوره یحیا» ، شکوه‌‏های حضرت حسین بن علی (ع) از امتی ناسپاس با نثری زیبا به رشته تحریر درآمده:

«به خدا سوگند هیچ‏کس از من به حق نزدیک‌‏تر نیست و اندرز دهندگان در این باره یاوه‏گویانند و من یحیای ثانی و تعمید دهنده انسانها در غسل اشک هستم و در روز جزا هر کس که برای من قطره‏ای اشک فرو ریخته باشد، برابر با خون شهیدی است و این را مادرم به من گفت که پرهیزگارترین زنان عالم بود...».

رویای رویت

کتاب رویای رویت با چند نثر ادبی، نوشته «احمد عزیزی» آغاز می‌شود؛ سپس چند شعر ایشان - گاه با مضمون مذهبی - به طبع می‌رسد. «تار حیرت» نمونه‌ای از این اشعار است: ای ز مثال خال تو سنگ سیه نشانه‌ای/ نیست به غیر قبله‌ات شش جهت آستانه‌ای/ حج قبول عاشقان چیست جمال روی تو/ ورنه به نزد عارفان کعبه طواف خانه‌ای...

شطح فلسفی

در این اثر احمد عزیزی آرای فلسفی و عقاید عرفا را با بیانی شطح‎گونه آورده است‎. متن این کتاب در برخی قسمت‎ها بسیار ادبی‎، گاهی بسیار کنایه‎آمیز و گاهی جدی.

واژه نامه ابدی

در این اثر احمد عزیزی به شیوۀ تعریفات عبید زاکانی با نثر ویژۀ خود که به شطیحات نزدیک است به ارائه معانی ظریف شاعرانه و گاهی بسیار طنزآلود از کلمات می‎پردازد.

یک لیوان شطح داغ

احمد عزیزی را بی‌شک می توان پایه گذار شیوه ادبی شطح نویسی در تاریخ معاصر ایران دانست. گونه‌ای از نثر که بسیار از نثر ادبی غنی‌تر است. چه از حیث محتوا و چه از حیث زبان. در این گونه عزیزی تمام جملاتش را با استعاره و توصیف و تشبیه آذین بسته و به سختی می‌توان جمله‌ای ساده را در این ادبیات یافت. از دیگر ویژگی‌های این نثر دایره واژگانی وسیع و از آن مهم‌تر عبارت سازی نویسنده است. عزیزی به ترکیبات موجود بسنده نمی‌کند و دست به ترکیب سازی‌های شگفت می‌زند. یک لیوان شطح داغ، همه شطحیات احمد عزیزی است.

ترانه‌های ایلیایی

احمد عزیزی از شاعران معاصری است که اشعارش را با بیان دغدغه‌های زندگی در روزگار امروز همراه کرده است.

حوزه تداعی معانی در شعر او متاثر از فضل نمایی‌ها در حوزه اطلاعات عرفانی ادبی، فلسفی و مذهبی است تا حدی که هنگام آفرینش فضای معنوی و صور خیال در شعرش، علاوه بر آیات و احادیث و اصطلاحات عرفانی و اسلامی و فلسفی و ادبی، نام شاعران و دانشمندان ایرانی و غربی و کتاب‌هایشان، اسامی گل‌ها و فصل‌ها، نام خیابان‌ها و محله‌های تهران، حتی دستگاه‌های مکانیکی و قطعات ماشین، موثر بوده است. ترانه‌های ایلیایی نیز این جنس است.

شرجی آواز

عزیزی این اشعار را در قالب مثنوی سروده است. محتوای بیشتر این اشعار عارفانه است و در این اشعار از پیامبر اکرم (ص)، مدینه و مکه، حضرت علی و مناجات‌هایش با چاه، فتح خیبر، حضرت مسیح و حضرت مریم یاد می‌کند و اشعاری در مدح آن‌ها می‌گوید.

شاعر در بعضی از اشعار هم حسرت دوران جوانی و ایام از دست رفته گذشته را می‌خورد و در بعضی جاها هم یاد روستا می‌کند و به روستاییان و آب و هوای خوش و خرم غبطه می‌خورد. شاعر آغاز سخن و آغاز کتاب را با نام زیبای محمد(ص) آغاز می‌کند و با نام اصغر شش ماهه امام حسین و یاد شام غریبان ادامه می‌دهد.

طغیان ترانه، مثنوی‌های احمد عزیزی

دفتر سوم از مجموعه آثار احمد عزیزی به همه مثنوی‌های او اختصاص دارد. بسیاری از منتقدین معتقدند که آغاز شهرت عزیزی با مثنوی‌های بلند و عمیق و عرفانیاش بوده است. مضامین کمتر شنیده شده با زبانی عجیب که در شطحیاتش سراغ داریم.

قوس غزل

این مجموعه شعر، مشتمل بر 240 غزل است و دفتر دوم از مجموعه آثار وی می باشد که شامل همه غزل‌های وی است. تلفیق سبک هندی و نگاه لطیف این گونه با زبان معاصر از مهمترین ویژگی‌های غزل‌های احمد عزیزی است.

کفش‌های مکاشفه

کتاب کفش‌های مکاشفه مجموعه‌ای از ۸۶ مثنوی احمد عزیزی است که در یک مجلد سروده و گردآوری شده است. مثنوی کفش‌های مکاشفه یکی از پر مناقشه‌ترین آثار ادبی منتشر شده در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که نظرات بسیاری در پی داشته است. یکی از ویژگی‌های سروده‌های احمد عزیزی، در این کتاب، صمیمی بودن شاعر با مخاطب است. اولین چاپ این کتاب در سال ۱۳۶۷ روانه بازار شد و در چاپ جدید این کتاب، مجموعه تصاویری از این شاعر خوش ذوق کشورمان گنجانده شده است.

ملکوت تکلم

کتاب حاضر، مجموعه چهار مثنوی ملکوت تکلم، سرزمین سرمه، طغیان ترانه، گوشه بیداد و مجموعه غزلیات آثای احمد عزیزی است.

ناودان الماس

شاید کمتر کسی است که بداند احمد عزیزی شعر نو هم سروده است. ناودان الماس که درست چند ماه پیش از بیماری شاعر به چاپ رسید و دفتر چهارم از مجموعه آثار است همه اشعار نو و نیمایی و سپید عزیزی است.

عیادت رهبر معظم انقلاب از احمد عزیزی

عزیزی از پانزدهم اسفند سال ۱۳۸۶ به دلیل کاهش سطح هوشیاری ناشی از تشنج، بیماری قلبی و کلیوی در بخش آی‌سی‌یو بیمارستان امام رضا علیه السلام کرمانشاه بستری شد.

رهبر معظم انقلاب در سال 1390 و در جریان سفر به استان كرمانشاه با حضور در بیمارستان امام رضا (ع) از وی عیادت و بر رسیدگی به وضعیت این شاعر آئینی تاكید كردند.

در ادامه و با تأکید رهبر جمهوری اسلامی ایران پس از دیدار با وی، مسئولان بر آن شدند که وی را جهت درمان به خارج از کشور اعزام کنند.

روزهای پایانی و چگونگی از دنیا رفتن احمد عزیزی

احمد عزیزی ظهر جمعه 13 1395 اسفندماه با حالی وخیم تحت عمل جراحی روده قرار گرفت. او به دلیل عدم خون‌رسانی به روده، تحت عمل جراحی «ایسکمی مزانتریک» قرار گرفت و تکه‌ای از روده او بریده‌ شد.

این شاعر مجدد در روز یکشنبه 15 اسفند 1395 برای ادامه مسیر درمانی قرار بود جراحی شود اما با توجه به توسعه بیماری پزشکان او را عمل نکردند. ولی با توجه به اینکه رگ‌های این شاعر طی این‌ سال‌ها بر اثر کما آسیب دیده و خشک شده بود، تغذیه از راه سروم را هم نپذیرفت بر این اساس 9 سال مقاومت با این بیماری جواب نداد و در نهایت احمد عزیزی در تاریخ  16 اسفند سال 95 به دلیل وخامت حال ناشی از کاهش سطح هوشیاری، بیماری قلبی و کلیوی و ریوی دار فانی را وداع گفت. 

انتهای پیام/4139/