نقش حیاتی رایزن‌های فرهنگی در معرفی کتب ایرانی/ امامی: باید به همسایه‌هایمان فهماند که ایران به‌جز «موشک»، کتاب، نویسنده و شاعر هم دارد

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، در کنار تولید آثار هر زبان و هر کشوری، ترجمه کتاب از زبان‌های دیگر یکی از نیازهای اساسی جامعه ادبی و علمی امروزی است. از طریق ترجمه کتاب‌های مختلف، فرهنگ‌ها بیشتر با یکدیگر آشنا شده و همچنین علم و آموخته‌های جدید آن با سرعت بیشتری بین ملت‌ها می‌چرخد. 

کتاب‌های ارزشمند بسیاری در جهان توسط نویسندگان بزرگ نوشته می‌شود. امروزه ترجمه کتاب واسطه‌ای بین نویسنده و مردم جهان شده و به همین دلیل کتاب‌ها به زبان‌های مختلفی بازنویسی می‌شوند. این موضوع باعث شده تا کتاب‌های ارزشمند در اختیار افرادی که زبان آن‌ها با زبان اصلی کتاب متفاوت است، قرار گرفته و از آن بهره‌مند شوند و همچنین کمک بزرگی به نشر آثار نویسندگان می‌کند.

ترجمه آثار ایرانی به زبان‌های دیگر و حضور در عرصه جهانی ادبیات راهی برای معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی و گسترش ادبیات فارسی در کشورهای مختلف است. این مبادله فرهنگی در قالب ترجمه آثار مختلف و برجسته زبان فارسی، سبب حضور کتاب ایرانی در بازارهای جهانی و در نتیجه شناخت، معرفی و اشاعه فرهنگ ایران - اسلامی در بین مردم دیگر می‌شود.

برای همین ترجمه آثار ایرانی و ارائه آن‌ها به کشورهای همسایه به دلیل قرابت و نزدیکی فرهنگی و اجتماعی باید در اولویت قرار گیرند. در این راستا گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا قصد دارد در قالب یک پرونده به این موضوع بپردازد و با فعالان عرصه کتاب و ترجمه به گفتگو بنشیند.

زبان دوم دانشکده‌های ادبیات در مصر می‌توانست فارسی باشد

غلامرضا امامی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره جایگاه و وضعیت ادبیات فارسی در کشورهای عرب‌زبان گفت: متأسفانه ادبیات معاصر ایران چندان در کشورهای عربی شناخته شده نیست اما ادبیات کهن، جایگاهی رفیع در میان ادب‌دوستان عرب دارد. چند سال پیش که به قاهره رفته بودم دریافتم که زبان دوم دانشکده‌های ادبیات در مصر می‌توانست فارسی باشد. بسیاری از مردم عرب‌زبان و اهل ادب با نام ادیبان ما آشنایند و این به گمانم به برکت شاعرانی برگزیده و برخی خوانندگان عربی است که این آشنایی رخ داده است، از جمله رباعیات خیام به ترجمه احمد رامی که یک خواننده مطرح عرب آنها را خوانده است، سبب شد که نام عمر خیام به گوش‌های عرب‌زبانان آشنا آید.

وی با اشاره به برخی تلاش‌های مترجمان و ادیبان عرب برای معرفی آثار فارسی به مردم عرب‌زبان بیان کرد: از میان ادیبان معاصر و شاعران نوپرداز بسیار کسان کوشیدند که نمایی از ادبیات معاصر ما را جلوه‌گر سازند، از جمله عبدالوهاب بیاتی شاعر شهره عراقی کتاب زیبایی به نام «قمر شیراز» دارد. نویسندگان دیگر عرب نیز در این راه کوشا بوده‌اند و در سفرهایی که به ایران آمده‌اند، با ادبیات ما آشنا شدند اما عامه مردم منطقه از ادبیات امروز و معاصر ایران بی‌خبر هستند و این به گمانم از آن روست که ابرهای سیاسی بر اندیشه‌ها و دل‌ها و دوست‌داران فرهنگی سایه افکنده است.

این مترجم پیشکسوت ادامه داد: روابط سیاسی در میان ادیبان و ادب‌دوستان ایران کمتر اثر داشته است. بسیاری از مردم ما با ادبیات عرب آشنا هستند. غصان کنفانی، محمود درویش، زکریا تامر، عبدالرحمن شرقاوی، عبدالوهاب بیاتی و رضا الغبانی شاعران و نویسندگان شناخته شده عرب در کشور ما هستند.

عامه مردم منطقه از ادبیات امروز و معاصر ایران بی‌خبر هستند و این به گمانم از آن روست که ابرهای سیاسی بر اندیشه‌ها و دل‌ها و دوست‌داران فرهنگی سایه افکنده است.

امامی شناساندن ادبیات فارسی معاصر را باری بر دوش وابسته‌ها و رایزن‌های فرهنگی ایران در کشورهای مقصد دانست و عنوان کرد: در سفری که به دعوت جشنواره «گلاویژ» به سلیمانیه رفتم، این سفر خاطره خوشی برای من به جای گذاشت. اکثر آثار نویسندگان معاصر ما به کُردی درآمده بود و مجموعه آثار آنان چشم‌نواز بود اما متأسفانه در کشورهای عربی آنچنان کوششی به‌عمل نیامده است. هر چند که آن‌گونه که گفتم ابرها مانع از تابش خورشید ادبی در میان دل‌ها و اندیشه‌ها می‌شود اما دفاتر فرهنگی ما در کشورهایی که هستند، می‌توانند کوشاتر باشند و با دعوت از نویسندگان و شاعران معاصر، این مهم را انجام دهند.

وی ضمن بیان اینکه طرح گرنت وزارت ارشاد اسلامی نقش برجسته و سودمندی برای ترجمه آثار نویسندگان و شاعران ایرانی به ایفا می‌کند، اظهار کرد: مؤسسه ارتباطات و فرهنگ اسلامی باید مسئولیت معرفی ادبیات ایران به کشورهای منطقه را برعهده بگیرد. اصلاً اینها مگر دارند چه کار می‌کنند؟ بودجه‌های میلیاردی هم می‌گیرند. به گمان من بار فرهنگی ادبیات معاصر ایران بر دوش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است و آنها می‌توانند در کشورهایی که وابستگی فرهنگی وجود دارد، از ادبیان و شاعران معاصر دعوت به‌عمل آورند، شبی را به آنان اختصاص دهند تا دوست‌داران ادب فارسی از نزدیک با ادبیات میهن ما آشنا شوند.

این مترجم با بیان اینکه شرکت در نمایشگاه‌های جهانی کتاب کشورهای عربی به نشر ادبیات فارسی یاری می‌رساند، برجسته گفت: برخی از نویسندگان ما مثل جلال آل احمد یا دکتر شریعتی شناخته شده هستند. اینها شهرت پیدا کرده‌اند و کتاب‌های‌شان را ناشران منتشر کرده‌اند. اما نگاه غلطی که وجود دارد این است که اگر بخواهند یک نویسنده‌ای را معرفی کنند باید شخصی باشد که در چارچوب خودشان بگنجد! یعنی یک کسی باشد تمام مشخصاتی که اینها می‌خواهند داشته باشد.

مسائل فرهنگی بین کشورها باید جدای از سیاست پیگیری شود

امامی با اشاره به این نکته که برخی انتخاب‌های کتاب‌ها برای ترجمه به زبان دیگر کج‌سلیقگی است، مثلاً فرض کنید کتاب‌های مربوط به جنگ ایران و عراق برای خواننده عرب‌زبان جذاب نیست، بیان کرد: الآن ما با مصر رابطه سیاسی مناسبی نداریم اما مصری‌ها عاشق ادبیات فارسی هستند در آنجا مثنوی و شاهنامه و ... به عربی درآمده است. الآن لبنان یا عراق در بهترین شرایط با ما هستند، چندتا از نویسندگان ما می‌توانند بروند آنجا صحبت کنند. بگویند ما ادبیاتی هم داریم، ما فرهنگی هم داریم.

این مترجم برجسته عنوان کرد: الان در 160 تا 170 کشور دفتر فرهنگی داریم. نویسنده که نمی‌تواند بلند شود برود یک کشور عربی برای کتابش بازاریابی کند، پدرش را هم در می‌آورند؛ می‌گویند لابد این وابسته سیاسی و از این مسائل است. این را باید وابسته‌های فرهنگی که جایگاه رسمی دارند انجام دهند.

بار فرهنگی ادبیات معاصر ایران بر دوش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است و آنها می‌توانند در کشورهایی که وابستگی فرهنگی وجود دارد، از ادبیان و شاعران معاصر دعوت به‌عمل آورند، شبی را به آنان اختصاص دهند تا دوست‌داران ادب فارسی از نزدیک با ادبیات میهن ما آشنا شوند.

امامی با بیان اینکه در کشورهای عربی ادبیات کلاسیک ما شناخته شده است ولی از ادبیات معاصر ما بی‌خبر هستند، اظهار کرد: کار برای ناشر عرب در این شرایط امنیتی که کشورهای عربی دارند، خیلی سخت است، مثلاً یک ناشر عربستان سعودی جرئت دارد یک کتاب معاصر از ادبیات ایران منتشر کند؟ اصلاً الحمدلله سعودی‌ها که کتابخوان نیستند. اما فرصت عراق فرصت خوبی است. چندتا مجلس بگذارند، ادیبان، نویسنده‌ها و شاعران را ببرند آنجا که بفهمند این کشور فقط موشک ندارد، کتاب، نویسنده و شاعر هم دارد. 

وی ضمن بیان اینکه برخی از کشورها شرایط ثبات امنیتی، سیاسی و فرهنگی ندارند، گفت: الآن کشورهایی مثل سوریه، مردم نان ندارند، خانه ندارند، هر روز با داعش و گروه‌‌های مختلف تروریستی درگیراند، دیگر کسی بلند نمی‌شود برود کتاب آقای شاملو را بخواند یا کتاب فروغ فرخ‌زاد را بخواند. اما در همین شرایط داستان‌نویس‌های ما پیشتازتر هستند و بسیاری از آثار نویسندگان حتی روزِ عرب را به فارسی درآورده‌اند.

برخی انتخاب‌های کتاب‌ها برای ترجمه به زبان دیگر کج‌سلیقگی است، مثلاً فرض کنید کتاب‌های مربوط به جنگ ایران و عراق برای خواننده عرب‌زبان جذاب نیست.

این مترجم پیشکسوت بیان کرد: سال‌ها پیش کویت رفته بودم به چه زحمت یک کتابفروشی پیدا کردیم. یعنی آنچنان اهل کتاب نیستند ولی شرایط لبنان فرق می‌کند. لبنانی‌ها از اول کتابخوان بودند یا قاهره، بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب خاورمیانه در قاهره است. باید مقامات مسئول ما کاری کنند که مسائل فرهنگی را جدای از مسائل سیاسی برگزار کنند. از طریق دانشگاه‌ها می‌تواند این ارتباط‌ها برقرار شود. الآن دانشگاه‌های قاهره همه‌شان شیفته ادبیات فارسی هستند. دانشگاه‌ها می‌توانند این ارتباط را برقرار کنند اما کم کاری می‌کنند.

امامی در پایان خاطر نشان کرد: باید از یک نفر در اینجا تقدیر کنم. به گمان من در راه گسترش ادبیات معاصر در کشورهای عربی بیش از هر کس، استاد موسی بیدج نقش به‌سزایی دارد او با نشر مجله زیبا و نفیس «شیراز» دریچه‌ای به کشورهای عرب‌زبان برای ادبیات معاصر ایران گشوده است. 

انتهای پیام/4028/