بانک‌ها از تغییر چهره تا تحول رویکرد

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، روز سه شنبه مجلس میزبان وزیر اقتصاد، قائم مقام بانک مرکزی و برخی مسئولان دیگر بود تا روند واگذاری اموال مازاد بانک‌ها را بررسی کند. براساس قانون رفع موانع تولید، بانک‌ها ملزم به واگذاری اموال مازاد خود بوده اند، اما روند واگذاری‌ها چندان چشمگیر نبوده است و بخش اعظم اموال مازاد بانک‌ها همچنان در دست بانک‌ها باقی مانده است. البته همزمان بانک مرکزی نیز گزارشی منتشر کرد که نشان می دهد، تعداد شعب بانک‌ها در اسفند سال گذشته به نسبت آذر، 0.3 درصد، معادل 52 شعبه کاهش یافته است. براساس آمار بانک مرکزی، در اسفند سال گذشته، 20 هزار و 723 شعبه بانک در سراسر کشور دایر است. اگر جمعیت حدود 80 میلیونی کشور را به این تعداد شعب تقسیم کنیم، می بینیم که به ازای هر 3860 نفر، یک شعبه بانک وجود دارد. البته اگر این آمار را با آمار انتهای سال 95، مقایسه کنیم، می بینیم که تعداد شعب بانک‌ها حدود 2500 شعبه کمتر شده است. با این حال نگاهی به وضعیت نظام بانکی و تحولات سریع درباره توسعه شبکه‌های الکترونیکی نظام بانکی و تحولات پیش رو از جمله پرداخت‌های اینترنتی و غیرحضوری نشان می دهد که نظام بانکی دستخوش تحولاتی سریع است که از این منظر باید درباره نحوه فعالیت نظام بانکی تجدیدنظر جدی داشت.

طی سال‌های اخیر با توسعه سریع زیرساخت‌های اینترنتی کشور و امکان دسترسی هر چه بیشتر و سریع تر کاربران به خدمات غیرحضوری بانکی که ابتدا خود را در قالب مراجعه به خودپردازها و سپس خدمات اینترنتی بانک‌ها نشان داد، حجم قابل توجهی از ترافیک شعب بانکی کم شده است. پیش بینی می شود با توسعه «فین تک»‌ها (استارت آپ‌هایی که خدمات پرداخت را با سرعت و سهولت هر چه بیشتر انجام می دهند)، نیاز به مراجعه به شعب بانکی همچنان روند نزولی پیدا کند. در چنین شرایطی بانک‌ها نیازمند تغییر در رویکرد پیشین هستند. پیش از این بانک‌ها در رقابت بین خود با اتکا به خرید املاک، توسعه شعب و استقرار دفاتر مرکزی در برج‌ها و آسمان خراش‌ها، سعی می کردند ضمن حفظ سرمایه خود در قالب زمین و ساختمان که رشد قیمتی به مراتب بیش از تورم داشته اند، به نوعی شوکت و عظمت خود را به رقبا نشان دهد. در حقیقت شعب مجلل و متعدد بانک‌ها نمادی از بزرگی و عظمت این بانک‌ها بود که آن‌ها را نسبت به رقبا متمایز نشان می داد. با این حال این رویکرد از دو جهت طی سال‌های اخیر با چالش مواجه بوده است.

چالش نخست، ورود رقبایی تحت عنوان موسسات مالی و تعاونی‌های اعتبار بود که با سود سپرده بالاتر، بخشی از مشتریان نظام بانکی را به سوی خود کشیدند. البته این چالش با حذف تدریجی این موسسات همراه بود ولی اثر خود را در قالب افزایش نرخ سود سپرده‌ها و فشار سنگین به بانک‌ها نشان داد، به گونه ای که بانک‌ها با انباشت دارایی‌های موهوم و شناسایی سود از معوقات بانکی گاهی غیرقابل وصول، سعی کردند خود را سودده نشان دهند، اما فشار بانک مرکزی، منجر به شفاف سازی نسبی سوددهی بانک‌ها و تبدیل این سودهای واهی به زیان‌های واقعی شد. از سوی دیگر به نظر می رسد تلاش بانک مرکزی برای تعریف بانک استاندارد و رتبه بندی بانک‌ها (که البته هنوز به صورت علنی اعلام نشده است)، منجر به این شود که بانک‌ها، موفقیت خود را نه در ساختمان‌ها و شعب مجلل و متعدد که در ترازنامه و صورت‌های مالی قابل اتکا بیابند.

چالش دوم، به همان موضوعی بر می گردد که در ابتدای یادداشت اشاره شد. توسعه فضای مجازی، اهمیت حضور فیزیکی و نقل و انتقال کاغذی پول را به حداقل رسانده است و آن را در آینده کمتر هم می کند. در این میان، البته بانک‌ها خود پرچمدار توسعه نظام‌های نوین پرداخت شده اند و بیشتر شرکت‌های واسطه ای که خدمات بانکی غیرحضوری و انتقال پول در فضای مجازی را انجام می دهند، زیرمجموعه خود بانک‌ها هستند، با این حال آن چه که باید با سرعت بیشتری اتفاق می افتاد و همچنان باید اتفاق بیفتد، این است که نظام بانکی دارایی اصلی خود را نه در ساختمان‌ها و املاک، بلکه در دانشی که به تسهیل نقل و انتقال پول منجر می شود، بیابد. هم اکنون علاوه بر شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها، بسیاری از استارت آپ‌ها به سرعت در حال ورود به این عرصه هستند. آن چه که آینده نظام بانکی را رقم می زند، دیگر نه ساختمان‌ها و املاک، بلکه دانشی است که خدمات غیرحضوری یک بانک را نسبت به رقبا، سریع تر، ایمن تر و ارزان تر می سازد. در این میان، نظام بانکی برای این که وزن ارزش دانش فنی را به نسبت املاک در ترازنامه خود ارتقا دهد، نیازمند اقدامات بیشتری است.

در هر صورت به نظر می رسد با وجود این که تحرک نسبی در شبکه بانکی برای کاهش تعداد شعب و واگذاری اموال مازاد صورت گرفته است، اما ضروری است تا نظام بانکی به این درک عمیق برسد که ارزش امروز بانک به عنوان واسطه وجوه صرفا نه در املاک و شعب، بلکه در خدمات متنوعی است که در بستر اینترنت به مشتریان ارائه می دهد. ارائه این خدمات به سرعت با تنوع عرضه کنندگان مواجه شده است و بانک‌ها با رقبای جوان و استارت آپ‌ها و فین تک‌هایی مواجه اند که متکی به دانش فنی هستند. در این میان بانک‌ها نیز ناگزیر از این هستند که هرچه بیشتر و سریع تر وزنه دانش و کیفیت خدمات را به نسبت زرق و برق شعب متعدد و ساختمان‌های مجلل ارتقا دهند.

منبع: خراسان