مترویی که آب چشمه علی را با خود برد

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و احداث سازه‌های عمرانی در بافت شهری علاوه بر ایجاد خشکسالی منجر به کاهش‌ آب چشمه‌ها و قنات‌های تهران شده است به طوری که به گفته حسن خلیل آبادی، رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای اسلامی شهر تهران براساس تحقیقات صورت گرفته شرکت حفاری مترو برای احداث بخش جنوبی خط 6 مترو تهران ضمن آسیب رساندن به گذرگاه‌های آب چشمه‌علی و محل ورود آب چشمه به تونل مترو اقدام به انتقال آب‌‌های نشستی از این تونل به فاضلاب شهری کرده است.

به نظر می‌رسد گرم شدن سطح زمین و پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی در کاهش آب چشمه علی بی تاثیر نبوده است اما باتوجه به حضور گردشگران خارجی و مسافران نوروزی باید توجه به این چشمه هشت هزار ساله در شهرری که جزو یکی از فاخرترین آثار تاریخی ایران به شمار می‌آید در اولویت رسیدگی سازمان میراث فرهنگی قرار گیرد.

آسیب‌ پروژه‌های شهری به منابع آب زیرزمینی

تورج فتحی، کارشناس حوزه منابع آب نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آنا احداث سازه‌های زیرزمینی از جمله مترو و کانال‌های انتقال آب و هر پروژه زیرزمینی دیگری که در مناطق شهری اجرا می‌شود را در کاهش آب چشمه علی تاثیر گذار دانست و افزود: احداث هر سازه‌ عمرانی از قبیل تونل،‌مترو و شبکه انتقال فاضلاب در زیر زمین به منابع آبی زیرزمینی آسیب می‌زند، به عنوان مثال در اجرای پروژه تونل توحید بخشی از قنات دانشگاه تهران و خط لوله آبی عبوری از آن محدوده ( از سمت تصفیه خانه کن به سمت مرکزشهر )‌ تحت تاثیر قرار گرفت و برای اینکه بتوانند از شکست آن خط لوله، ایجاد فشار بر شبکه آبرسانی و تخریب آن قنات جلوگیری کنند قبل از آغاز پروژه حفاری تونل نسبت به بهسازی مسیر قنات و آن خط لوله اقدام کردند و پس از آن به پروژه حفر تونل پرداختند.

فتحی به تغییر پروژه اشاره و بیان کرد: در حین اجرای این پروژه متوجه شدند که تونل مترو هم قرار است از این محدوده عبور کنند به ناچار شیب و عمق بیشتری برای تونل توحید در نظر گرفتند و بخشی از نقشه تونل را تغییر دادند زیرا به خاطر عبور یک تونل مترو از بالای توحید و وجود قنات دانشگاه تهران در بخش شمالی ناگزیر به این اقدام شدند.

این کارشناس منابع آبی نشت آب شرب در اجرای پروژه حفاری توحید را یکی مزاحمت‌های اصلی این پروژه اعلام کرد و گفت: اجرای هر پروژه زیرزمینی یکی از تبعات برخورد با سازه‌های زیرزمینی است که از قبل ایجاد شده است و شبکه آب شرب یا جمع آوری فاضلاب نیز فرقی ندارد.

فتحی با اشاره به اینکه باید پیش از اجرای پروژه‌های عمرانی زیر زمینی از نظر عمق سازه‌های موجود ارزیابی شود، افزود: از قدیم در دشت تهران قنات‌های بسیاری داشتیم اما هم اکنون بسیاری از این‌ قنات‌‌ها از بین رفته است البته هنوز هم تعدادی قنات دایر در بافت شهری تهران مانند قنات سنگلچ و دانشگاه تهران وجود دارد که آب در آن جاری است.

این کارشناس منابع آب تاکید کرد: باید شعاع تحت تاثیر و عمق سازها‌ی عمرانی پیش از اجرا مورد بررسی قرار گیرد و با لحاظ کردن همه این موارد نسبت به طراحی و اجرای پروژه‌های جدید اقدام شود.

وی بروز برخی اتفاقات ناشی از عدم بررسی و ارزیابی دقیق منابع آب زیر زمینی را طبیعی دانست و گفت: شبکه آب شرب و خط لوله انتقال آبی که از تصفیه خانه‌ها وارد بافت شهری می‌شود در همه مناطق تهران دارای یک عمق مشخص و یکسان نیست بنابراین بروز برخی اتفاقات اجتناب ناپذیر است.

نقشه قنوات زیرزمینی تهران

فتحی در پاسخ به اینکه آیا نقشه منابع آبی زیر زمینی و قنات‌ها در تهران وجود دارد، گفت:‌ هم اکنون نقشه دقیقی از قنات‌های دایر و قنات‌های دارای آب موجود در تهران در دسترس است اما نقشه قنات‌هایی که خشک شده و مسیرکوره راه‌های آن در دست نیست؛ به همین دلیل در مناطقی از شرق و جنوب تهران در هنگام ساخت و ساز یا پس از ریزش ساختمان مسکونی متوجه می‌شویم که پیش از این قناتی از زیر این ساختمان عبور می‌کرده و به دلیل خشک شدن قنات هم اکنون وجود خارجی ندارد اما مسیر کوره قنات و تونل زیرزمینی و چاه‌های قنات هنوز باقی مانده است.

فتحی یادآور شد: تا اواخر دهه 40 و دهه 50 نزدیک به بیش از 600 رشته قنات در دشت تهران داشتیم اما هم اکنون حدود 200 رشته قنات در این محدوده باقی مانده است و بقیه این قنات‌ها به خاطر توسعه بافت شهری، الزامات شهری، پروژه‌های مختلف شهری احصا شده یا تغییر کاربری از بین رفته‌اند و بخش‌هایی از این رشته قنات‌ها به صورت ابتر باقی ماندند.

وی عدم رسیدگی مالکان وشهرداری را در پر کردن اصولی و پایدار کردن زمین قنات علت ریزش ناگهانی ساختمان‌های مسکونی و خیابان‌های شهر دانست و گفت: اگر در این ریزش‌ها بر حسب اتفاق خط لوله گاز و آب یا شبکه آبرسانی و جمع‌آوری فلاضلاب وجود داشته باشد احتمال بروز خسارت جدی و بحران بسیار زیاد است.

فتحی در مورد خطرناک بودن وجود قنات‌ها در شهر تهران اظهار کرد: قنات‌های دایر در تهران خطری ایجاد نمی‌کنند زیرا به فاصله هر چند سال یکبار مقنی‌ها با ورود به قنات مسیر جریان آب را بررسی می‌کنند و تا رسیدن به مادرچاه دیواره‌های قنات را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند تا اگر بخشی در حال ریزش است و یا ناپایداری ایجاد شده، شناسایی، برآورد هزینه و ترمیم ‌کنند و بتوانند بازهم از آب قنات استفاده کنند اما قنات‌هایی که سال‌های زیادی لایروبی نشده و در معرض تخریب و ریزش چاه‌ها و میله‌ها است، جای نگرانی دارد و احتمال بروز حادثه در مسیر این قنات‌ها وجود دارد.

برهمین اساس باید تا اعلام بررسی‌ها و ارزیابی کارشناسان حوزه زمین شناسی و میراث فرهنگی منتظر ماند تا علت اصلی کاهش سطح آب چشمه علی به صورت علمی و کارشناسی مشخص شود.