کمبود نیرو و دستمزد؛ مهم‌ترین چالش‌ نظام پرستاری/ 90 واحد دانشگاه آزاد «پرستار» تربیت می‌کنند

طاهره نصرآبادی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا به مناسبت میلاد حضرت زینب(س) و روز پرستار به تشریح وضعیت رشته پرستاری در دانشگاه آزاد اسلامی پرداخت و اظهار کرد: «در راستای ارتقای کیفیت رشته‌ها وارد حوزه اعتباربخشی آموزشی شدیم و سعی کردیم تا تمام واحدهایی که متولی آموزش رشته پرستاری هستند، استانداردهای کیفی رشته پرستاری را ایجاد کنند.»

سهم 40 درصدی دانشگاه آزاد در آموزش پرستاری

نصرآبادی گفت: «امروز سطح علمی پرستاری در کشور همگام با کشورهای توسعه یافته مرزهای دانش و علم را می‌پیماید و دانشگاه آزاد اسلامی نیز با داشتن سهم 40 درصدی در آموزش پرستاری کشور باید برای تربیت پرستاران بااخلاق، عالم و ماهر در افزایش استانداردهای کیفی سرآمد باشد.»

وی با توضیح مقوله اعتباربخشی آموزشی بیان کرد: «اعتباربخشی آموزشی به معنای تحقق استانداردهای آموزشی است که باید در آموزش پرستاری وجود داشته باشد. اعتباربخشی معیارهای مشخص دارد که شامل تعداد اعضای هیأت علمی، نسبت استاد به دانشجو، امکانات آموزشی، امکانات آموزش‌ بالینی، میزان قبولی دانشجویان در سطوح بالاتر، مقالات، اختراعات، پژوهش‌ها، تولیدات علمی و مواردی از این دست می‌شود؛ بدین منظور مرکز توسعه آموزشی در همه واحدهای متولی آموزش رشته پرستاری فعال و کمیته‌های مربوطه تشکیل و همه فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی استادان و دانشجویان بر اساس استانداردها رصد می‌شود.»

رفع کمبود هیات علمی در 80 واحد دانشگاهی

مدیر امور پرستاری و مامایی معاونت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: «یکی از مشکلات اساسی ما کمبود عضو هیأت علمی بود که اکنون در 80 درصد واحدها این مشکل رفع شده، به گونه‌ای که نه تنها در سطح تربیت کارشناس پرستاری به شرایط مطلوبی دست پیدا کرده‌اند، بلکه شرایط ورود به عرصه تحصیلات تکمیلی در این رشته و تربیت پرستاران تخصصی نیز حاصل شده است.»

این مسئول تأکید کرد: «با توجه به امکاناتی که معاون علوم پزشکی در اختیار ما قرار داد، می‌توانیم برای اصلاح هرم هیأت علمی در واحدهایی که با کمبود شدید عضو هیأت علمی روبه‌رو هستند، قراردادهای یک ساله را با برخی از استادان منعقد کنیم تا زمانی که در فراخوان جذب شرکت کرده و پروسه جذب آنها به عنوان اعضای هیأت علمی به پایان برسد.»

سرپرست دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران خاطرنشان کرد: «در کل کشور 86 واحد فعال داشته و 4 واحد نیز به تازگی مورد تصویب شورای گسترش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته است. بنابراین در مجموع 90 واحد دانشگاهی متولی آموزش رشته کارشناسی پرستاری در دانشگاه آزاد اسلامی هستند. 7 واحد نیز متولی آموزش رشته پرستاری در مقطع کارشناسی ارشد در چندین رشته تخصصی هستند و از مهر سال 96 دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران پذیرش دانشجو در مقطع دکتری پرستاری نیز داشته است.»

نصرآبادی اظهار کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی در راستای توسعه رشته پرستاری فعالیت بسیار زیادی را داشته است. از سال 1393 رشد کیفی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. در نقشه جامع سلامت کشور نیز توسعه نیروی کیفی انسانی در حوزه سلامت به عنوان یک راهبرد کلیدی مشخص شده است و ما نیز در همین راستا با وزارت بهداشت در حال همکاری هستیم؛ دانشگاه آزاد اکنون در سطح ملی به زعم اعضای بورد پرستاری وزارت بهداشت، پیشرفت و توسعه خوبی در رشته پرستاری داشته است و هدف ما نزدیک شدن به استانداردهای بین‌المللی است.»

چالش‌های نظام پرستاری کشور

دبیر دبیرخانه آموزش پرستاری و مامایی ادامه داد: «اکنون تقریباً همه واحدهایی که راه‌اندازی رشته پرستاری را در دست اجرا دارند باید امکانات فیزیکی، تجهیزات آزمایشگاهی، تجهیزات مرکز مهارت‌های بالینی، کتابخانه، اعضای هیأت علمی و منابع انسانی مورد نیاز و قراردادهای قوی و معتبر با بیمارستان‌های آموزشی داشته باشند، زیرا اگر کوچکترین نقصی در این زمینه وجود داشته باشد، اجازه راه‌اندازی رشته پرستاری به آنها داده نخواهد شد؛ به عبارت دیگر باید همه امکانات لازم برای تربیت و آموزش یک دانشجوی پرستاری وجود داشته باشد و در غیر این صورت رشته پرستاری مصوب نخواهد شد.»

نصرآبادی در پاسخ به پرسش آنـــا درباره مهمترین چالش‌های نظام پرستاری کشور بیان کرد: «مهمترین معضل و چالش نظام پرستاری کشور کمبود نیروی پرستار و به عبارت دیگر کمبود پرستار نسبت به تخت‌های بیمارستانی است؛ این موضوع باعث می‌شود که همکاران بنده همه توان و زمان خود را برای فعالیت به جای چند نیرو بگذارند و زمانی برای ارتقای سطح علمی آنان باقی نمی‌ماند.»

وی گفت: «در شهرهایی مانند تهران وضعیت سرانه پرستار بهتر از شهرهای دورافتاده و محروم ما است. اما در مجموع در شهرهای کشور آمار مناسبی وجود ندارد. زمانی که در یک منطقه سرانه‌ تعداد پرستار نسبت به تخت‌ بسیار پایین تر از استاندارد است، باعث می‌شود بار اضافی بر پرستاران تحمیل شود. پرستار مجبور است شیفت‌های بیشتر و اضافه کاری داشته باشد و در نتیجه نمی‌تواند علم خود را به روز کند و این آفت بزرگی است.»

رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران اظهار کرد: «چالش دیگری که همکاران من با آن مواجه هستند، میزان کم پرداختی پرستاران است که با گروه‌های مشابه تفاوت‌های فاحشی دارد و این باعث بی انگیزگی همکاران می‌شود؛ به طور کلی کمبود شدید نیروی پرستاری، حجم بالای کار مراقبت، معوقات پرستاری، اضافه کار اجباری به دلیل کمبود نیرو، بی عدالتی در نظام پرداخت و حقوق پایین و عدم اجرای تعرفه خدمات پرستاری از چالش‌های نظام پرستاری کشور است.»

لزوم حرکت به سمت پرستاری نوین و تخصصی

این مسئول با بیان الزام حضور پرستار متخصص در نظام سلامت کشور خاطرنشان کرد: «پرستاری کشور باید از پرستاری سنتی فاصله بگیرد و به سمت پرستاری نوین و تخصصی حرکت کند که منتج به سلامت همگانی می‌شود؛ بنده 32 سال است که وارد رشته پرستاری شده ام و به آن افتخار می‌کنم. پرستاری یک علم است، نه مراقبت صرف. بنابراین ما در این رشته با علم مراقبت مواجه هستیم. این علم باید جامعه نگر باشد، باید به جامعه نگریسته شود و علم و آموزش پرستاری به جامعه انتقال داده شود. باید آموزش مراقب علمی به مردم داده شود تا نیاز به حوزه درمان کاهش یابد. اینجا است که می‌توان از ارتقای سلامت در جامعه سخن گفت.»

نصرآبادی گفت: «پرستاری در دنیا به سمت تخصصی شدن رفته است و این موضوع در ایران نیز در حال شکل گیری است. اکنون 12 رشته کارشناسی ارشد تخصصی داریم. این بدین معنا است که در بخش‌های مختلف پرستار متخصص هر بخش باید در همان بخش حضور داشته باشد. مثلاً در بخش‌های ICU، CCU و ... باید مراقبت پرستاری به صورت تخصصی انجام شده و به مددجویان نیز آموزش داده شود. این پرستاران باید تحصیلات کارشناسی ارشد خود را در زمینه مربوطه گذرانده باشند.»

به گزارش آنا، طاهره نصر آبادی تحصیلات آکادمیک خود را در رشته پرستاری در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد پرستاری داخلی جراحی و دکتری تخصصی پرستاری گذرانده است.

گفت‌وگو از فرهاد وفایی‌فرد