حقوق مالی و اقتصادی‌ زنان پس از ازدواج/ اجرت‌المثل، شامل عقد موقت هم می‌شود

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا از معاونت آموزش قوه قضاییه، ازدواج امر شیرینی است که در شرع و قانون بسیار به آن سفارش شده است. با این وجود بسیاری از جوان‌ها به واسطه ترسی که ازدواج کردن دارند سراغ آن نمی‌روند. این ترس به واسطه ناآگاهی و یا شنیده‌های تلخی است که گاهی از دیگران به جوان‌ترها منتقل می‌شود.

از دست دادن آزادی‌ها یا محدود شدن‌هایی که هیچ دلیل و توجیهی جز اعمال سلیقه شوهر ندارد، یکی از همان ترس‌ها و اضطراب‌هاست. مشکلات مالی و فشارهای اقتصادی ناشی از زیر بار مسئولیت نرفتن بعضی مردها نیز از دیگر نگرانی‌های دختران پیش از ازدواج است. یکی از موارد قابل بررسی استقلال مالی زن و نحوه تامین زندگی او در خانواده است. علیرضا توحیدی، کارشناس مرکز آموزش قوه قضاییه در این باره توضیحاتی ارائه داده است.

استقلال زنان در امور مالی

این کارشناس مرکز آموزش قوه قضاییه در خصوص حقوق مالی زنان می‌گوید: «اول از همه باید فلسفه استقلال مالی و اقتصادی زن را بدانیم. زن وقتی که ازدواج می‌کند برای اینکه پشتوانه مالی داشته باشد مستحق دریافت نفقه، مهریه و اجرت‌المثل است که بعضا به نظر می‌رسد وصول آنها با اما و اگرهایی روبه‌رو باشد. شاید برای همین است که اغلب دختران و خانواده‌های‌شان هنگام ازدواج به دستاویزهای نه‌چندان مطمئنی از جمله مهریه متوسل می‌شوند تا اگر روال زندگی مشترک‌شان از حالت عادی خارج شد، به مطالبه مهریه امیدوار باشند، البته اینکه وجود مهریه تا چه حد می‌تواند آینده زندگی زنانی را که در ازدواج شکست خورده‌اند، تامین کند، موضوع مفصل و پیچیده‌ای است که هر کس از دید خود آن را تفسیر می‌کند.»

انواع حقوق مالی

حقوق مالی انواع مختلفی دارد. این حقوق شامل «اجرت المثل»، «نفقه» و «مهریه» می‌شود.

توحیدی درباره هر یک از این موارد توضیح می‌دهد: «اجرت المثل، حق الزحمه‌ای است که زن می‌تواند در ازای کارهایی که در خانه شوهر انجام می‌دهد مثل نظافت، شست‌وشو و غذا پختن از شوهر طلب کند. مهریه نیز همان مالی است که آقای داماد باید به عروس خانم بدهد. در قانون گفته می‌شود مهریه باید به گونه‌ای تعیین شود که عقلایی و مشروع باشد.»

وی درباره نفقه نیز اظهار می‌کند: «نفقه در لغت به معنی هزینه، خرج، روزی و مایحتاج معاش آمده است و معنی اصطلاحی نفقه هم نزدیک به معنی لغوی آن است و عبارت از چیزی است که برای گذراندن زندگی لازم و مورد نیاز است.»

به گفته این حقوقدان، نفقه به اندازه مهریه شناخته شده است. نفقه به این شرط به زنان تعلق می‌گیرد که از شوهران‌شان تمکین کنند. به عبارتی مالی است که مسکن، خوراک، پوشاک، وسایل زندگی حتی خدمتکار در صورتی که نیاز یا عادت داشته باشد و هزینه درمان و تهیه لوازم آرایشی بهداشتی در حد متعارف و متناسب با وضعیت زن را شامل می‌شود و هیچ‌گاه از گردن مردان ساقط نمی‌شود. برای همین است که اگر مردی از پرداخت نفقه به همسرش خودداری کند، زن می‌تواند الزام شوهر به پرداخت نفقه را از دادگاه درخواست کند و این مرجع قضایی، مرد را به پرداخت نفقه تعیین شده از سوی دادگاه محکوم کند.

وقتی ارث حقوق مالی زن محسوب می شود

مرگ واقعیتی انکارناپذیر است و به قول معروف شتری است که در خانه هر کسی می‌خوابد. ممکن است زن قبل از همسر خود فوت کند در این صورت وضعیت ارث متوفی به چه شکل است؟ آیا زنی که شوهر و فرزند دارد در صورت فوت خواهر و برادرش هم از او ارث می‌برند؟

توحیدی در این خصوص می‌گوید: «ارث به اشخاصی که با متوفی رابطه خویشاوندی دارند (چه نسبی و چه سببی) تعلق می‌گیرد. منظور از رابطه نسبی هم خون بودن است مثل پدر و فرزندان و رابطه سببی یعنی رابطه‌ای که به واسطه ازدواج این خویشاوندی ایجاد شده است. به عنوان مثال اگر پدری فوت کند به فرزندان، همسر و پدر و مادرش که در طبقه اول ارث هستند مطابق قانون تعیین شده ارث تعلق می‌گیرد.

وی درباره نگاه قانون به این موضوع می‌گوید: «برادر و خواهر جزء طبقه دوم وراث بوده و با وجود فرزند و همسرِ متوفی، از وی ارث نخواهند برد؛ لکن مادرِ متوفی جزو وراث خواهد بود.»

و اما درآمد شخصی

توحیدی در خصوص درآمد شخصی با این توضیح که هر کسی بر مبنای کاری که انجام می‌دهد مستحق دستمزد است، افزود: «این دستمزد متعلق به خود شخص است و هیچ کسی حق دخالت و تعیین و تکلیف برای وی را ندارد و خودش می‌تواند به صورت مستقل در آن دخل وتصرف داشته باشد. پس یکی دیگر از حقوق مالی زن، درآمد شخصی او است و طبق قوانین شوهر نمی تواند در خصوص نحوه مصرف یا پس انداز آن هیچ دخالتی داشته باشد.»