ضرورت بازنگری در رفتارها و عکس‌العمل‌های مربوط به حجاب و عفاف

بیست و یکم تیر روز ملی عفاف و حجاب در ایران است. همه می‌دانیم حجاب اسلامی از شاخص‌های مهم زنان ایرانی محسوب می‌شود و ریشه در باور عمیق دینی آنها دارد. به طوری که در دوران کشف حجاب رضاخانی زنان ایرانی از این ارزش و باور اسلامی دفاع و تا پای جان ایستادگی کردند.

اوج این مجاهدت و مقاومت دینی در دفاع از عفاف و حجاب، قیام مسجد گوهرشاد در خراسان بود. مجاهدتی که باعث شد خون پاک مردان و زنان ایرانی در مسجد و حرم مطهر امام رضا (ع) جاری شود تا بدین وسیله حجاب و عفاف زن مسلمان ایرانی پایدار بماند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) این اصل مهم اسلامی به عنوان یک اولویت مورد توجه خاص و عام قرار گرفت و از آن به عنوان دژ و سنگر مستحکم در برابر دشمن تعبیر شد از آن پس کتاب مسئله حجاب استاد شهید مرتضی مطهری به طور مکرر چاپ و مورد مطالعه قرار گرفت. در پرتو انقلاب اسلامی ایران شعاع حجاب اسلامی حتی اروپا و ممالک غیرمسلمان را درنوردید و انقلاب حجاب در فرانسه را باعث گشت.

در دوران آقای میتران، رئیس‌جمهور سوسیالیست، درماندگی کارگزاران دولت فرانسه و حتی رقیبان سیاسی او در برابر زنان حجاب‌گرا امری غیرقابل انکار بود. سخنرانی‌های فاطمه کروم رئیس انجمن حجاب زنان مسلمان فرانسه و دیگر چهره‌های با صلابت دینی و ایمانی بسیار چالش آفرین و نویدبخش بود.

بنده در سال‌های 72 و 73 در فرانسه حضور داشتم و شاهد بودم، چگونه زنان محجبه مسلمان و غیرمسلمان از مقابل قصر شاهان فرانسه تا نوفلوشاتو محل اقامت امام خمینی(ره) در دوران تبعید، پیاده‌روی نمادین و راهپیمایی کردند و در مقابل در ورودی باغ درخت سیبی که به امام راحل(ره) توسط مالک آن آقای عسکری هبه شده بود بیانیه پرشور خود را قرائت کردند، در حالی که فضای امنیتی و پلیسی بسیار شدیدی بر آنجا حکم فرما بود. آن روز شبکه‌های رسانه‌ای اروپا و فرانسه صحبت از بنیادگرایی و نحوه نفوذ آن به شکل پدیده حجاب به فرانسه و کل اروپا می کردند.

این شبکه‌ها اعلام کردند نوع تحریک‌های اجتماعی و خیزش دینی زنان ریشه در اندیشه‌های امام خمینی دارد از این جهت بود که حجاب را در مدارس و دانشگاه‌ها ممنوع کردند و محرومیت تحصیلی بسیاری را باعث شدند، در حالی که به دروغ اعلام می‌کردند پایه اصلی انقلاب فرانسه مبتنی بر آزادی‌های فردی و اجتماعی مردم و جامعه است.

حقیقت مسئله این است که دولت‌های مدعی آزادی و لائیک در قالب حقوق بشر غربی، قانونی بودن حجاب در ایران را نقض حقوق بشر معرفی می‌کردند ولی حاضر نبودند در کشور خودشان حق حجاب را برای زنان مسلمان و مسیحی به رسمیت بشناسند؟! نکته جالب توجه اینکه دولت فرانسه به روش حاکمیتی و از بالا به پایین افراد علاقه‌مند به حجاب اسلامی بویژه جوانان را سرکوب می‌کرد و متقابلاً به مصداق الأنسانُ حریصٌ عَلیٰ مٰا مُنِعَ- جوانان مسلمان و حتی غیر مسلمان در برابر این ممانعت شدید حکومتی، واکنش نشان داده و مقاومت می‌کرد.

از مطالبات زنان و دختران فرانسه و اروپا کتاب مسئله حجاب شهید مطهری به زبان فرانسه، انگلیسی و عربی بود که در اختیارشان قرار داده می‌شد. بنده و دیگر رهروان امام(ره) و مکتب ولایت با استفاده از مترجمان مسلمان فلسفه حجاب را برای آنها تبیین می‌کردیم. آن روزها گروه‌های کمونیستی و اعضای تشکیلات‌های حرامی‌تر از حرام، سعی داشتند چنین وانمود کنند که حجاب ریشه در واپسگرایی و دوره جاهلیت دارد و از آن به عنوان یک مانع و محدودیت برای زنان یاد می‌کردند.

متقابلاً بنده و دوستان با تأکید به فرآیند تاریخی، دینی و اسلامی حجاب، می‌گفتیم، حجاب محدودیت نیست بلکه مصونیت است و در جمع‌بندی‌ها، اضمحلال کانون خانواده در غرب و سوءاستفاده‌های ابزاری سیاستمداران و بنگاهداران اقتصادی بویژه صهیونیستی غربی از آزادی زنان را بازگو می‌کردیم. تأکید ما به دورنمای تاریک فرهنگی، اجتماعی و چالش‌آفرین بود که ریشه در بی‌عفتی حاکم بر جوامع به اصطلاح مدرن و از هم گسیخته غربی داشت؛ جامعه‌ای که درصد قابل توجهی از آن در بن‌بست هویتی موهوم قرار گرفته و نمی‌دانستند پدر و مادر حقیقی‌شان چه کسی است؟! در چنین فضای به بن بست رسیده‌ای، سخن از کرامت و عفت زنان و دختران و پرهیز دادن آنها از تنزل رتبه و مقام انسانی‌شان در حد یک کالا آن هم برای سوءاستفاده جنسی و لذت مردان و یا تبلیغ از یک بستنی و شکلات به شکل زننده و عریان، بسیار جاذب و اثرگذار بود از همین جهت آنها از طریق حجاب و عفاف به بازشناسی هویت انسانی و خانوادگی خود همت می‌کردند.

حرف ما این بود که کامیابی زن و مرد از یکدیگر در چارچوب مشخص با احترام متقابل در محیط خانواده از طریق ازدواج و قرارداد شرعی باید به انجام برسد و همچنان که شهید مطهری گفته است حجاب و پوشش اسلامی هم جنبه روانی دارد، هم جنبه خانوادگی و هم اجتماعی و دلیل اصلی آن حفظ حرمت زنان و جلوگیری از ابتذال است.

این تدبیری است که در اسلام برای تحکیم سکینه و آرامش در جامعه در نظر گرفته شده و از اصول مسالمت‌آمیز و همگانی محسوب می‌شود. در مورد ویژگی شخصیت حضرت خدیجه که نخستین زن مسلمان است در روایتی نقل شده : کانَت خَدیجَةُ وَ زِیرَةُ صَدَقٍ للاِسلام وَ اِنَّ رَسُولَ اللهُ لَتَسُکُنَ اِلَیها- او وزیر صادقی برای اسلام بود و مایه سکون و آرامش پیامبر(ص) محسوب می‌شد.

این جایگاه یک زن مسلمان در خانواده و جامعه است. با روخوانی از متن کتاب مسئله حجاب در اسلام (نوشته استاد مطهری) به مخاطبان می‌گفتیم: «در نظام اجتماعی اسلام همسر قانونی شخص از لحاظ روانی عامل خوشبختی و آرامش او به شمار می‌رود در حالی که در نظام‌های آزاد و لائیک که سیستم آزادی و کامیابی‌های آزاد بر آنها حکم فرماست، همسر قانونی از لحاظ روانی یک رقیب مزاحم و زندانبان به شمار می‌رود و در نتیجه کانون خانواده بر اساس دشمنی و نفرت پایه‌گذاری می‌شود و در این میان بی حجابی و بی عفتی نگاه بیرونی را بر آن حاکم کرده و باعث تشدید است.»

در هر حال دلالت‌های تاریخ به ما می‌گوید؛ زن در چالش فمینیسم و تحجر قرار داشته و دارد اعتدال و میانه‌روی در مباحث مربوط به حوزه بانوان امری ضروری، عقلانی و شرعی است. به نظر می‌رسد علی رغم اینکه در دو دهه اول انقلاب اسلامی بویژه در دوران دفاع مقدس عفاف و حجاب ایران اسلامی به عنوان یک الگو برای نظام‌های غربی چالش‌آفرینی می‌کرد ولی با کمال تأسف امروزه خیلی حساب شده با استفاده از رسانه‌های ماهواره‌ای و دیگر ابزارهای تبلیغی دشمنان ما تا حدودی توانسته‌اند کشورمان را در این رابطه تحت تهاجم خود قرار بدهند و چالش آفرین باشند.

وضع حجاب و عفاف هم اکنون در کشور از جایگاه مناسبی برخوردار نیست. برخوردهای سلبی و افراطی در گذشته، کارهای سطحی فرهنگی و تسامح در وضع فعلی باعث این وضع نامطلوب و نگران کننده است. اینکه منفعلانه بعضی نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند به قانون عفاف و حجاب در جامعه دینی و انقلابی ایران عمل شود این خیانت به مکتب فکری امام (ره) و شهیدان است. همه باید نوع نگاهمان را نسبت به این مطلب بیش از گذشته پخته‌تر کنیم و بدانیم که دشمن در کمین است نه افراط کنیم نه تفریط. افراط هم به نفع دشمن است. تفریط هم باعث پیشروی دشمنان قسم خورده اسلام خواهد شد.

توجه داشته باشیم که غربی‌ها با بهره‌برداری از روش‌های غلط ما می‌خواهند از موضوع عفاف و حجاب که کاملاً یک امر قانونی و شرعی است به عنوان ابزاری در جهت نافرمانی مدنی استفاده کنند. لجاجت و تظاهر بعضی‌ها به نقض این حکم اسلامی و ملی، ریشه سیاسی دارد. نوع رفتار ما باید هم سازنده باشد و هم جلوی سوءاستفاده غرب باوران را بگیرد.

نقدها باید در این رابطه منصفانه باشد. نقش رسانه ملی بیش از گذشته مورد نیاز است مشروط به اینکه تولیدات آن کارشناسانه و علمی باشد. باید روانشناسی جوانان و جدید خواهی‌های آنها به نوآوری و رفتارهای غیر کلیشه‌ای معطوف گردد. واقعیت مسئله این است که حجاب را به روش اجباری نه کسی به زنان ایرانی داده و نه توانسته است آن را به اجبار از آنها پس بگیرد. این ما هستیم که در این باره باید دقت عمل داشته باشیم و افکار عمومی را به درستی در موضوعات مختلف و متنوع از جمله حجاب اسلامی هدایت کنیم. بیشترین ایراد در حوزه‌های کارشناسی و مدیریت در رفتار است . امید آنکه تا دیر نشده کارشناسی‌ها و رفتارها مورد بازنگری قرار بگیرد و همگی ما بویژه حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی بتوانیم در این رابطه انجام وظیفه جامع و اثرگذاری داشته باشیم .

*معاون پارلمانی دانشگاه آزاد اسلامی