انتقال آب از سد طالقان به تهران در مراحل پایانی

به گزارش خبرگزاری آنا، فکر انتقال آب از سد طالقان به تهران به دهه‌های گذشته بازمی‌گردد، زمانی که افزایش جمعیت و توسعه شهری فشار مضاعفی بر منابع آبی پایتخت وارد کرد. کاهش بارندگی‌ها، افت سطح آب‌های زیرزمینی و تداوم برداشت بی‌رویه از چاه‌ها، ضرورت یافتن منبعی پایدار برای تأمین آب شرب تهران را دوچندان کرد.

در همین راستا، وزارت نیرو با همکاری شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌های البرز و تهران، طرح انتقال آب از سد طالقان را طراحی کرد؛ طرحی که هدف آن رساندن آب از محل سد طالقان در غرب استان البرز به تصفیه‌خانه‌های تهران از طریق یک خط انتقال حدود ۶۲ کیلومتری است. این پروژه در سه فاز تعریف شده است: فاز نخست انتقال آب به هشتگرد، فاز دوم به کرج و فاز سوم به پایتخت.

از طراحی تا اجرا؛ مسیر دشوار یک پروژه ملی

مطالعات اولیه این پروژه سال‌ها پیش آغاز شد، اما اجرای عملی آن در چند سال اخیر شتاب گرفت. در فاز نخست، حدود ۳۰۰ لیتر در ثانیه آب به مناطق غربی البرز از جمله هشتگرد منتقل شد. فاز دوم، که شامل انتقال ۲۲۰۰ لیتر بر ثانیه به تصفیه‌خانه شماره ۲ کرج بود، در تابستان سال جاری به بهره‌برداری رسید.

اکنون فاز سوم، یعنی انتقال مستقیم آب به تهران، در آستانه بهره‌برداری است. بر اساس اعلام وزارت نیرو، با تکمیل نهایی خط انتقال، روزانه حدود ۵۰۰۰ لیتر بر ثانیه آب از سد طالقان وارد شبکه آبرسانی پایتخت خواهد شد. در صورت اجرای کامل سه فاز، ظرفیت نهایی انتقال آب از این مسیر به حدود ۱۰ مترمکعب بر ثانیه خواهد رسید؛ ظرفیتی که می‌تواند بخش مهمی از نیاز سه میلیون نفر در تهران و کرج را پوشش دهد.

نقش شهرداری تهران در تأمین مالی پروژه

در شرایطی که تأمین مالی طرح‌های بزرگ زیرساختی اغلب با چالش روبه‌روست، شهرداری تهران در اقدامی کم‌سابقه وارد میدان شد. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران، در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد که مدیریت شهری پایتخت پنج همت بودجه برای پروژه انتقال آب به تهران اختصاص داده است.

او با اشاره به اینکه بحران کم‌آبی تهران نتیجه بی‌توجهی و اهمال برخی سیاست‌گذاران در دهه‌های گذشته است، گفت: با توجه به مشکلات ناشی از کم‌آبی و فرونشست زمین در تهران، شهرداری علی‌رغم اینکه این موضوع به‌صورت مستقیم در حیطه وظایفش نیست، بودجه قابل توجهی را برای کمک به وزارت نیرو اختصاص داد. شهردار تهران نیز مبلغ چشمگیری را به‌صورت نقد به مجموعه‌هایی که وزارت نیرو معرفی کرده بود، پرداخت کرده است.

پیرهادی همچنین یادآور شد که دغدغه اصلی مدیریت شهری، جلوگیری از وقوع بحران قطعی آب در تهران است:

تلاش ما بر این بوده که کمبود آب به مرحله بحران نرسد. در همین راستا، شهرداری تهران بیش از پنج همت برای انتقال آب از سد طالقان و همچنین رفع نشتی‌های آب سد لار به تهران اختصاص داده است.

جزئیات فنی و محدوده پوشش پروژه

به گفته کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای، مسیر انتقال آب از سد طالقان شامل مجموعه‌ای از تونل‌ها و لوله‌های فولادی با قطر بالا است که از محدوده زیاران آغاز می‌شود و پس از عبور از بیلقان، به تصفیه‌خانه‌های کرج و تهران متصل می‌گردد.

پیش‌بینی می‌شود که با اتصال نهایی خطوط، مناطق غربی و شمال‌غرب تهران از جمله مناطق ۲۱، ۲۲ و بخشی از ۵ نخستین نقاطی باشند که از آب طالقان بهره‌مند می‌شوند. با این حال، اتصال شبکه‌های درون‌شهری به‌گونه‌ای طراحی شده است که در نهایت آب منتقل‌شده می‌تواند بخش‌های مختلف شهر را پوشش دهد.

همکاری شهرداری و وزارت نیرو؛ الگویی از مدیریت یکپارچه

اقدام شهرداری تهران در اختصاص بودجه مستقل برای پروژه‌ای ملی، نشانگر درک مشترک دستگاه‌های مختلف از ضرورت مقابله با بحران آب است. در حالی که انتقال آب از سد طالقان ذاتاً پروژه‌ای در حیطه وزارت نیرو محسوب می‌شود، ورود مدیریت شهری به این عرصه بیانگر همگرایی در سیاست‌های کلان مدیریت بحران است.

پیرهادی در همین زمینه گفته است: مدیریت شهری پایتخت در دو حوزه به وزارت نیرو کمک کرد؛ یکی انتقال آب از سد طالقان و دیگری انتقال نشتی آب از سد لار به سد کلان و سپس به تهران. با توجه به محدودیت خطوط انتقال از طالقان به البرز، این کمک مالی برای تسریع عملیات اجرایی انجام شد.

به گفته وی، اگرچه خطوط موجود به هم متصل‌اند و این طرح می‌تواند مناطق مختلف تهران را تحت پوشش قرار دهد، اما در صورت کاهش بارندگی در سال‌های آینده، باید تدابیر ویژه‌تری اتخاذ شود.

اهمیت زیست‌محیطی و اجتماعی طرح

اجرای پروژه طالقان نه‌تنها از نظر فنی و اقتصادی، بلکه از منظر اجتماعی و زیست‌محیطی نیز حائز اهمیت است. کاهش برداشت از چاه‌های آب زیرزمینی در تهران می‌تواند از شدت فرونشست زمین بکاهد و مانع آسیب به زیرساخت‌های شهری شود. همچنین با تأمین پایدار آب شرب، احتمال بروز تنش‌های اجتماعی ناشی از قطعی آب در تابستان‌های خشک کاهش خواهد یافت.

با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که انتقال آب بین‌حوضه‌ای در درازمدت باید با ملاحظات محیط‌زیستی و ارزیابی اثرات اکولوژیک همراه باشد تا فشار مضاعف بر منابع طبیعی استان مبدأ وارد نشود.

پروژه انتقال آب از سد طالقان به تهران اکنون در آستانه بهره‌برداری قرار دارد و به گفته وزیر نیرو، در روزهای آینده وارد مدار خواهد شد. این طرح می‌تواند بخشی از عطش مزمن پایتخت را فرو بنشاند، اما تنها در صورتی پایدار خواهد بود که مدیریت مصرف، اصلاح زیرساخت‌ها و فرهنگ‌سازی در کنار آن پیش برود.

اقدام مدیریت شهری تهران در اختصاص پنج همت برای تسریع این پروژه، الگویی از مشارکت شهری در حل چالش‌های ملی است؛ الگویی که اگر در سایر حوزه‌های حیاتی همچون پسماند، انرژی و آلودگی هوا نیز دنبال شود، می‌تواند چشم‌انداز پایدارتری برای کلان‌شهر تهران رقم بزند.