«دینداری» کلید ارتقای شفافیت در نظام حسابداری

خبرگزاری آنا؛ علیرضا بابایی دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان با راهنمایی ایمان زارع و محمدرضا محققی و مشاوره حسین خوشدل مفرد موفق شد از رساله دکترای حسابداری در این واحد دانشگاهی با عنوان «تبیین الگوی کارکرد دینداری در نظام حسابداری با تأکید بر نظریه ساخت‌یابی» دفاع کند و با درجه خوب به مدرک دکتری نائل شود.

علیرضا بابایی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا درباره موضوع و هدف پژوهش خود اظهار کرد: نظام حسابداری به‌عنوان نظام اجتماعی مطابق با نظریه ساخت‌یابی متأثر از ساختار و عاملیت است که حسابداری را تولید و بازتولید می‌کنند تا به بهترین رویکرد در راستای ایفای رسالت حسابداری و اهداف ذی‌نفعان دست یابد. 

وی افزود: از سویی دین‌داری نیز به‌عنوان نوعی هنجار اجتماعی- اخلاقی می‌تواند بر ارکان نظام‌های اجتماعی تأثیرگذار باشد. براین‌اساس هدف پژوهش حاضر(رساله دکتری) ارائه الگویی برای تبیین کارکرد دین‌داری در نظام حسابداری با شیوه تئوریک مبتنی بر نظریه ساخت‌یابی است.

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان در تشریح روش پژوهش خود گفت: پژوهش حاضر در دسته پژوهش‌های توصیفی- اکتشافی و از بعد هدف، بنیادی – توسعه‌ای و ازلحاظ شیوه اجرا آمیخته (کیفی- کمی) است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل متون علمی و قرآنی،  خبرگان شامل اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها در رشته‌های حسابداری، جامعه‌شناسی و علوم اسلامی به‌عنوان جامعه آکادمیک و در بخش کمی شامل حسابداران شرکت‌های عضو بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان جامعه اجرایی است.

بابایی ادامه داد: نمونه پژوهش در بخش کیفی شامل انتخاب ۱۶ نفر برای برگزاری مصاحبه‌ها با استفاده از روش گلوله برفی و در بخش کمّی ۳۸۴ نفر با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شدند. ابزار تحقیق در بخش کیفی، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه استخراجی از مؤلفه‌های کیفی بود. در بخش کیفی از روش تحلیلتم و کدگذاری توسط نرم‌افزار MAX QDA و در بخش کمی از روش تحلیل معادلات ساختاری توسط نرم‌افزار Smart PLS استفاده شد.

وی بیان کرد: در این مقاله یافته‌های پژوهش شامل تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در بخش کیفی در ارتباط با الگوی کارکرد دین‌داری در نظام حسابداری با تأکید بر نظریه ساخت‌یابی، چهار قالب اصلی شامل رویکرد‌ها و نظام‌ها، چارچوب‌ها و معیار‌های گزارشگری، ارکان نظام حسابداری و ابعاد دین‌داری را شناسایی شد.

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان اضافه کرد: نتایج حاصل از بخش کمی در قالب مدل معادلات ساختاری نشان داد که اثرات این چهار قالب اصلی بر گزارشگری مالی به‌عنوان محصول نظام حسابداری معنادار بوده‌اند و این قالب‌ها و مقوله‌های ۱۲ گانه آنها به همراه ۲۴ مفهوم آنها، مدل کارکرد دین‌داری در نظام حسابداری با تأکید بر نظریه ساخت‌یابی را تبیین می‌کنند.

بابایی توضیح داد: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عاملیت دین‌دار در سایه اعتقادات، احکام و اخلاق اسلامی بر اساس نظریه ساخت‌یابی در دو سطح ساختار و نظام، عملکرد نظام حسابداری را تحت تأثیر قرار خواهد داد که محصول آن گزارشگری مالی باکیفیت، سودمند و شفاف با تأکید بر منافع اجتماعی بر اساس چارچوب نظری مبتنی بر منفعت اجتماعی به‌عنوان ارزش‌افزوده پژوهش حاضر است.