آموزش بیوقفه؛ وقتی هوش مصنوعی جایگزین کلاس فیزیکی میشود
به گزارش خبرنگار آنا، هوشمصنوعی امروز تنها یک ابزار جانبی در دانشگاهها نیست، بلکه به عنوان یک یار علمی برای استادان شناخته میشود. این فناوری میتواند فرایندهای آموزشی را سرعت بخشد؛ از آمادهسازی جزوه و خلاصهسازی منابع گرفته تا طراحی تمرین و آزمون؛ در شرایط بحرانی که حضور استادان در کلاس یا حتی برگزاری آنلاین دشوار است، هوشمصنوعی این امکان را فراهم میکند که چرخه آموزش متوقف نشود و دانشجویان همچنان به محتوای علمی به روز دسترسی داشته باشند.
هوش مصنوعی امروز دیگر تنها یک فناوری نوظهور نیست، بلکه به بخش جداییناپذیر نظامهای آموزشی جهان تبدیل شده است. دانشگاهها از این ابزار بهعنوان یاریگر استادان بهره میگیرند تا آموزش را سریعتر، منعطفتر کنند؛ از آمادهسازی جزوه و طراحی آزمون گرفته تا استمرار آموزش در شرایط بحرانی، هوش مصنوعی توانسته است مسیر یادگیری را باز نگه دارد. این فناوری بهجای رقابت با استاد، در کنار او قرار گرفته و کیفیت و گستره آموزش را ارتقا داده است. بسیاری از دانشگاهها امروز به این نتیجه رسیدهاند که آینده آموزش بدون بهرهگیری از هوش مصنوعی قابل تصور نیست و هرچه زودتر باید زیرساختهای خود را با این تحول هماهنگ کنند.
کاربردهای آموزشی هوش مصنوعی در دانشگاهها
کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش تنها به ابزارهای ساده محدود نمیشود. این فناوری اکنون قادر است متون علمی را خلاصهسازی کند، از محتوای پراکنده اساتید یک جزوه کامل بسازد و حتی بر اساس سطح دانشجویان، تمرین و آزمون طراحی کند. به این ترتیب، نقش استاد از تولیدکننده محتوای اولیه به راهبر و هدایتکننده فرایند یادگیری تغییر میکند.
در شرایطی مثل بحران کرونا و جنگ یا حتی رخدادهای غیرمترقبه، که حضور استاد یا دسترسی به اینترنت دشوار میشود، هوش مصنوعی با تولید نسخههای آفلاین و هوشمند از جزوهها و کلاسها، استمرار آموزش را تضمین میکند. این قابلیت بهویژه برای دانشگاههای گسترده مثل دانشگاه آزاد یا شبکههای آموزش عالی ملی اهمیت دارد.
همچنین ترکیب هوشمصنوعی با فناوریهای نوینی، چون متاورس (Metaverse)، باعث شده کلاسهای مجازی سهبعدی و آزمایشگاههای شبیهسازیشده در دسترس دانشجویان قرار گیرد. به این ترتیب، دانشجو میتواند تجربهای نزدیک به حضور واقعی در دانشگاه داشته باشد، حتی اگر استاد در کلاس فیزیکی حاضر نباشد.
هوش مصنوعی نه جایگزین استاد، بلکه یار علمی او است
مهدی طریقت رئیس اندیشکده وپردیس هوشمصنوعی و زیست مجازی در گفتوگو با خبرگزاری آنا گفت: هوش مصنوعی نه جایگزین استاد، بلکه یار علمی او است. در شرایط بحرانی میتواند استمرار آموزش را بدون وابستگی به حضور فیزیکی ممکن کند. استادانی که توان سازگاری با فناوری را دارند، بهجای رقابت با هوشمصنوعی از آن برای ارتقای کیفیت و گستره آموزش بهره میگیرند؛ حتی اگر دانشگاهها تعطیل شوند، محتوای هوشمند میتواند در دل یک پناهگاه جنگی هم آموزش را ادامه دهد.
به گفته او آموزش فقط یک فرآیند فنی نیست؛ لایهای حیاتی از تمدنسازی و حفظ هویت ملی است. اگر پلتفرمهای آموزشی بر پایه حاکمیت ملی و دادههای بومی شکل نگیرند، در بزنگاه بحران به ابزار سلطه تبدیل میشوند. ما نیازمند سامانههایی هستیم که علاوه بر انتقال دانش، حامل هویت، زبان و مقاومت فرهنگی باشند؛ وگرنه دیگران این آینده را به نیابت از ما طراحی خواهند کرد.
هوش مصنوعی چرخه یادگیری را زنده نگه میدارد
نرگس مفیدی، مشاور ارشد حوزه فناوری اطلاعات در این خصوص گفت: هوش مصنوعی میتواند محتوای خام مثل اسلاید، جزوه یا یادداشت استاد را به ویدئوهای آموزشی، تمرینهای تعاملی و آزمونهای استاندارد تبدیل کند. این خاصیت مقیاسپذیری بسیار حیاتی است. حتی در حالت قطع اینترنت جهانی، نسخههای سبک و آفلاین هوشمصنوعی میتوانند روی لبتاپ یا موبایل دانشجو اجرا شوند و نیاز به اتصال دائمی را ازبین ببرند. در سطح پیشرفتهتر، هوش مصنوعی میتواند نقش «مربی دیجیتال» را داشته باشد یعنی نه تنها محتوای ثابت ارائه دهد، بلکه با پرسشهای دانشجو تعامل کند. البته این فناوری جایگزین کامل استاد نیست، بلکه مکمل او است؛ بعد انسانی و تربیتی آموزش هنوز قابل بازآفرینی توسط ماشین نیست. توسعه مهارتهای نرم هنوز نیاز به حضور انسانی دارد و فناوری خالی از ایراد نیست.
هوش مصنوعی؛ استاد ۲۴ ساعته در شرایط بحران
حسین امامی، دکتری ارتباطات، پژوهشگر و مدرس هوش مصنوعی و استاد دانشگاه در گفتوگو با آنا بیان کرد: تجربه کشورهای مختلف نشان داده که هوش مصنوعی میتواند الگو آموزش را متحول کند. فکر کنید یک استاد در زمان جنگ، امکان تدریس نداشته باشد چتباتهای هوشمند میتوانند ۲۴ ساعته پاسخگوی دانشجویان باشند. سیستمهای تطبیقی میتوانند محتوا را بر اساس سطح هر دانشجو شخصیسازی کنند. حتی میتوانیم از آن برای پشتیبانی روانی دانشجویان در شرایط استرس استفاده کنیم. ولی باز منوط به آن است که اینترنت ملی نشود.
آموزش مجازی در ایران چه مسیری را طی کرده است؟
بستر و ساختارهای مجازی در ایران در مقایسه با جهان کمی قدیمی است، اما در بحران کرونا و جنگ 12 روزه بسیاری از مسئولان و اساتید کشور را به این واداشت که به فکر ارتقای زیرساختهای مجازی در ایران باشند. در ابتدای دوران کرونا به دلیل عدم اطلاعات در خصوص آموزش مجازی و نبود زیرساختهای مناسب مشکلات زیادی گریبانگیر اساتید، دانشجویان و دانشآموزان شد؛ اکنون که دوران کرونا را سپری کردهایم و با چالشهای روبهرو در کلاسهای مجازی آشنا شدیم، هوشمصنوعی در ایران وارد مسیر تازهای شد در این مدت زمان آموزشهایی برای کلاسهای مجازی در دسترس عموم مردم قرار گرفت و به مرور زمان اساتید و دانشجویان در مدارس و دانشگاهها با این سیستم و روند نوین تا حدودی آشنا شدند. بهطوریکه هرساله ارتباط گیری اساتید با هوشمصنوعی در بحث آموزش افزایش مییابد.
وضعیت آموزش دانشگاهی اوکراین در زمان جنگ
آموزش آنلاین در دانشگاههای کشورهای مختلف در زمان جنگ، با وجود چالشهای فراوان، بهعنوان یک راهکار حیاتی برای استمرار فرایند یادگیری در شرایط بحرانی، بهکار گرفته می شود. با آغاز جنگ در اوکراین، دانشگاهها بهسرعت به آموزش آنلاین روی آوردند. پلتفرمهای آنلاینی برای ارائه اطلاعات آموزشی در دوران جنگ راهاندازی شدند. این پلتفرمها به والدین، دانشآموزان و معلمان کمک میکردند تا در مورد آموزش در دوران جنگ اطلاعات کسب کنند و به منابع آموزشی دسترسی داشته باشند. با وجود تلاشهای گسترده، چالشهایی مانند قطع برق، آسیب به زیرساختهای اینترنتی و مهاجرتهای اجباری دانشجویان وجود داشت که بر کیفیت آموزش آنلاین تأثیر میگذاشت درکنار این موضوع دانشگاههای بینالمللی با ارائه حمایتهای مالی و آموزشی به دانشگاههای اوکراینی کمک کردند تا آموزشها تداوم داشته باشند. آموزش آنلاین در اوکراین در زمان جنگ نشاندهنده انعطافپذیری و اراده قوی جامعه دانشگاهی این کشور برای ادامه فرایند یادگیری در شرایط بحرانی است. این تجربه میتواند الگویی برای سایر کشورها در مواجهه با بحرانهای مشابه باشد.
در پایان، هوش مصنوعی امروزه نه بهعنوان یک تهدید، بلکه بهعنوان یک همراه هوشمند و یاریگر در مسیر آموزش و یادگیری ظهور کرده است. این فناوری، با حفظ نقش انسانی استاد و تقویت ابعاد فنی و محتوایی آموزش، توانسته است در شرایط بحرانی، از همهگیری کرونا تا جنگ و فجایع غیرمترقبه، چرخه علم را متوقف نکند. تجربه کشورهای مختلف و گامهای روبهرشد دانشگاههای ایران نشان میدهد که آینده آموزش عالی بدون هوش مصنوعی نهتنها غیرکارآمد، بلکه در بسیاری از شرایط غیرممکن خواهد بود.
اما کلید موفقیت، صرفاً در پذیرش فناوری نیست؛ بلکه در ساخت پلتفرمهایی بومی، هوشمند و مبتنی بر هویت فرهنگی و ملی است که نه تنها دانش را منتقل کنند، بلکه مقاومت علمی و فرهنگی جامعه را تقویت نمایند. همانگونه که یکی از کارشناسان هشدار داد: «اگر ما این آینده را طراحی نکنیم، دیگران بهجای ما آن را خواهند ساخت.» در این مسیر، همکاری هوش مصنوعی و استاد، نه جایگزینی، بلکه همافزایی است، همافزاییای که میتواند آموزش را از دل بحران نیز زنده نگه دارد.
انتهای پیام/
