ارزیابی قانون بودجه در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق

به گزارش خبرگزاری آنا، اعتبارات مصوب و تحقق یافته قانون بودجه سال ۱۴۰۳ دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در بازه هفت ماه نخست سال بررسی شده است. بر این اساس، مجموع اعتبارات مصوب هزینه‌ای برای دستگاه‌های این بخش در قانون بودجه ۱۴۰۳ (۸۷،۱۷۳،۲۸۶)، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (۱۱،۹۱۸،۱۵۰) و مجموع آنها (۹۹،۰۹۱،۴۳۶) میلیون ریال بوده است.

 بیشترین اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به ترتیب برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۴۲،۰۲۶،۰۲۱) میلیون ریال و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (۱۴،۲۰۹،۱۵۳) میلیون ریال و کمترین اعتبارات به ترتیب برای بنیاد سعدی (۷۱۴،۷۸۷) میلیون ریال و فرهنگستان هنر (۸۶۸،۷۲۴) میلیون ریال بوده است. به طور کلی بدون لحاظ کردن درآمد اختصاصی دستگاه ها، درصد تحقق اعتبارات بخش مذکور در هفت ماهه نخست اجرایی سازی قانون بودجه سال ۱۴۰۳، تنها حدود ۳۷ درصد از کل اعتبارات مصوب برنامه‌ها و ردیف‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق است.

به بیان دیگر علاوه بر اعتبارات اختصاصی، حدود ۳۷ درصد از اعتبارات هزینه¬ای و تملک دارایی¬های سرمایه¬ای نسبت به اعتبار مصوب بخش مذکور، تخصیص یافته است. بیشترین و کمترین درصدد تحقق به ترتیب برای بنیاد سعدی با ۵۶.۵ درصد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ۲۸.۸ درصد است. درخصوص تحقق بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال ۱۴۰۳ (با موضوع تخصیص یک درصد از هزینه‎های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در بخش فرهنگ) لازم به ذکر است که میزان تحقق این تبصره نسبت به سال گذشته، اندکی رشد داشته است. با وجود این، غالب دستگاه‌ها از عدم تخصیص یا تخصیص اندک آن گزارش داده‌اند.

در گزارش «ارزیابی عملکرد قانون بودجه ۱۴۰۳ کل کشور: فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق» به شکل مفصل جزئیات این موضوع وکاوی شده است که به آن می‌پردازیم.

مرکز پژوهش های مجلس در این این گزارش آورده است که ارزیابی میزان و نحوه تحقق تخصیص اعتبارات تصویب‌شده در قوانین بودجه سنواتی و بررسی عملکرد پایین‌تر از میزان در نظر گرفته شده و یا عدم تخصیص این اعتبارات، از گام‌هایی است که سیاست‌گذار را با موقعیت دستگاه‌ها و واقعیت میدان صحنه اجرا رو‌به‌رو می‌کند. ازاین‌رو توصیف، تبیین و تحلیل قانون بودجه، به‌عنوان مهم‌ترین سندی که امکان تحدید هر برنامه‌ریزی را فراهم می‌کند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

این گزارش مطرح می‌کند که می‌توان گفت که بیش از اسناد و قوانین برنامه‌محور، قوانین بودجه‌ای هستند که امکان و فرصت تحقق یا عدم تحقق سیاست‌ها را فراهم می‌کنند؛ از این منظر لازم است لایحه بودجه با دقت‌نظر بالایی تدوین شود و ازطرف‌دیگر نیز مورد بررسی قرار گیرد تا کمترین نقص را داشته‌باشد. ازاین‌رو، هم‌زمان با تقدیم بخش اول لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ به مجلس شورای اسلامی؛ ارائه گزارشی از نحوه عملکرد و میزان تخصیص اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در قانون بودجه ۱۴۰۳، می‌تواند تصویر روشنی از تحقق قانون بودجه پیش‌روی سیاست‌گذاران ارائه کند تا بتوان در تدوین لایحه و تصویب قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نقش مؤثرتری ایفا کرد.

این گزارش بیان می‌کند که مجموع اعتبارات مصوب هزینه‌ای برای دستگاه‌های این بخش در قانون بودجه ۱۴۰۳ (۸۷،۱۷۳،۲۸۶)، تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای (۱۱،۹۱۸،۱۵۰) و سرجمع آنها (۹۹،۰۹۱،۴۳۶) میلیون ریال بوده است. بیشترین اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۴۲،۰۲۶،۰۲۱) میلیون ریال و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (۱۴،۲۰۹،۱۵۳) میلیون ریال و کمترین اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای به‌ترتیب برای بنیاد سعدی (۷۱۴،۷۸۷) میلیون ریال و فرهنگستان هنر (۸۶۸،۷۲۴) میلیون ریال بوده است.

این گزارش توضیح می‌دهد که به‌طورکلی علاوه بر درآمد اختصاصی دستگاه‌ها، درصد تحقق اعتبارات بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق در هفت‌ماهه نخست اجرایی‌سازی قانون بودجه سال ۱۴۰۳، نسبت به جمع کل اعتبارات مصوب قانون ۱۴۰۳ حدود ۳۷ درصد است. بیشترین و کمترین درصد تحقق به‌ترتیب برای بنیاد سعدی با ۵۶.۵ درصد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ۲۸.۸ درصد بوده و هیچ دستگاهی بیش از ۶۰ درصد از اعتبارات خود را دریافت نکرده‌است.

در این گزارش آمده است که براساس مکاتبات صورت گرفته در ضمن گزارش حاضر با دستگاه‌های بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق، برخی از دستگاه‌های این بخش، میزان تحقق اعتبارات مربوط به بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه سال ۱۴۰۳، با موضوع تخصیص یک‌درصد از هزینه‌های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در بخش فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق مانند فرهنگستان هنر و بنیاد سعدی را صفر اعلام کرده و مابقی دستگاه‌ها، به‌رغم پیگیری‌های مکرر، در این‌باره گزارشی ارائه نکرده‌اند.

این گزارش ادامه می‌دهد که غالب ردیف‌های جدول شماره ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۳ با عنوان جدول تفصیلی بند «ب» تبصره «۱۳» قانون در سال ۱۴۰۳ میزان تحقق هزینه‌کرد یک‌درصد از هزینه‌های شرکت‌های دولتی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری؛ مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده که از مجموع اعتبارات سال ۱۴۰۳ که مبلغ ۸۷،۲۵۰،۰۰۰ میلیون ریال حدوداً معادل ۸۷۰۰ هزار میلیارد تومان (همت) است، صرفاً حدود ۸۰۰،۰۰۰ میلیون ریال معادل هشتاد میلیارد تومان تخصیص داده شده، اما تا ماه هفتم سال ۱۴۰۳ واریزی برای این دستگاه صورت نگرفته‌است.

این گزارش مطرح می‌کند که درحال‌حاضر، ساختار بودجه در بخش فرهنگ، به‌نحوی است که برخی از منابع بودجه‌های مصوب بخش فرهنگ از محل درآمد‌های ناشی از فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی دولتی است. در بند «ب» تبصره «۱۳» قانون بودجه ۱۴۰۳، به‌رغم بند «ه» تبصره «۹» قانون بودجه ۱۴۰۲ که ضمانتی برای تحقق این تبصره ایجاد شده، اما براساس گزارش‌های متعدد اخذ شده از این دستگاه‌ها، در عمل تحقق چندانی پیدا نکرده و عملاً حوزه فرهنگ را با بودجه ناپایداری روبه‌رو کرده است که امکان پیشبرد سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب قانونی را نیز ندارد.

این گزارش بیان می‌کند که یکی از بایسته‌های اساسی جهت بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور، موضوع‌بند «ب» ماده (۷۵) قانون برنامه هفتم پیشرفت، اصلاح ساختار بودجه کشور در حوزه فرهنگ به‌نحوی است که بودجه دستگاه‌های فرهنگی براساس مأموریت‌های محوله به آنها تخصیص یابد. این بدین معناست که دستگاه‌ها در قبال انجام وظایف محوله به خود، اعتبارات دریافت می‌کنند نه اینکه برای حفظ خود، مطالبه بودجه کنند.

این گزارش ادامه می‌دهد که بخش اعظم بودجه تخصیص داده شده به دستگاه‌های فرهنگی، صرف پرداخت حقوق و مزایای کارکنان آنها می‌شود بدون اینکه بررسی شود که این مبالغ پرداختی تا چه حد، سبب انجام مأموریت‌های محوله به آنها شده است و در این موقعیت حتی اگر درصد سهم بودجه فرهنگی نسبت به بودجه عمومی بیشتر هم بشود، مشخص نیست اثربخشی بیشتر را به‌دنبال داشته‌باشد. در این راستا، لازم است نظام بودجه‌ریزی کشور به‌سمت بودجه‌ریزی عملیاتی تغییر پیدا کند و در چنین شرایطی، دستگاه‌های مختلف از جمله دستگاه‌های فرهنگی برای اینکه بتوانند بودجه دریافت کنند باید مأموریت‌های محوله را تبیین، تدوین و به‌نحو احسن اجرایی کنند.