فساد لایه‌ای در خودروسازی/ چرا خودرو یک‌شبه گران می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، قیمت کارخانه محصولات کارخانه‌ای دو خوروساز بزرگ کشور امروز ۲۸ آبان ۱۴۰۳ مجوز افزایش قیمت گرفت و برخی از این محصولات تا بیش از ۳۵ درصد افزایش قیمت را تجربه کردند. اما سوال اینجاست به چه دلیل قیمت یک محصول در کارخانه‌ای دولتی که از انواع حمایت‌ها برخوردار است و نارضایتی عمومی شدیدی را نیز به وجود آورده است به یک باره تا این حد باید افزایش یابد؟

 مرتضی مصطفوی مدرس و کارشناس اقتصاد سیاسی خودرو در خصوص افزایش شدید قیمت کارخانه‌ای دو خودروساز بزرگ داخلی به خبرنگار آنا گفت: باید توجه کرد که فرآیند تولید خودرو در ایران بسیار گران است؛ یعنی بهای تمام شده تولید خودرو بالاست. بالا بودن هزینه تولید خودرو به دو دسته عمده برون‌زا و درون زا تقسیم می‌شود که در حوزه عوامل برون‌زا بالا بودن هزینه تولید می‌توان به نرخ ارز اشاره کرد.

چرا ورق فولادی که درکشور موجود است را از چین وارد می‌کنند

وی ادامه داد: خودروساز برخی از قطعات و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید خودرو را از خارج کشور تهیه می‌کند، پس بدیهی است که با افزایش قیمت دلار هزینه تولید خودرو نیز افزایش می‌یابد. برخی از مشکلات مانند هزینه تولید قطعه درون‌زا است و خود خودروساز در آن دخیل است؛ به عنوان مثال می‌توانیم از خودروسازان سوال کنیم که چند درصد از ورق‌های فولادی مورد استفاده در تولید بدنه خودرو در مراحل تولید هدر رفته و اصطلاحا پرتی تولید است. 

این کارشناس تصریح کرد: در حال حاضر پرتی ورق‌های فولادی در خودروسازی معادل حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد از تناژ مورد استفاده است؛ یعنی اگر برای تولید یک قطعه، یک متر مربع ورق فولادی استفاده شود؛ بیش از ۳۰ سانتی متر مربع آن هدر می‌رود. اما اگر بپرسیم که به چه دلیل با ترزیق فناوری و استفاده از تکنولوژی و روش‌های نوین از ایجاد این هدر رفت عظیم جلوگیری نمی‌شود، با کسانی روبرو می‌شویم که در بستری فساد آلود و ناکارآمد از محل ضایعات این اتفاق سود‌های هنگفتی به جیب می‌زنند. 

وی ادامه داد: خودروسازان بخشی از نیاز خود را از خارج مجموعه خودروسازی، یعنی قطعه سازان خارجی و داخلی تامین می‌کنند و به دلیل زدوبندی که بین برخی کارشناسان خودروسازی و برخی قطعه سازان در جریان است، هزینه تمام شده قطعه افزایش می‌یابد و با اعمال نفوذ کارشناس مذکور قرارداد انحصاری برای قطعه سازی همکار کارشناس فاسد ایجاد می‌شود که اجازه ورود قطعه سازی که با بهره وری بالاتر و قیمت تمام شده کمتر کار می‌کند را به بازار نمی‌دهد. 

هزینه‌  مضاعف به خودروساز  به جیب مردم تحمیل می‌شود

مصطفوی در ادامه اظهار کرد: در این حالت به دلیل فساد لایه‌ای در خودروسازی هزینه‌ای مضاعف به خودروساز و در ادامه آن به جیب مردم تحمیل می‌شود. همچین لازم به ذکر است که بسیاری از شرکت‌های تابعه خودروسازان نیز هم اکنون در شرایط زیان‌دهی مدیریت می‌شود و این شرایط موجب تحمیل هزینه‌های سربار نیروی انسانی و نگهداری می‌شود، اما این شرکت‌ها فعال و یا منحل نمی‌شود و این موضوع نیز به فساد سیاسی نفوذ کرده در بدنه این صنعت باز می‌گردد. 

وی تصریح کرد: این فساد سیاسی موجب شده است که مدیران سیاسی در پست‌های تخصصی منسوب شوند و با عدم تسلط بر حوزه خود به دنبال افزایش بهره وری نباشند و یا اگر هم این موضوع را دنبال کنند، توانایی اجرایی کردن شرایط بهره وری در سازمان خود را نداشته باشند. این نوع مدیران به دلیل عدم تسلط به راحتی توسط زیردستان خود فریب می‌خورند و متوجه علائم وجود فساد در سازمان خود نمی‌شوند. 

این کارشناس ضمن تاکید بر تغییر رویکرد‌ها در انتساب مدیران گفت: انتساب مدیران ناکارآمد و غیر متخصص نیز از دیگر عوامل درون زا بالا بودن هزینه تولید خودرو در ایران است. در این حالت می‌توان گفت خودروساز یا علاقه‌ای به ایجاد بهره وری در سازمان خود ندارد و یا به دلیل باج دهی به جریانات سیاسی و انتساب مدیران ناکارآمد سیاسی در پستی تخصصی توان ایجاد اصلاحات و کاهش هزینه‌های خود را ندارد و زمانی که شرکتی صنعتی را با شیوه‌های سیاسی اداره می‌کنیم بدیهی است که خسارات آن افزایش خواهد یافت و مردم نیز مسئول پرداخت این ناکارآمدی خواهند بود. 

دلیل مخالفت‌ها با واردات و ایجاد بستر رقابتی چیست؟

مصطفوی گفت: بسیاری از مقاومت‌ها برای واردات صحیح خودرو به کشور به دلیل ترس مافیای ناکارآمدان و فاسدان نفود کرده به صنعت خودرو است؛ این افراد می‌ترسند که با ایجاد بازار رقابتی و شفافیت، سفره بریز و بپاش و سودجویی آنان برچیده بنابراین با این موضوع به شدت مخالفت می‌کنند. بدیهی است که اگر واردات اصولی انجام سفره این افراد در بازار رقابتی برچیده می‌شود؛ اما واردات تاکید می‌شود واردات اصولی! شیوه واردات فعلی مناسب نیست و واردکننده‌های غیر متخصص بدون تامین خدمات پس از فروش متناسب، اقدام به واردات خودرو با شیوه‌های غیر اقتصادی می‌کنند و این موضوع موجب ایجاد بازار رقابتی نخواهد شد. 

وی ادامه داد: ناکارآمدان جلوی واردات اصلی را می‌گیرند و فقط از ضایعات پرتی ورق‌های فولادی سود‌های چند صد میلیارد تومانی به جیب می‌زنند. کافی است از برخی خودروسازان بپرسیم خلاف دستور رهبری چرا ورق فولادی که درکشور موجود است را از چین وارد می‌کنند. پس نتیجه می گیریم که دو عامل ناکارآمدی و نفوذ فاسدان دلیل بالا رفتن هزینه های تولید خودرو در کشور شده است و این هزینه در نهایت با افزایش قیمت ها بر جیب مردم تحمیل می شود. 

افزایش قیمت هم موجب حل مشکل بازار خودرو نخواهد شد

مصطفوی در پایان گفت: این افزایش قیمت نیز موجب حل مشکل عرضه خودرو در کشور نخواهد شد چرا که همچنان مشکلات بنیادی این صنعت برقرار است و مدیران سیاسی غیر متخصص در جایگاه های خود در خودرو سازی قرار دارند.