بازگشت قطر به خط شایعه

خبرگزاری آنا- مریم خرمائی: زمان را مرور می‌کنم و به ۲۲ آوریل ۲۰۲۴ (سوم اردیبهشت) می‌رسم. این تاریخ ازآن‌جهت برایم مهم است که برای گرفتن چند پاسخ دست به دامن پیام‌رسان‌های تلگرام و واتس‌اپ شده بودم.

در آن برهه، شایعاتی مطرح بود مبنی بر اینکه «ممکن است دفتر سیاسی حماس از قطر به کشور دیگری منتقل شود» و می‌خواستم صحت و سقم آن را از «خالد قدومی» نماینده حماس در تهران جویا شوم.

پرسیده بودم قطر بر این باور است که «میانجی‌ها نمی‌توانند چیز‌هایی را فراهم و ارائه کنند که خود طرفین از (ارائه آن) خودداری می‌کنند». انگیزه قطر از طرح چنین دیدگاهی چیست؟ آیا دوحه به دنبال فشار بر حماس، اسرائیل یا هر دو آنها است؟

حتی از او درباره احتمال میزبانی ترکیه از حماس هم پرسیدم.

اما  پاسخ قدومی به بازگشت از سفری مکول شد که در حال انجام آن بود و طولی نکشید که حماس بیانیه‌ای مبنی بر تکذیب این شایعه منتشر کرد.

اکنون، به فاصله ۶ ماه از آن تاریخ، این شایعه دوباره به صدر اخبار بازگشته است. با این تفاوت که در حدفاصل ۳ اردیبهشت که آن سؤال‌ها را پرسیدم و ۲۰ آبان که این یادداشت را می‌نویسم، وضعیت میدانی تا حد زیادی به‌واسطه ترور دو تن از فرماندهان مقاومت فلسطین (شهدا اسماعیل هنیه و یحیی سنوار) تغییر کرده و جنگ وارد فاز فرسایشی شده است.

گزارش این سری «رویترز»، درست مثل دفعه قبل، از این شایعه خط گرفته است که «آمریکا از دوحه خواسته تا مقام‌های حماس را اخراج کند» و بلافاصله خبری منتشر شد مبنی بر اینکه «وزارت امور خارجه قطر ۱۰ روز پیش به طرفین (اسرائیل و حماس) اطلاع داده که در صورت عدم دستیابی به توافق، تلاش‌های میانجی‌گری را متوقف می‌کنیم.»

حتی در گزارش‌های تکمیلی رسانه‌ها، از ایران، عمان، لبنان و الجزایر به‌صورت بالقوه به‌عنوان مقاصد احتمالی این گروه نام برده شده است.

اما شایعه ۲۰ آبان با دفعه قبل کمی فرق دارد:

*سی‌ان‌ان در جایی مدعی شده که ترکیه به دلیل عضویت در ناتو و شراکت با آمریکا از لیست مقاصد احتمالی خط خورده است.

*قطر بی‌آنکه اصل ماجرای تعلیق مذاکره را تکذیب کند، با رد گزارش‌ها درباره درخواست از رهبران حماس برای خروج از دوحه، از وجود دفتر آنها به‌عنوان «کانال ارتباطی» میان طرف‌های مختلف و همچنین «سهیم بودن آن در آتش‌بس» دفاع کرده است.

* قطر «جدیت لازم» از سوی طرفین را پیش‌شرط ازسرگیری تلاش‌ها برای برگزاری دور جدید میانجی‌گری می‌داند.

در اینجا یک سؤال مهم مطرح است: هدف از بازگشت گاه و بیگاه این خبر به صدر عناوین رسانه‌ای چیست؟ به‌ویژه آنکه قطر فقط به استفاده از عبارت «غیردقیق» در رد بخش‌هایی از گزارش رویترز که به تعطیلی دفتر حماس اشاره دارد، اکتفا کرده است.

به نظر می‌آید که قطری‌ها خسته شده‌اند و به‌نوعی از هر دو طرف درگیری دلخور هستند. آنها می‌خواهند این پیام را بدهند که اگر تفاهم نکنید، آخرین دریچه برای حصول توافق تبادل اسرا بسته خواهد شد.

پیام دوحه مبنی بر تعلیق میانجیگری و تعیین پیش‌شرط برای ازسرگیری آن، بیشتر به‌مثابه تهدید سیاسی از زبان یک بازیگر تأثیرگذار در روند آتش‌بس غزه است و همین‌که اصل خبر تعلیق میانجیگری تکذیب نشده، یعنی دلخوری و اخطار دوحه جدی است.

در این میان، خیلی هم نباید به ادعای سی‌ان‌ان درباره ترکیه اعتماد کرد. قطر و ترکیه با توجه به ریشه‌های اخوانی قرابت بیشتری با حماس دارند تا سایر کشورها. اما قطعاً نوع مدیریت سیاست خارجی و منافع ملی هر یک تفاوت‌هایی را در نحوه برخورد آنها با حماس ایجاد می‌کند.