ضرورت ثبت دستاوردهای علمی و فناوری در سامانه‌های بین المللی/ انجام بیش از ۷۰ درصد پژوهش‌های کشور در دانشگاه‌ها

رضا نقی زاده مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره چگونگی ارتقای آمار علمی کشور، اظهار کرد: در گزارش فعلی، آمار علمی را معادل مقالات و ثبت اختراع یا پتنت‌های منتشر شده در نظر می‌گیرند. 

وی افزود: بررسی «کمیت مقالات علمی ثبت شده از سوی دانشمندان و استادان ایرانی در نشریات علمی بین المللی»، «کیفیت که با نرخ ارجاعات سنجیده می‌شود» و «کاربردی بودن مقالات منتشر شده» ۳ موضوع کلیدی در بحث مقالات علمی است که باید به صورت همزمان مورد توجه قرار بگیرند و روی آنها کار شود. 

کاهش رتبه علمی کشور نتیجه غفلت از کمیت مقالات 

نقی زاده با بیان اینکه غفلت از کمیت مقالات باعث کاهش رتبه تولید علمی ایران می‌شود؛ تاکید کرد: متاسفانه، در دو سال اخیر شاهد کاهش رتبه علمی ایران بوده ایم که همین روند جایگاه علمی ایران در دنیا را تحت تاثیر قرار داده است. 

نامناسب بودن میزان سرانه تولید مقالات

وی در پاسخ به این سوال که کاربردی بودن مقالات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟، اظهار کرد: میزان سرانه تولید مقالات علمی مناسب نیست و هنوز به ازای هر استاد به سرانه تقریبا یک نرسیده ایم؛ بنابراین نیازمند تلاش هستیم. تعداد و بخش محدودی از استادان اقدام به انتشار مقالات علمی می‌کنند و متاسفانه بخشی از استادان این کار را انجام نمی‌دهند. 

نامناسب بودن رتبه کشور در مقالات علوم انسانی 

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت عتف بیان کرد: راهکار افزایش چاپ مقالات علمی در ISI و اسکوپوس به ۲ موضوع نیاز دارد، یکی استادانی هستند که در زمینه انتشار مقالات خود فعال نیستند و باید آنها را فعال کنیم و دومین موضوع این است که استادانی که در انتشار مقالات علمی دستاورد دارند و موفق هستند را ناامید نکنیم و سومین مسئله این است که در برخی از حوزه‌های علمی وضعیت مناسبی نداریم، این موضوع در انتشارات مقالات علمی کشور مهم است و بیشتر انتشارات مقاله در حوزه فنی و مهندسی، پزشکی و علوم پایه دیده می‌شود و رتبه کشور در حوزه مقالات علوم انسانی در پایگاه‌های بین المللی معتبر، مناسب نیست. 

نقی زاده اضافه کرد: ایران ذخیره انسانی و دانشی فوق العاده در حوزه علوم انسانی دارد؛ بنابراین باید با تلاش ویژه و مضاعف بتوانیم دیدگاه و نظریات و مدل‌های ذهنی خود را به زبان‌های مختلف در نشریات اسکوپوس و ISI منتشر کنیم و تحقق این امر نیازمند برنامه ریزی اساسی در حوزه علوم انسانی است و به جای اینکه صورت مساله را پاک کنیم و به جای اینکه معتقد باشیم دانشکده ها، گروه‌ها و استادان در حوزه علوم انسانی نیازمند چاپ مقالات در عرصه بین المللی نیستند، باید با راهکار‌های متنوع سهم تولید مقالات علمی و انتشار کتاب به زبان‌های مختلف در جهان را در علوم انسانی افزایش دهیم. 

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت عتف اضافه کرد: ذخیره دانشی عظیمی در حوزه علوم انسانی داریم که هنوز توانسته‌ایم آن را به خوبی در عرصه جهانی عرضه کنیم. همچنین «نمایه سازی نشریات فارسی» در اسکوپوس و ISI یکی از راهکار‌های مناسب و کمک کننده به خصوص برای علوم انسانی است که این فعالیت از سوی وزارت علوم آغاز شده و هنوز با ایده آل فاصله داریم. 

لزوم ایجاد نهضت نمایه سازی

نقی زاده با بیان اینکه باید نهضت نمایه سازی در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی ایجاد کنیم؛ تاکید کرد: با این کار می‌توانیم ژورنال‌های ایرانی را در سطح اسکوپوس و ISI نمایه کنیم که دارای اهمیت بسیاری است. 

اگر بودجه پیش بینی نکنیم از انتشار مقالات بین المللی عقب می‌مانیم

وی گفت: باید رویت پذیری خود را در کیفیت مقالات علمی افزایش دهیم، رویت پذیری در سطوح مختلف قابل انجام است که اولین موضوع در حوزه ژورنال دسترسی‌های آزاد مطرح است، هم اکنون بیشتر ژورنال‌ها به سمت پولی شدن پیش می‌روند؛ بنابراین اگر بودجه‌ای پیش بینی نکنیم از فرایند انتشارات بین المللی عقب می‌مانیم و همین ضربه جدی را به اعتبار نظام علمی کشور وارد خواهد کرد. 

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت عتف ادامه داد: رتبه کشور‌ها در تولید مستندات و مقالات علمی در پایگاه‌های معتبر اسکوپوس و ISI یکی از معیار‌های مهم در دنیا برای همکاری و ارزیابی‌های علمی است که نباید این رتبه را از دست دهیم. 

نقی زاده درباره کیفیت مقالات علمی گفت: در زمینه کیفیت مقالات بهبود خوبی داشته ایم، اما با ایده آل فاصله داریم. 

نقی زاده اضافه کرد: متاسفانه، در بین استادانی که در انتشارات مقالات علمی بین المللی موفقیت‌های ارزنده کسب کرده اند، مشاهده می‌کنیم که در رویت پذیری و نمایه کردن فعالیت‌های خود در پایگاه‌های بین المللی مهم مانند گوگل اسکولار دچار مشکل هستند و باید این فعالیت را در درون دانشگاه به صورت سیستماتیک آغاز کرده و آن را یکی از معیار‌های ارزیابی استادان قرار داد تا رویت پذیری آنها افزایش یابد و به واسطه آن ارجاعات از جامعه علمی دریافت کنند. 

انجام بیش از ۷۰ درصد پژوهش‌های کشور در دانشگاه‌ها 

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت عتف اضافه کرد: بحث کاربردی بودن مقالات یکی دیگر از موضوعاتی است که در کنار رشد کمی و کیفی اهمیت دارد که هر ۳ به یکدیگر وابسته هستند. در صورتی که یکی از اشتباهات سیاستگذارانه و راهبردی که در ایران انجام می‌شود این است که کاربردی بودن را در مقابل کمیت و کیفت قرار می‌دهند. آن چیزی که در مورد کاربردی بودن مقالات مطرح است به کاربردی بودن پژوهش مربوط می‌شود، بیش از ۷۰ درصد پژوهش‌های کشور در دانشگاه‌ها به خصوص در مقطع تحصیلات تکمیلی و پسادکتری انجام می‌شود، پس باید زیست بوم انجام پژوهش را در دوره تحصیلات تکمیلی اصلاح کنیم؛ چرا که دوره تحصیلات تکمیلی در دنیا دوره پژوهشگری است و کسی که در مقطع دکتری تخصصی پذیرفته می‌شود، پژوهشگر نام دارد نه دانشجوی همانند کارشناسی. 

چرا پژوهش‌ها کاربردی نمی‌شوند؟ 

وی افزود: متاسفانه نظام پذیرش کشور در دوره دکتری تخصصی و کارشناسی ارشد و نظام بکارگیری دانشجو در این دوره‌ها شبیه کارشناسی است؛ بنابراین موفق نمی‌شویم پژوهش‌های کارشناسی ارشد و دکتری را کاربردی کنیم. برای مثال، دانشجویان در زیست بوم تحصیلات تکمیلی در دنیا بر اساس نیاز فعالی که استادان متناسب با آن پژوهانه (گرنت) دریافت کرده اند، انتخاب می‌شوند تا به عنوان پژوهشگر تحقیقی را که موضوع آن از ابتدا مشخص است را انجام دهند و کار آنها شغل حساب شده و در قبال دریافت حقوق باید مالیات هم پرداخت کنند و بیمه هم می‌شوند. 

 نقی زاده تاکید کرد: از آنجایی که این دانشجو تمام وقت است مهارت لازم را کسب می‌کند و در آینده اشتغال برایش تضمین خواهد شد و در بحث انجام پایان نامه و رساله و تولیدات علمی با سرعت بیشتری پیش می‌رود. با توجه به اینکه دانشجو از ابتدا برای یک نیاز فعال پذیرش شده است مقالات و پژوهش دانشجو نیز کاربردی و در راستای رفع مشکلات کشور خواهد بود. نیازمند نگاه جدیدی به پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی هستیم و در صورت عدم اصلاح این روش، کاربردی کردن تحقیقات در نظام آموزش عالی محقق نخواهد شد. البته بایستی به هزینه کرد در زیرساخت‌ها به ویژه زیرساخت‌های آزمایشگاهی و کارگاهی برای انجام پژوهش‌های کاربردی و لبه دانش نیز توجه ویژه نمود

انتهای پیام/

نادیا عابد