محیط زیست قربانی مظلوم جنگ غزه/ اسرائیل چگونه شاخه صلح را شکست؟

گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا- نرگس عبدلی: چند روز پیش، سربازان رژیم اشغالگر اسرائیل به بهانه اقدامات احتیاطی-امنیتی، با بمب‌های حرارتی، مزرعه مأمون یعقوب (ابو احمد) را در دشت طولکرم به خاکستر تبدیل و ادعا کردند که این اقدام را از ترس «نفوذ فلسطینی‌ها» به منطقه نزدیک دیوار حائل و شهرک‌های اشغالی انجام داده‌اند.

با بالاگرفتن درگیری‌های هرروزه فلسطینیان با ارتش اشغالگر در مناطق شمالی کرانه باختری و هجوم ارتش رژیم به روستا‌ها و شهر‌های فلسطینی، مشاهده شد که این رژیم عمداً محصولات کشاورزی و درختان، مخصوصاً درختان زیتون را به آتش می‌کشد؛ چراکه این کار منجر به سوختن کامل محصولات و تلف شدن حیوانات و خسارت‌های بزرگ درست در فصل برداشت محصولات دامی و گندم‌ها می‌شود.

زمین‌های یعقوب در دشت غربی شهر طولکرم واقع در شمال غزه قرار دارد. چند روز پیش، به دنبال آتش‌سوزی که تمام زمین او را که مساحت آن تقریباً ۵ دونوم (هر دونوم برابر ۱۰۰ متر مربع است) تخمین زده می‌شود، نابود کرد؛ گلخانه و محصولات گلخانه‌ای وی که پس از ماه‌ها کاشت و مراقبت بی‌صبرانه منتظر ثمر دادن آنها بود از بین رفت و خسارت‌های زیادی برای وی به بار آمد.

هر بار که نظامیان اشغالگر بمب‌های حرارتی خود را به سمت مزارع یعقوب و همسایگانش شلیک می‌کنند، او متحمل خسارت می‌شود، اما این بار میزان خسارت به گلخانه‌ها و ادوات کشاورزی سوخته‌اش از ۱۰ هزار دلار گذشت.

نیرو‌های اشغالگر ۷۶۸۱ حمله را در نیمه اول سال ۲۰۲۴ انجام دادند که منجر به قطع ۹ هزار و ۹۵۱ اصله درخت شامل ۴ هزار و ۹۷ اصله درخت زیتون از ابتدای سال تاکنون شده است

سربازان اشغالگر به دلایل و بهانه‌های امنیتی، شبانه عمداً بمب‌های آتش‌زا و حرارتی شلیک می‌کنند و نمی‌خواهند کسی به محل نزدیک شود. ارتش اشغالگر می‌داند که کسانی که در منطقه هستند کشاورز هستند و بااین‌وجود، به حملات خود ادامه می‌دهد و به عواقب اقدامات خود اهمیت نمی‌دهد.

او می‌گوید: قبل از نیمه‌شب مزرعه‌ام را آتش زدند و من این را درست همان لحظه متوجه شدم، اما نتوانستم خود را به زمینم برسانم و آن را خاموش کنم چراکه گلوله‌های نیرو‌ای رژیم اشغالگر در این صورت ما را مورد هدف قرار می‌دهند و در این شرایط حتی نیرو‌های دفاع مدنی نیز نمی‌توانند اقدامی برای خاموش کردن آتش کنند.

همچنین جمعه گذشته نیرو‌های اشغالگر مساحتی تقریباً ۵۰۰ دونم را در شهر بیت فوریک در شرق نابلس با شلیک بمب‌های گازی و حرارتی به آتش کشیدند، و فلسطینیانی را که برای خاموش کردن آتش آمده بودند تعقیب کردند.

سربازان اسرائیلی از ورود فلسطینیان برای خاموش کردن آتش جلوگیری می‌کنند و اگرچه رژیم اشغالگر ابزار و مکانیسم‌های اطفای حریق دارد، اما این کار را انجام نمی‌دهد.

بمب‌های صوتی و گازی کمتر از گلوله‌های سربازان رژیم اشغالگر نیستند. چراکه این بمب‌ها به‌محض افتادن بر زمین تبدیل به تودهٔ آتش و منجر به آتش‌سوزی می‌شوند. مخصوصاً اینکه این زمین‌ها بایر هستند و ازاین‌روی که این زمین‌ها در منطقه «ج» قرار دارد و تحت اشغال رژیم هستند؛ رژیم اشغالگر اجازه شخم زدن و از بین بردن علف‌های هرز این زمین‌ها را نمی‌دهد.

بر اساس آمار سازمان دفاع مدنی؛ از زمان آغاز عملیات طوفان الاقصی، رژیم اشغالگر ۲۲۴ مورد تجاوز ازجمله به آتش کشیدن منازل، خودروها و محصولات کشاورزی مرتکب شده است. 

همچنین رژیم اشغالگر ۳۶ موردحمله مستقیم علیه خدمهٔ دفاع مدنی انجام داده و در کار این نیرو‌ها خلل وارد آورده و مانع رسیدن آنها به محل آتش‌سوزی شده است. همچنین یک ماشین آتش‌نشانی سازمان دفاع مدنی را آتش زده و تجهیزات آن را غارت کرده است.

نیرو‌های اشغالگر ۷۶۸۱ حمله را در نیمه اول سال ۲۰۲۴ انجام دادند که منجر به قطع ۹ هزار و ۹۵۱ اصله درخت شامل ۴ هزار و ۹۷ اصله درخت زیتون از ابتدای سال تاکنون شده است.

مسئولیت دولت‌ها ناشی از تخریب محیط زیست در مخاصمات بین‌المللی

لازم است اقدامات رژیم را دراین‌باره از نگاه حقوق بین‌الملل بررسی کنیم و دریابیم که آتش زدن زمین‌های زراعی و قطع و سوزاندن درخت‌ها، مخصوصاً درختان میوه در حقوق بشردوستانه چه جایگاهی دارد.

در ماده ۸ اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی آمده است: علی‌الاصول جنایت جنگی عملی است شامل انجام عمدی حمله‌ای با علم بر اینکه چنین حمله‌ای باعث تلفات جانی یا آسیب به غیرنظامیان یا خسارت به اهداف غیرنظامی یا آسیب گسترده، درازمدت و شدید به محیط زیست خواهد شد.

درنتیجه اقدام رژیم صهیونیستی در قطع درختان و آتش کشیدن مزارع ازآنجایی‌که تخریب محیط زیست به‌حساب می‌آیند مسئولیت بین‌المللی رژیم اشغالگر را به همراه دارد.

از سوی دیگر، پیش‌نویس قانون جرائم علیه صلح و امنیت بشری در مادهٔ ۲۶ خود صدمات عمدی و شدید به محیط زیست را به‌عنوان یکی از مصادیق جنایت علیه صلح و امنیت بشری لحاظ نموده و بیان داشته که عامل عمدی ورود خسارت گسترده، درازمدت و شدید به محیط زیست بعد از رسیدگی قضائی کیفری به مجازات خواهد رسید.

تخریب محیط زیست، جنایتی هم‌سطح با نسل‌کشی، جرائم علیه بشریت، جرائم جنگی و شکنجه به‌حساب می‌آید

افزون بر این، کاربرد سلاح‌های آتش‌زا نیز به‌موجب مقررات عرفی حقوق بشردوستانه محدود شده است و قاعده شماره ۲۳ رهنمود‌های سال ۲۰۲۰ صلیب سرخ به این موضوع اشاره کرده که در کاربرد این سلاح‌ها باید مراقبت ویژه جهت به حداقل رساندن صدمات به محیط زیست صورت گیرد همچنین به‌موجب بند ۴ ماده ۲ پروتکل شماره ۳ کنوانسیون سلاح‌های متفاوت، حمله به جنگل‌ها و سایر پوشش‌های گیاهی با سلاح‌های آتش‌زا منع شده است.

همچنین در اعلامیه اسلامی حقوق بشر که در سال ۱۹۹۰ میلادی در سازمان کنفرانس اسلامی در قاهره به تصویب رسید نیز در بند ۲ ماده ۳ به‌طور صریح به این امر پرداخته‌شده و قطع درختان و از بین بردن زراعت و دام‌های کشور دشمن به‌وسیله بمباران، و موشک‌باران را جایز ندانسته است.

این موارد فقط بخشی از قوانین بین‌المللی در خصوص تخریب محیط زیست هستند. بدون شک، محیط زیست به‌عنوان مظلوم‌ترین قربانی منازعات، مستحق حمایت کیفری همه‌جانبه است. 

تخریب محیط زیست ازاین‌جهت که ارتکاب آن جزو جرائم سنگین حقوق بشری محسوب می‌شود؛ این قابلیت را دارد که موجب تحقق مسئولیت بین‌المللی از نوع کیفری شود. به مفهوم دیگر تخریب محیط زیست، جنایتی هم‌سطح با نسل‌کشی، جرائم علیه بشریت، جرائم جنگی و شکنجه به‌حساب می‌آید.

اما درنهایت باید گفت به‌رغم تلاش‌های ۶۰ ساله حقوق بین‌الملل برای کیفری ساختن تخریب محیط زیست، همچنان سازوکار اجرایی برای عملیاتی کردن این قوانین و مجازات ناقض وجود ندارد. همچنین ازآنجایی‌که حقوق بین‌الملل آغشته به سیاست است؛ علیرغم وجود این مقررات، قدرت‌های بزرگ اعمال‌نفوذ کرده و همین مقررات نیم‌بند را زمانی که پای منافعشان در میان باشد رعایت نمی‌کنند و این می‌شود که درختان زیتون، این نماد‌های صلح، قطع و سوزانده می‌شوند، مزارع گندم آن‌هم در فصل درو خاکستر می‌شوند و هیچ صدایی از محاکم بین‌المللی برای مجازات جنایتکار شنیده نمی‌شود.