سیاه و سفید سرمایه‌گذاری خارجی در بورس تهران
برجام ثمره دو سال تلاش شبانه‌روزی تیم دولت یازدهم برای حل کردن مناقشه‌برانگیز‌ترین پرونده قرن بیست و یکم بود. مناقشه‌ای که نه با جنگ که با گفت‌وگو و عدم شلیک یک گلوله خاتمه یافت . این دستاورد بزرگ روابط بین‌الملل که به تحریم‌های ظالمانه علیه ایران خاتمه داد، پیامدهای اقتصادی فراوانی برای کشور خواهد داشت از جمله در بازار سرمایه.
سهیلا گلی زاده ،گروه اقتصادی آنا: آنچه مسلم است طرفین بر پیروزی بر اساس تفاهم و زبان دیپلماسی تاکید دارند اما شرایط در داخل و برای مردم ایران متفاوت است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در حالی سکان هدایت دولت را در اختیار گرفت و پا به ساختمان خیابان پاستور گذاشت که یکی از اولویت‌های خود را رفع چالش برنامه هسته‌ای و فرو ریختن تحریم‌ها قرار داد و تمام حمیت دولتش را برای به ثمر نشاندن این مهم بسیج کرد.
در همین اثنا نیز هم فعالان اقتصادی و هم دولتمردان بر آن تاکید می‌کردند که تحریم‌ها در کنار بی تدبیری دولت قبل اقتصاد ایران را به یک پرتگاه بزرگ سوق داده است و همه بر روی رفع بزرگترین «ریسک سیستماتیک سیاسی» یعنی تحریم‌ها هم قسم بودند.
در حالی تجار، بازرگانان، فعالان اقتصادی و مردم برنامه اقدام مشترک هسته‌ای «برجام» را تا حدودی حلال مشکلات می‌دانند و می‌بینند که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دیدگاهی عکس این موضوع دارد و معتقد است برجام یک سند اقتصادی صرف نیست.
امضای برجام موجبات روابط دوباره کشورهای جهان با ایران را مهیا کرد و به تعبیری صف کشورها و شرکت‌های بزرگ تجاری جهان برای انتفاع از شرایط موجود بیش از پیش ابعاد برجام را اقتصادی کرد تا جایی که در این حدود شش ماه از لغو تحریم‌ها روزی نیست که انعقاد قرار داد و یا تفاهمنامه‌ای در رسانه‌ها منتشر نشود و در آخرین اظهارنظر نوبخت سخنگوی دولت نیز خبر از سرمایه‌گذاری بیش از 3 میلیارد دلاری در کمتر از 3 ماه از لغو تحریم‌ها داده شد.
به تبع اخبار رفع تحریم‌ها بازار سرمایه نیز از خواب دوساله و رکود بیدار شد، روز به روز رکوردهای جدیدی از خود به جای گذاشت و تا جایی پیش رفت که در کمتر از 3 ماه در زمستان 94، زیان حدود 19 درصدی بازار را به سود 25 درصدی در پایان سال تعویض کرد.
رشد زیاد و ورود نقدینگی جدید به بورس که گویی سرآمدی از صنایع کشور است، افق‌های خوبی را پیش روی فعالان و بازیگران این بازار گذاشت تا جایی که در برخی از صنایع رشد بیش از 200 درصدی را نیز تجربه کرد.
رفت و آمد شرکت‌های خارجی پالس‌های مثبت برای بورس بود و البته بازدید چندین و چند فعال اقتصادی اروپایی از بورس تهران و همچنین ایجاد کدهای سهامداری بیش از پیش فعالان را به صرافت انداخت که آیا بازیگران بین‌المللی در کنار سرمایه‌گذاری در صنایع کشور که البته اکثرشان بورسی نیز هستند اقدام به سرمایه‌گذاری در بازار به صورت خرید و فروش سهم نیز می‌کنند؟
آنچه از اوضاع بر می‌آید پول خارجی به این سمت سوق پیدا نکرده است و این در حالی است که باید بدانیم در سال گذشته بورس تهران پربازده‌ترین بازار در بین بازار های مالی کشور بوده است و از این رو می‌تواند برای هر سرمایه‌ای جذاب تلقی شود اما چرا از این حجم آمد و رفت و سرمایه‌گذاری، ارزی نصیب تالار حافظ نمی‌شود؟
مشکلات عدیده در بازر سرمایه کشور از قوانین تا شفافیت از یکسو و ابهام در نرخ ارز در سوی دیگر را می‌توان به عنوان دلایل این وضع برشمرد.
باید قبول کرد که بازار سرمایه نماد اقتصاد آزاد و بی‌حاشیه است و بر همین اساس شرکت‌ها باید با شفافیت تمام در آن حضور یابند تا فعال و سرمایه‌گذار با چشم‌انداز معین و قابل تحلیل اقدام به «خرید آینده» کند و بر همین اساس بتواند ریسک‌های موضوعه در این نوع سرمایه‌گذاری را پوشش دهد. اما چه بپذیریم و چه انکار کنیم باید قبول کرد بورس ایران همچنان سایه سنگین دولت و تصمیمات دولتی را بر خود می‌بیند، از قوانین و طرح‌های دولتی تا شرکت‌های به ظاهر خصوصی و در عمل حاکمیتی که به آن خصولتی گفته می‌شود.
هنوز از ذهن فعالان تالار شیشه‌ای حادثه سال گذشته در فصل مجامع از بین نرفته است که به موجب فشار صندوق‌های بازنشستگی چه میزان از نقدینگی در قالب سود پایان سال تقسیم شد و این بر خلاف انگاره سهامداری در جهان است که تلاش می‌کنند تا نقدینگی هرچه بیشتر در شرکت و صنایع باقی بماند.
در سوی دیگر نبود قیمت واحد در دلار را می‌توان برشمرد زیرا ایران سابقه نوسان‌هایی حدود 100 درصدی در نرخ ارز را دارد و سرمایه‌گذار خارجی که تارگتی انتفاع برای خود متصور می‌شود نمی‌تواند این ریسک را نیز بر خود بپذیرد و همچنین توانایی تحلیل برای خروج از بازار و تبدیل ارز خود ندارد. بر همین اساس سرمایه‌گذار خارجی در لحظه ورود می‌داند چه مقدار ارز و برای انتفاع چه مقدار سود وارد کرده است اما بعید است بتواند تخمین زند که با چه قیمتی ارز خود را تبدیل خواهد کرد و اگر به یادآوریم چون سال‌های 91 در بازار ارز نوسانات خیره کننده‌ای داشته باشیم چه بسا سود به دست آمده در تبدیل ریال به ارز خارجی از بین رود.
همچنین شفاف نبودن مقررات تبادل بانکی با ایران از جانب امریکا که موجبات ترس از جریمه شدن را برای فعال اقتصادی خارج از مرز های کشور به وجود می‌آورد نیز مزیدی بر علت این پرهیز شده است.
حسن قالیباف، مدیرعامل شرکت بورس و اوراق بهادار معتقد است بازار سرمایه جای تصمیمات بلندمدت و شفاف است و اگر ابهامی برای سرمایه‌گذار ایجاد شود یقینا سردرگمی موجود مانع سرمایه‌گذاری خواهد شد. عاملی که به عقیده بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه موجبات دور شدن سرمایه‌گذاران خارجی را از بازار ایران فراهم کرده است.
موانع ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار بورس
شفاف نبودن بازار سرمایه، مقررات باقی مانده از تحریم‌های آمریکا و به تبع آن ترس شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی برای اعمال جریمه‌های سنگین موجب شده تا سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بازار بورس کشور تنها به باز شدن کدهای بورسی خلاصه شود.
آن طور که کارشناسان بازار سرمایه می‌گویند سهامداران خارجی فعلا در حال رصد بازار بورس هستند و باز کردن کدهای بورسی نیز یک قدم رو به جلو برای انجام سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می‌شود؛ البته برخی دیگر نیز بر این باورند که برقرار نشدن ارتباط بانک‌های ایرانی با بانک‌های بزرگ اروپایی مانع از عملی شدن سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بازار ایران شده است.
ترابی: مشکل نقل‌وانتقالات پولی هنوز پا برجاست
مشکل نقل و انتقالات پولی موضوعی است که مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نواندیشان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آنا آن را تایید کرده و یکی از مهم‌ترین عوامل اجرایی نشدن سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بازار بورس دانسته است. به اعتقاد محمد ترابی، از آنجا که سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش چند هزار میلیارد دلاری است، باید معاملات از طریق سیستم بانکی انجام شود اما هنوز مشکل نقل‌وانتقالات پولی پا برجاست.
وی با بیان اینکه یک سری توافق‌ها برای سرمایه‌گذاری خارجی در بازار بورس انجام شده است و کدهایی نیز به ثبت رسیده‌اند، گفت: ارتباطات بانکی باید برقرار شود تا سرمایه‌گذاران خارجی بتوانند پول‌های خود را وارد کنند.
ترابی با تاکید بر اینکه شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی شاهد فضای بی‌اعتمادی طی یک دهه اخیر بوده‌اند، افزود: بی‌اعتمادی سال‌های گذشته ایجاد شده است و نمی‌توان انتظار داشت ظرف چند ماه این فضا کاملا بر پایه اطمینان و اعتماد طرف خارجی شکل گیرد.
وی ادامه داد: اکنون پتانسیل برای سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد و دید مثبتی نیز ایجاد شده است اما وارد شدن به فاز اجرایی زمان‌بر است.
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نواندیشان عنوان کرد: نقل و انتقال‌های پولی بخشی به زیرساخت‌های نرم‌افزاری مربوط می‌شود که در صورت هماهنگ نبودن ورژن‌های نرم‌افزارهای ایران با کشورهای دیگر این مشکل ظرف نهایتا یک ماه قابل حل است و چندان حاد نیست.
وی اضافه کرد: اکنون سوئیفت باز شده است اما اینکه بانک‌های بزرگ بخواهند با بانک‌های ایرانی ارتباط برقرار کنند، موضوع دیگری است.
ترابی تاکید کرد: بانک‌های بزرگ انگلیسی هنوز برای برقراری ارتباط با ایران مشکل دارند و مقررات غیرمستقیم آمریکا با جرایم و محدودیت‌های خود اجازه برقراری ارتباط با ایران را نمی‌دهد.
این فعال و کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: البته تاکنون چند معامله از طریق سوئیفت با عاملیت بانک صنعت و معدن انجام شده و این ارتباط برقرار است اما این معاملات در حد بسیار محدودی بوده است.
وی خاطر نشان کرد: بانک‌های بزرگ خارجی در برقراری ارتباط با ایران تعلل می‌کنند تا اگر سوئیفتی برقرار شد و یا LC باز کردند، جریمه نشوند و این امر در ورود سرمایه‌گذاران به بازار بورس دخیل است.
علیزاده آرانی: بازار سرمایه شفاف نیست
همچنین یک کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه متاسفانه هنوز ویژگی‌های کیفی اطلاعات در بازار سرمایه به منصه ظهور نرسیده است، به آنا گفت: اطلاعات بازار سرمایه باید منطبق بر داده‌های جهانی منتشر شوند و از شفافیت کافی برخوردار باشند، به عبارت دیگر باید ویژگی‌های کیفی را مانند قابل اتکا بودن و قابلیت قیاس بودن داشته باشند اما متاسفانه هنوز این ویژگی‌های کیفی اطلاعات در بازار سرمایه کشور دیده نمی‌شود.
مجید علیزاده آرانی افزود: سرمایه‌گذار باید این اطمینان را داشته باشد که اطلاعات بهنگام، به‌روز و بدون هیچ گونه تبعیضی در اختیارش قرار می‌گیرد تا وارد گود شود و سرمایه‌گذاری کند.
وی تصریح کرد: بحث بعدی در سرمایه‌گذاری خارجی بازار بورس نبود ثبات اقتصادی ناشی از نبود ثبات سیاست‌گذاری است، بنابراین تا زمانی که ثبات سیاست‌گذاری ایجاد نشود و فرآیند سرمایه‌گذاری تسهیل نشود، امکان حضور در بازار را مشکل می‌بینند.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: اکنون تنها بستر برای ورود سرمایه‌گذاری خارجی فراهم شده و کدهایی نیز ثبت شده‌اند اما از نظر اجرایی نه سرمایه‌گذار خارجی قدرت ریسک‌پذیری را در خود می‌بیند و نه اینکه بازار اینکه بازار عملا وارد فاز اجرا شده است.
عسگری مارانی: لزوم تک نرخی کردن ارز و تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری بزرگ
همچنین مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران نیز با بیان اینکه مباحث مربوط به حوزه بانکداری هنوز عملی نشده‌اند، به آنا گفت: بورس نیز تحت تاثیر نظام بانکی است و اگر ارتباط بانک‌های ایرانی با بانک‌های خارجی برقرار نشود یقینا بر روی بورس نیز تاثیر خواهد گذاشت.
علیرضا عسگری مارانی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی و دولت باید امسال سیاست تک نرخی کردن ارز را نیز اجرایی کنند، افزود: باید مبادلات خرید و فروش سهام بر اساس یک نرخ صورت گیرد که در این صورت استقبال سرمایه‌گذاران خارجی هم بیشتر می‌شود.
وی اظهار کرد: بورس بازار با انگیزه‌ای است و باید امیدوار باشیم تا سرمایه‌گذاران خارجی میزان مشارکت خود را در این بازار افزایش دهند؛ برای این منظور می‌توانیم صندوق‌های بزرگ سرمایه‌گذاری و مشارکت نیز ایجاد کنیم.
این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه اخذ کد بورسی از سوی سهامداران خارجی نشان‌دهنده استقبال آنهاست، بیان کرد: به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران در حال مطالعه بازار و رصد سودآوری و وضعیت صنایع هستند تا بتوانند برای ورود به حوزه صنایع تصمیم‌گیری کنند.
حسینی: ورود سرمایه‌گذار خارجی نیازمند حمایت قانونی است
همچنین یک تحلیل‌گر ارشد بازار سرمایه با تاکید بر اینکه اکنون سرمایه‌گذار خارجی در چند شرکت به صورت سهامدار عمده و در برخی نمادها به صورت سهامدار خرد فعال هستند، گفت: با این حال، سهم مالکیت سهامداران خارجی کشور در مقایسه با بسیاری از بورس‌های منطقه بسیار کمتر است. مثلا در ترکیه بیش از نیمی بازار در اختیار سهامداران و سرمایه‌گذاران خارجی است.
فرهنگ حسینی با بیان اینکه ورود سرمایه‌گذار خارجی نیازمند زیرساخت مناسب و حمایت قانونی است، تصریح کرد: در بخش زیرساخت، روان‌سازی ارتباط مالی بین‌المللی از مهم‌ترین مولفه‌هاست که با توجه به زمان‌بر بودن این موضوع، قطعا بر جذب سرمایه‌گذار خارجی اثر گذاشته است.
وی بیان کرد: علاوه بر این فرایندها باید ساده و شفاف باشند که با وجود دستورالعمل‌های بورس، کاستی‌هایی وجود دارد که بر جذب سرمایه‌گذار اثرگذار بوده است.
حسینی با تاکید بر اینکه علاوه بر این سیستم بازار مالی ایران تفاوت قابل توجهی با بازارهای دیگر دارد که هم در سطح قانون تجارت و هم قانون بازار قابل مشاهده است، عنوان کرد: تفاوت در سیستم پرداخت سود نقدی و همچنین مسائل مرتبط با معاملات از دلایل اصلی کم‌توجهی سرمایه‌گذاران خارجی به این بازار است.
هم اکنون سرمایه‌گذاران 35 کشور در بازار سرمایه ایران حضور اما بازار داخلی در انتظار تحقق سرمایه‌گذاری و جذب منابع خارجی است تا رویای سرمایه‌گذاری خارجی در بازار بورس ایران به حقیقت بپیوندد.
انتهای پیام/
