«نمک دریا» ناخالصی‌های فلزی و غیرفلزی دارد/ نمک‌های صنعتی و سنگ نمک فاقد ید هستند

رزیتا ضیائی، کارشناس تغذیه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آن؛ با اشاره به اینکه کمبود ید یکی از مشکلات اصلی سلامت در جهان است، اظهار کرد: کمبود ید و اختلالات ناشی از آن از سال‌ها پیش یکی از مشکلات تغذیه‌ای در ایران بوده است. 

وی افزود: براساس آمار موجود در سال 1368، حدود 20 میلیون نفر از مردم کشور ما در معرض کمبود ید قرار داشتند که با توجه به پیامدهای زیان‌بار بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی آن، پیشگیری و کنترل اختلالات ناشی از کمبود ید در اولویت مداخلات نظام سلامت کشور قرار گرفت و به همین منظور «یددار کردن نمک های خوراکی» به عنوان راهکاری اصلی در نظر گرفته شد و کارخانجات تولید کننده نمک موظف به افزودن ید به نمک های خوراکی شدند که حاصل 25 سال تلاش و پیگیری وزارت بهداشت در این زمینه، کاهش شیوع گواتر از 68 درصد به 5.6 درصد بوده است.

ضیائی با بیان اینکه ید یک ماده مغذی ضروری است که باید از طریق مواد غذایی به بدن برسد، گفت: حیاتی ترین نقش ید در بدن، شرکت در ساختمان هورمون‌های تیروئیدی است. این هورمون‌ها در رشد و تکامل جسمی و عصبی، عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی، حفظ دمای بدن، تولید انرژی و سوخت و ساز تاثیر دارند. 

این کارشناس تغذیه با بیان اینکه ید به طور طبیعی در آب و خاک وجود دارد و ید مورد نیاز بدن، عمدتا از سبزی ها و گیاهانی که روی خاک حاوی ید کاشته شده اند تأمین می شود، ادامه داد: اگر خاک منطقه‌ای مانند کشور ما دچار کمبود ید باشد، محصولات غذایی آن منطقه نیز از نظر این ماده مغذی فقیر خواهند بود و حتی مصرف مداوم آن‌ها نیز نمی‌تواند نیاز بدن به ید را برطرف کند. 

وی با بیان اینکه میزان ید مورد نیاز بدن بسیار کم است، افزود: بدن انسان روزانه 150 میکروگرم ید نیاز دارد که بهترین منابع غذایی ید، غذاهای دریایی، به ویژه آبزیان ساکن آب‌های شور هستند. البته به دلیل مصرف کم این غذاها در رژیم غذایی، ید مورد نیاز بدن تأمین نمی‌شود.

ضیائی افزود: کمبود ید، عوارضی مانند افزایش خطر سقط جنین در مادر باردار، اختلال رشد مغز جنین، ناشنوایی و اختلال در تکلم، تولد نوزاد مبتلا به عقب ماندگی شدید جسمی و مغزی، کم کاری تیروئید، گواتر و مهم‌تر از همه اختلال در قدرت یادگیری و افت تحصیلی، خستگی و کاهش کارایی را دارد.

وی در خصوص بهترین راه پیشگیری از کمبود ید گفت: افزودن ید به مواد غذایی همان فرآیندی است که از آن تحت عنوان «غنی سازی» نام برده می‌شود و مناسب‌ترین گزینه در میان مواد غذایی برای افزودن ید، نمک است، زیرا هم ارزان قیمت است و هم اینکه معمولا هر روز توسط تمام افراد جامعه مورد استفاده قرار می گیرد. بر این اساس، بهترین و ساده ترین راه برای پیشگیری از کمبود ید، استفاده از نمک‌های یددار تصفیه شده می باشد.

ضیائی گفت: نمک دریا دارای ناخالصی‌هایی است و به همین دلیل نباید آن را مصرف کرد. نمک چه به صورت استخراج از معادن سنگ نمک و چه استخراج از آب دریا و دریاچه ها حاوی ناخالصی های فراوان فلزی و غیر فلزی است. سولفات کلسیم یا گچ از جمله ناخالصی‌های غیر‌فلزی نمک دریا است که همرنگ نمک بوده و به راحتی قابل تشخیص نیست. 

وی افزود: ناخالصی های فلزی نمک ناچیز است اما عوارض نامطلوبی همچون سرطان و مسمومیت های کشنده و آسیب به کلیه و کبد دارد. همچنین نمک‌های تصفیه نشده اغلب حاوی فلزات سنگینی نظیر سرب، جیوه، کادمیوم و آرسنیک هستند و بر این اساس، ضرورت دارد این ناخالصی‌ها طی فرآیند «تصفیه» از نمک جدا شده تا نمک نهایی از لحاظ وجود ناخالصی به حد استاندارد و مطلوب برسد.

این کارشناس تغذیه تصریح کرد: نمک‌های صنعتی، صادراتی و سنگ نمک فاقد ید بوده و برای مصارف خوراکی و حتی خیساندن برنج توصیه نمی شوند. سنگ نمک علاوه بر اینکه فاقد ید است، به دلیل انواع ناخالصی‌ها و آلودگی‌ها نباید مورد مصرف خوراکی قرار گیرد و همه افراد خانواده، از کودک و بزرگسال، باید نمک تصفیه شده یددار مصرف کنند همچنین مصرف زیاد نمک یددار هم می‌تواند موجب اختلالات فراوانی از جمله افزایش فشار خون شود و به طور کلی، مقدار مصرف روزانه نمک باید کمتر از 5 گرم (حدودا به اندازه یک قاشق مرباخوری) باشد که این مقدار باید از تمام مواد غذایی روزانه تامین شود.  

ضیائی در خصوص افرادی که مبتلا به پرکاری تیروئید هستند، گفت: این افراد در استفاده از نمک‌های یددار تصفیه شده برای به حداقل رساندن میزان ید مصرفی، باید نمک را در ابتدای پخت به غذا اضافه کنند و به هنگام غذا خوردن از نمکدان استفاده نکنند، همچنین قرار دادن نمک در معرض هوای آزاد و نور خورشید سبب از بین رفتن ید آن می‌شود.