مسئولیت کیفری ورزشکاران رزمی به لحاظ استفاده از ضربات خطرناک یا نامتعارف

به گزارش خبرنگار ورزشی خبرگزاری علم و فناوری آنا-داود حسنلو کارشناس ارشد حقوق جزا وجرم شناسی- در حال حاضر ورزش یکی ازموارد ضروری زندگی برای مردم و به ویژه برای جوانان و از ابزارهای تربیتی و پرورشی با اهمیت است.این موضوع به نحوی است که عدم توجه به ورزش و تربیت بدنی می‌تواند زیان‌های عظیمی را برای هر جامعه‌ای به بار آورد.

بدیهی است با پیشرفت و تکامل جوامع، ورزش‌ها نیز پیشرفته تر و توسعه یافته تر می‌شوند و قوانین هر کشوری هم در سراسر دنیا بر ورزش و تربیت بدنی به عنوان یک امر مهم و ضروری صحه می‌گذارند. الزمه ورزش حرفهای، درگیری در عملیات ورزشی پیچیده و گاه مخاطره‌آمیز توأم با حوادث و تبعات نامطلوب است.به واقع فعالیت‌های ورزشی همواره با آسیب ها و حوادثی همراه است که برای ورزشکاران مسئولیتی به دنبال دارد. معنای مسئولیت در این جا آسیب مستقیم ناشی از عملیات ورزشی است.در این بین، مسئولیت کیفری ناشی از حوادث ورزشی از جمله مباحث مهمی است که در خالل آموزه های حقوق ورزشی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

طبق ماده۱۵۸قانون مجازات اسلامی، حوادث ناشی از فعالیت های ورزشی مشروط به آنکه سبب حادثه نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم با موازین شرعی مخالفت نداشته باشد از موانع مسئولیت کیفری مرتکب آن محسوب می گردد.ویژگی اصلی ماده۱۵۸ قانون مجازات اسلامی که موجب برائت مرتکب آن است، به عنصر ورزشی بودن اقدامات مرتکب مربوط می‌شود. منظور از ورزش، ورزش در معنای عرف است و منظور از عملیات ورزشی، اقداماتی است که در چارچوب یک ورزش انجام می‌گیرد.

پس برای مثال، کتک کاری ورزشکاران مشمول این ماده نمی‌شود؛ فرقی نمی‌کند که حادثه در حین تمرین باشد یا در حین مسابقه، شدت و ضعف حادثه در عملیات ورزشی نیز تأثیری در جرم بودن یا نبودن آن ندارد، از آنجایی که مقنن بیان داشته «حوادث ناشی از عملیات ورزشی»پس هم می‌تواند یک شکستگی کوچک را در بر بگیرد و هم می‌تواند منتهی به مرگ شود.

بنابراین، عدم مسئولیت کیفری ناشی از حوادث ورزشی دارای شرایطی از قبیل ارتکاب به عملیات ورزشی، عدم مغایرت مقررات ورزشی با موازین شرعی، عدم نقض مقررات ورزشی، خطای ورزشی و ویژگی های صرفا ورزشی عمل مرتکب است. چرا که یکی از با اهمیت‌ترین مباحث پیرامون حوادث ناشی از عملیات ورزشی و محقق شدن مسئولیت کیفری، رفتاری است که در حین عملیات ورزشی به وسیله افراد ورزشکار به وقوع می‌پیوندد. این که کدام یک از رفتارها مسئولیت را بر فاعل آن بار می نماید یا اصال مسئولیتی را شامل حال وی نمی‌گرداند، دارای اهمیت فراوانی است. این که در چه حالت رفتار دارای وصف کیفری گردیده و درشمول حقوق کیفری جای می‌گیرد و با جمع چه شرایطی فاعل آن می‌تواند مسئولیت کیفری داشته باشد و یا در چه صورتی می‌توان مبری از مسئولیت کیفری دانست نیازمند بررسی رفتار مجرمانه است.

در این راستا شایان ذکر است اگر به‌موجب ورزش رزمی که نظامی اصولی و سنتی از روش‌های مبارزه است که امروزه به دلایل مختلف از جمله دفاع از خود، رقابت، تندرستی و پرورش فکری و فیزیکی و روحی تمرین می‌شود؛ یکی از طرفین دچار مصدومیت و یا مرگ شوند باید این نکته را در نظر داشت که مرگ و یا مصدومیت یک فرد در ورزش باید دارای رابطه سببی و معلول عمل خطای شخص دیگر باشد، یعنی بایستی به عنوان مثال ضربه آسیب رساننده خارج از ضوابط و مقررات حاکم بر ورزش موردنظر بوده و مهم تر این که بررسی شود که این ضربه به صورت عمد و به قصد اضرار نواخته شده باشد. لذا بایستی اول دلیل آسیب دیدگی و یا مرگ را مشخص نمود که به چه دلیلی بوده و اگر به صورت قصور و کوتاهی بوده آیا وظیفه‌ای به صورت قانونی بر عهده زننده ضربه بوده یا خیر؟ به عنوان مثال نباید بعد از stop داور وسط ضربه‌ای رد و بدل گردد که عمل هر کدام از مبارزین پس از آن باعث ایجاد مسئولیت می‌گردد.

از طرفی ممکن است ورزشکار رزمی به‌ صورت خطرناک به گوش ورزشکار طرف مقابل ضربه وارد نماید یا با لگد یا دست به مناطق حساس بدنیفرد مقابل ضربه وارد نماید و موجب مصدومیت و یا مجروحیت و یا فوت وی گردد که ورزشکار مرتکب از نظر جزایی مسئول قلمداد خواهد شد. البته علاوه بر قابل پیش‌بینی بودن عمل مجرمانه در قانون (عنصرقانونی) و هم چنین تأدیه اولیه هیئت کارشناسان آن ورزش همراه با تأیید پزشکی قانونی در نامتعارف بودن عمل صورت گرفته و ارتکاب آن توسط فرد، قرار داشتن وی در حالتی که بتوان از نظر روانی عمل مجرمانه( سوءنیت) و مسئولیت کیفری را به او منتسب دانست، ضروری است.

به واقع تنها یک عمل مادی که قانون آن را جرم شناخته است در جهت احراز مجرمیت بزهکار کافی نیست بلکه باید قصد و نیت هم از جانب وی وجود داشته باشد. به عنوان مثال ورزشکاری که به خطاهای ورزشی آگاهی دارد به صورت عمدی اقدام به ضربه‌ای نموده و طرف مقابل دچار آسیب‌های جدی شود، در این حالت ورزشکار مذکور جرم عمدی را انجام داده است و شایسته مجازات است چراکه ورزشکار در صورتی مسئولیت کیفری حوادث ناشی از فعالیت‌های  ورزشی را نخواهد داشت که در انجام این صدمات، عامد و قاصد نبوده باشد زیرا قصد مجرمانه مهم‌ترین عامل در تلقی یک عمل به عنوان رفتار عمدی است و در نتیجه دارای مجازات خواهد بود؛ یا در ورزش رزمی مانند بوکس که از دستکش استفاده می‌شود ورزشکار اقدام به قرار دادن جسم سختی درداخل آن دستکش نماید و به دلیل ضربه وارد شده، ورزشکار طرف مقابل دچار آسیب‌های جدی گردد، در این شرایط نیز مسئولیت کیفری قابل احراز است و ورزشکار به مجازات و پرداخت دیه محکوم می‌شود.