۶ بهمن در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا،‌ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 6 بهمن برابر با ۲۵ ژانویه را ورق می‌زنیم.

****

قوام‌الدین بن زین‌الدین شیرازی

۶ بهمن ۸۱۷ خورشیدی، قوام‌الدین بن زین‌الدین شیرازی از معماران مشهور زمان تیموری درگذشت. او و برادرش غیاث‌الدین شیرازی هر دو از معمارانی بزرگی هستند که معروف‌ترین اثر باقی‌مانده از آنها مدرسه غیاثیه خرگرد و مسجد گوهرشاد مشهد است.  قوام‌الدین مدتی از درباره تیموری طرد شد و ازآنجاکه به علم نجوم تسلط داشت در این مدت تقویمی استخراج کرد که پس‌از بازگشت به دربار آن را به شاه تیموری عرضه کرد. مدرسه خَرگِرد یا ‌‌مدرسه غیاثیه در شهرستان خواف، روستای خرگرد در استان خراسان رضوی قرار دارد. اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ دارای ۴ اﯾﻮان است ﮐﻪ دﻫﺎﻧﻪ ﻫﺮ اﯾﻮان آن ۵.۴ ﻣﺘﺮ و ارﺗﻔﺎع آنها ۱۱ﻣﺘﺮ است. در ﮔﻮﺷﻪﻫﺎی ﺻﺤﻦ ﻣﺮﮐﺰی، اتاقﻫﺎی ﮔﻨﺒﺪدار وسیعی وجود دارد ﮐﻪ برای ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﺪرﺳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. دور ﺻﺤﻦ ۲۳ ﺣﺠﺮه ﻏﺮﻓﻪدار در دو ﻃﺒﻘﻪ به چشم می‌خورد. مسجد گوهرشاد در جنوب آرامگاه رضوی جای دارد. این مسجد صحنی به وسعت ۲هزارو۸۰۰ مترمربع دارد و زیربنای آن ۹هزارو۴۰۰ مترمربع است. بنای مسجد از ۴ ایوان بزرگ و ۷ شبستان تشکیل شده است.

اولین کاشف قطب جنوب

۲۵ ژانویه ۱۸۵۲ میلادی برابر با 6 بهمن ۱۲۳۰ خورشیدی، فابین گوتلیب فن بلینگسهاوزن، نظامی و اکتشاف‌گر روسی که ممکن است اولین کسی باشد که سرزمین اصلی جنوبگان را دیده است درگذشت. او از سال ۱۷۸۹ و از وقتی که دانش‌آموزی ۱۰ ساله بود در نیروی دریایی روسیه خدمت کرد. تزار الکساندر اول، فن بلینگسهاوزن را برای کاوش به قطب جنوب فرستاد و او در ۱۶ جولای ۱۸۱۹ این سفر را با کشتی آغاز کرد. هرچند جیمز کوک اکتشاف‌گر انگلیسی در سال ۱۷۷۳ از دایره قطب جنوب عبور کرده بود اما ممکن است فن بلینگسهاوزن اولین کسی باشد که در ۲۸ ژانویه ۱۸۲۰ کوه‌های دوردست سرزمین اصلی جنوبگان را مشاهده کرده باشد.

ماکسیمیلیان فون فرای

۲۵ ژانویه ۱۹۳۲ میلادی برابر با 6 بهمن ۱۳۱۰ خورشیدی، ماکسیمیلیان روپرت فرانتس فون فرای، فیزیولوژیست و پزشک اتریشی درگذشت. او کسی است مطالعات گسترده‌ای درباره حس لامسه انجام داد و اولین اطلاعات جامع درخصوص حواس پوستی را ارائه کرد. او وجود نقاطی را برای دریافت گرما، سرما، فشار و درد روی پوست تایید کرد و حساسیت‌های متفاوت را به‌طور مجزا مطالعه قرار کرد. فون فرای، گیرنده‌ای حسی را برای هر روش پیشنهاد کرد، البته مطالعات آینده نشان داد که این شناسایی‌ها نادرست‌اند. او همچنین مطالعاتی را درباره دستگاه گردش خون انجام داد و به‌خصوص نمونه اولیه دستگاه قلب و ریه (بای‌پس قلبی‌ریوی) را توسعه داد.

پایه‌گذار شیمی جدید

 ۲۵ ژانویه ۱۶۲۷ میلادی برابر با 6 بهمن ۱۰۰۵ خورشیدی، رابرت بویل‌، شیمی‌دان و فیلسوف طبیعی ایرلندی‌انگلیسی به‌دنیا آمد. بویل به‌دلیل آزمایش‌های پیشگامی که درباره خواص گازها و حمایت از دیدگاه فیزیکی از ماده که پیشرو نظریه امروزی عناصر شیمیایی بود شهرت دارد. او یکی از اعضای موسس انجمن سلطنتی لندن بود و از سال ۱۶۵۶ تا ۱۶۶۸ در آکسفورد اقامت داشت و در این مدت، رابرت هوک در ساخت پمپ هوا به او کمک کرد،  بویل با این اختراع خصوصیات فیزیکی هوا و ضرورت هوا برای احتراق، تنفس و انتقال صدا را نشان داد. سال ۱۶۶۱، او درباره رابطه حجم گازها و فشار (قانون بویل) به انجمن سلطنتی گزارشی ارائه کرد. بویل را که به شیمی‌دان شکاک معروف بود امروزه به‌عنوان پایه‌گذار شیمی جدید می‌شناسند.

مبدع نظریه ساختارهای پراکنده فیزیک

۲۵ ژانویه ۱۹۱۷ میلادی برابر با 6 بهمن ۱۲۹۵ خورشیدی، ایلیا ویسکونت رومانوویچ پریگوژین، فیزیک‌شیمی‌دان بلژیکی متولد روسیه به‌دنیا آمد. پریگوژین در سال ۱۹۷۷ به‌دلیل تحقیق درباره ترمودینامیک  غیرمتعادل و به‌خصوص توسعه نظریه ساختارهای پراکنده یا اینکه چگونه زندگی می‌تواند به‌طور نامحدود در سرپیچی آشکار از قوانین کلاسیک فیزیک ادامه یابد، جایزه نوبل شیمی دریافت کرد. موضوع اصلی کار پریگوژین جست‌وجو برای درک بهتر نقش زمان در علوم فیزیکی و زیست‌شناسی بود.