16 دی در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 16 دی برابر با 6 ژانویه را ورق می‌زنیم.

****

موسسه واکسن‌ و سرم‌سازی رازی

۶ ژانویه ۱۹۲۴ میلادی برابر با ۱۶ دی ۱۳۰۳ خورشیدی، مصطفی‌قلی بیات که پیشتر کشاورزی نوین ایران و دانشکده کشاورزی کرج را (که اکنون دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران خوانده می‌شود) بنیان گذاشته بود، موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی را تاسیس کرد. این موسسه در کنار انستیتو پاستور ایران از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین موسسه‌های فعال در زمینه پژوهش و تولید سرم و واکسن در ایران و خاورمیانه است که البته بیشتر در حوزه تولید سرم و واکسن دامی فعالیت می‌کند. هدف از راه‌اندازی این موسسه، پژوهش درباره راه‌های مبارزه با بیماری مهلک طاعون گاوی بود که با تلف‌کردن صد‌ها هزار راس گاو، حیات دامی کشور را تهدید کرده بود. پس‌از مدتی کوتاه با تولید و عرضه واکسن موثر علیه طاعون گاوی عصر جدیدی در مبارزه علیه بیماری‌های دامی در ایران پایه‌گذاری شد و در مدت کوتاهی پس‌از این موفقیت، تحقیق روی تولید انواع واکسن‌ها و سرم‌های مصرف پزشکی در دستور کار موسسه قرار گرفت. به‌طوری‌که درحال حاضر بیش‌از ۸۰ محصول و فراورده زیستی در این موسسه تولید می‌شود. در حوزه واکسن‌های انسانی، واکسن فلج‌اطفال از تولیدات این موسسه است که توانسته به ریشه‌کنی این بیماری در کشور کمک کند.

محمداسماعیل تشیّد

۶ ژانویه ۲۰۱۲ میلادی برابر ۱۶ دی ۱۳۹۰ خورشیدی، محمداسماعیل تشیّد از بنیانگذاران بیهوشی نوین ایران، درگذشت. او در نظام آموزشی ایران در بخش بیهوشی تغییراتی بنیادی ایجاد کرد که به آموزش نسل جدیدی از متخصصان بیهوشی در ایران انجامید. او در سال ۱۳۴۶ در نشریه تخصصی بی.‌جی‌.ای نتایج ابداع لوله بینی- اندوتراکئال را منتشر کرد. تشید پس‌از انجام پژوهش‌های کافی و تهیه تصاویر پرتونگاری، بااستفاده از میله مسی و واردکردن آن در لوله تراشه و سپس قرار دادن آن در یک دستگاه اتوکلاو توانست اولین لوله تراشه با قوس متفاوت را که به شکل حرف انگلیسی ‌S بود اختراع کند. لوله تراشه، لوله‌ای است در داخل نای قرار داده می‌شود و هدف آن ایجاد و حفظ راه هوایی مطمئن برای بیمار است تا تبادلات گازی او به درستی انجام شود. انواع مختلفی از این وسیله برای شرایط مختلف وجود دارد. ابداع نوع خاصی از تیغه لارنگوسکوپ و ساخت آن توسط کشور آلمان، ابداع شکل خاصی از دریچه در سیستم جکسون‌رایز که در نشریه MEJ منتشر شد.‌ ابداع داروی پتیزوسین که ترکیبی از پتدین (۱۲ سی‌سی)، پنتازوسین (۲ سی‌سی) و پرفنازین (۴ سی‌سی) بود و در مجله بیهوشی انگلستان منتشر شد، تهیه و تنظیم برنامه گردشی رزیدنت‌های بیهوشی، پایه‌گذاری جلسات ماهانه متخصصین بیهوشی، تخصیص یک شماره از مجله MEJ برای مقالات متخصصان ایرانی، افتتاح بخش ریکاوری برای اولین‌بار در ایران و برنامه‌ریزی برای تاسیس آی‌سی‌یو در ایران از دیگر خدمات و دستاوردهای محمداسماعیل تشیّد است.

تلگراف

۶ ژانویه ۱۸۳۸ میلادی برابر با ۱۶ دی ۱۲۱۶ خورشیدی، ساموئل مورس به همراه شریکش، آلفرد ویل، اولین نمایش عمومی اختراع جدید سامانه تلگراف الکتریکی‌شان را در کارخانه آهن اسپیدول در موریستاون، نیوجرسی برگزار کردند. او برای دستگاه تلگرام با کمک خط و نقطه علائمی را وضع کرد که معادل حروف الفبا هستند و باعنوان «خط مورس» شناخته می‌شوند. در خط مورس، نقطه، اتصال کوتاه شصتی با صفحه دستگاه تلگراف است و خط از نظر زمانی سه‌برابر نقطه امتداد دارد. مورس در سال ۱۸۴۴موفق شد کنگره آمریکا را وادار به پرداخت ۳۰هزار دلار برای ساختن یک خط تلگراف کند. درمدت زمان کوتاهی این اختراع در سراسر جهان شناخته و با استقبال بالایی مواجه شد.

هورمون‌های مصنوعی رشد انسان

۶ ژانویه ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۶ دی ۱۳۴۹ خورشیدی، شیمی‌دانان دانشگاه کالیفرنیا در برکلی اولین تولید مصنوعی هورمون‌های رشد را اعلام کردند. روز بعد، شماره ۷ ژانویه روزنامه نیویورک تایمز گزارشی با تیتر «هورمون رشد انسان در آزمایشگاه تولید شد» به شرح این پژوهش پرداخت. در این گزارش آمده است: «هورمون مسئول رشد در بدن انسان برای اولین‌بار به‌دست گروهی از دانشمندان تحقیقات پایه در مرکز پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سنتز شد. این بزرگ‌ترین مولکولی است که تاکنون به‌دست دانشمندان در آزمایشگاه کنار هم قرار گرفته است. این تیم تحقیقاتی  را دکتر چوه هائو لی، پروفسور ۵۷ ساله بیوشیمی و مدیر آزمایشگاه پژوهش هورمون در دانشکده پزشکی رهبری کرد. دکتر لی بیش‌از ۳۰ سال است که در تحقیقات هورمونی پیشگام بوده است. او  ۸ هورمون از ۱۰ هورمون غده هیپوفیز قدامی را جدا و خالص‌ کرده است. هورمون رشد انسانی عملکردهای مختلفی را در بدن انسان انجام می‌دهد. در اوایل زندگی، باعث رشد افراد می‌شود. در‌طول زندگی به مقدار زیاد در بدن تولید می‌شود، حتی اگر بیشتر رشد در دوران نوجوانی متوقف شود.»