ماجرای سنگ قبری که قزوه در سمرقند نصب کرد

به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست «استاد شاعران» در بزرگداشت مقام رودکی سمرقندی شامگاه جمعه یکم دی ماه با حضور جمعی از اهالی ادب حوزه ایران فرهنگی، با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی‌تبار، به میزبانی گروه بین المللی هندیران برگزار شد.

در این مراسم که با بداهه‌نویسی مسعود ربانی همراه مسعود ربانی، شاعران، خوشنویسان و هنرمندانی همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، سید مسعود علوی‌تبار، محمد حسن مقیسه، سید حکیم بینش، نغمه مستشار نظامی، فاطمه ناظری، سارا عبداللهی، مهسا ایمانی، لیلی حضرتی، مریم فروزان کیا، ساعده موافق، و فاطمه طاهری حضور داشتند.

در ابتدای این نشست علیرضا قزوه شاعر و رئیس مرکز شعر و موسیقی و سرود صدا و سیما بیان داشت: سال‌های حدود ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹ در تاجیکستان بودم و در آن سال‌ها مزار رودکی داشت بازسازی می‌شد و ایران هم کمک می‌کرد و سهمی پرداخت می‌کرد تا این مزار مرمت و ساخته بشود و من از طرف رایزنی فرهنگی و سفارت به عنوان ناظر پروژه هم بودم. به این منظور سه روز و سه شبی را در کنار مزار رودکی در روستای کلالی پنج رودِ پنجکنت تاجیکستان گذراندیم و در منزلی در این روستا مهمان بودیم و بر کار ساخت مزار و مقبره‌ رودکی نظارت داشتم.

قزوه افزود: مزار رودکی سنگ قبر هم نداشت و ما تصمیم گرفتیم که سنگ قبری آماده کنیم و بعد که در یک مرخصی از شهر دوشنبه به مشهد و از آنجا عازم تهران بودم سمیناری ادبی با حضور جمعی از اساتید زبان و ادب پارسی در دانشگاه فردوسی مشهد در حال برگزاری بود. درباره چگونگی آماده کردن سنگ مزار رودکی و نوشته‌های روی آن در نشست به صحبت نشستیم. متنی که از مجموع آرا به این منظور آماده شده بود طبق نظر صاحب نظران و اساتید متن خوبی نشده بود و شبیه ترشی هفت بیجار بود لذا به من پیشنهاد دادند که خودت متنی یکپارچه را آماده کن.

رئیس مرکز صدا و سیما اظهار داشت: گوشه‌ای نشستم و با دقت متنی بسیار ساده، جمع و جور و ادبی را نوشتم که از کلماتی مانند «آرامگاه»، «رودکی سمرقندی» و بیت «هیچ شادی نیست اندر این جهان؛ برتر از دیدار روی دوستان» از رودکی در آن به کار رفته بود. متن توسط استاد انوشیروان فروغی خوشنویسی شد و توسط استاد رضا نامی که سنگ قبر امام رضا علیه السلام را هم او تراشیده بود به صورت بسیار نفیس کار و حکاکی شد. سنگ مزار را با خودم به تاجیکستان بردم و کار نصب آن انجام شد.

قزوه در انتها گفت: همچنین از امیر عاملی خوشنویس و شاعر قزوینی هم دعوت کردیم که قسمتی از کتیبه‌های مقبره رودکی را خوشنویسی کند و یکی دو هفته‌ای هم جناب امیر عاملی در آنجا مشغول بود. بعد‌ها شنیدم که افرادی که علاقه‌مند به زبان و فرهنگ روسی و خط سیریلیک بودند قصد برداشتن این سنگ را داشتند. بنده در آن مدتی که در تاجیکستان بودم هم سنگ قبر رودکی را به زبان فارسی آماده کردم و هم سنگ قبر لایق شیرعلی یکی از بزرگان ادبیات معاصر تاجیک و فارس در آسیای مرکزی را که در سال ۱۳۷۹ به رحمت خدا رفت را آماده کردم.

امیر عاملی، شاعر و خوشنویس که برخی از کتیبه‌های مقبره رودکی با خط ایشان کار شده در قسمتی از بیانات خود بیان داشت: یک بار به دعوت علیرضا قزوه برای خوشنویسی بر مزار رودکی به تاجیکستان سفر کردم و یک بار با جمع شعرا از طرف خانه شعر، واقعا مردمان این کشور که پارسی‌گوی هستند اصیل هستند و شعر برای آن‌ها موزه‌ای و ویترین نیست، با رودکی زندگی می‌کنند، به ابیات او افتخار می‌کنند. تو گویی به زمان آدم الشعرا سفر کردی راستی و درستی در ذات و ضمیر این مردمان است.

نغمه مستشار نظامی شاعر و مدیر محافل ادبی کتابخانه‌های عمومی کشور بیان داشت: یکی از ویژگی‌هایی که شعر رودکی را از دیگر شاعران پیش از خود و نیز معاصرانش متمایز کرده احاطه کامل این شاعر به علم و هنر موسیقی ست، پیوند دیرینه شعر و موسیقی از دیرباز در مشرق زمین مورد علاقه خاص و عام بوده و رودکی با احاطه بر هر دو حوزه و اجرای اشعارش در قالب سرود‌ها و نغمات خوش آهنگ تاثیرشان را دو چندان کرده است.

رودکی بر قله سرایش شعر زمانه ایستاده است

محمد حسن مقیسه، نویسنده و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی دیگر سخنران این محفل عنوان کرد: اگر بر شعر شاعران پیش از رودکی بنگریم، کسانی چون: حنظله بادغیسی، یا بر رباعی های محمود ورّاق، فیروز مشرقی، ابو سلیک گرگانی نظر کنیم، یا حتی تمام و تمامت اشعار شهید بلخی را به کنجکاوانگی نگاه کنیم (که رودکی پس از مرگِ این شاعر پیشاهنگ و استاد خود، وی را نه از شمارِ چشم، که از شمار خِرَد دانسته)، در می‌یابیم که رودکی بر قله سرایش شعر زمانه اش ایستاده و اینان بر دامنه‌اش.

محمد حسن مقیسه افزود: شاعری رودکی در این و بدین است که رویه و درونه شعر عصر خود را، با تمام سستی‌هایش شناخت و به حد درک، ذوق و تلاش ذهنی، به اصلاح و تعالی موازنه‌های شعری روزگارش گام برداشت. رودکی بویژه در قصاید و در توصیف طبیعت ملموس و عینی، چنان نغز شعرهایش را سرود که پیشوای شاعرانِ بعد از خود، بخصوص فرخی سیستانی، منوچهری، انوری و ... قرار گرفت.

شعر رودکی هیچگاه کهنه نمی‌شود

سید حکیم بینش شاعر افغانستانی گفت: بسیاری از آثار رودکی هنوز هم نو و تازه است و به قدری به زبان امروزی نزدیک است که گویا سرودۀ شاعران معاصر است. مانند شعر بوی جوی مولیان که به صورت طنز و جدی مورد استقبال بسیاری از شاعران گذشته و امروز هم قرار گرفته است. این شعر صمیمیت خاص دارد و حکایت از بیان جادویی شاعرش دارد. در واقع یکی از ساده‌ترین و جذاب‌ترین شعر‌های زبان فارسی است که هیچوقت کهنه نمی‌شود و لطف زبان و احساس رودکی را می‌رساند.

وی در ادامه افزود: این شعر و شعر‌های دیگر او نشان می‌دهد که زبان شعر رودکی ساده و روان و به دور از پیچیدگی است. توصیف‌ها و تشبیه‌ها ساده‌اند و مخاطب را درگیر زیبایی خود می-سازند. اگر خوانندگان معنای بعضی از واژگان کهن را بدانند، در شعر او با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شوند.

ساعده موافق پژوهشگر ادبی بیان داشت: استاد ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی اولین کسی نیست که به فارسی شعر سروده، ولی نخستین شاعری است که شعر بواسطه او به کمال دست پیدا کرد، بطوریکه عنصری با تمام قدرت طبعی که داشته به قصور خود و استادی رودکی در فن غزل اعتراف کرده است.
ساعده موافق تصریح کرد: بر اساس بیتی از شاعرِ شهیری، چون معروف بلخی به جد میتوان گفت که رودکی از مقام خود در دربار جهت ترویج مذهبش بهره میبرده که الحق در این روش نیز استاد بوده است، «از رودکی شنیدم استاد شاعران، کاندر جهان به کس مگرو جز به فاطمی».

فاطمه طاهری شاعر و پژوهشگر ادبیات پایداری قرن برجسته‌ترین شاعر قرن چهارم هجری را رودکی دانست و افزود: اگر چه سروده‌های رودکی در دایره ادبیات غنایی و بعضا تعلیمی جای می‌گیرد اما اندکی تامل در شعر او نشان می‌دهد که وی از داستان‌ها و موضوعات حماسی به خوبی آگاهی داشته و با استادی و مهارت کامل توانسته این مسائل را در شعر خود بازتاب دهد.

فاطمه طاهری توجه رودکی به مسائل حماسی را به دو دلیل یک «فضای حاکم بر جامعه» و دو؛ «علاقه و آشنایی شاعر نسبت به موضوعات حماسی» دانست و افزود: از حدود ۱۰۰۰ بیت رودکی روشن شد که تقریبا در ۱۰۰ بیت به طور مستقیم موضوعات حماسی آمده است و در مواردی حال و هوای حماسی بر شعر او سایه گسترده است؛ که این میزان شعر ۱۰ درصد از سرود‌های وی را در بر می‌گیرد وایشون را شاعر حماسه نمی‌شود نامید.