قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری روی ریل اصلاح

به گزارش خبرنگار گروه سیاست و جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا، انتخابات در جمهوری اسلامی ایران یکی از نماد‌ها و شاخص‌های اساسی در نمایش مردم سالاری دینی است که طی آن مردم با ایفای نفش در انتخاب افراد و جریانات برای تصمیم گیری و تصمیم سازی آینده کشور به ایفای نقش می‌پردازد.

بر همین اساس انتخابات را باید شاه کلید تحقق آینده‌ای بهتر برای کشور دانست که برگزیده شدن شخصی صالح، توانمند و باورمند به ارائه خدمت به مردم فارغ از هرگونه نگاه سیاسی و فکری می‌تواند به تحقق آن کمک کند.

اما رسیدن به نام افراد اصلح و کسانی که توانایی تکیه زدن بر کرسی‌های تصمیم گیری برای کشور را دارند چگونه است؟ آیا همه افراد از قابلیت شرکت در رقابت آینده ساز انتخابات برخوردار هستند؟

در پاسخ به این سؤال‌ها باید گفت که قانونگذار تدابیر لازم را در این حوزه داشته و با تکیه بر تجارب سال‌های گذشته خلأهای موجود در این بخش را تا حدودی پوشش دهی کرده است.

نگاهی به قانون جدید خبرگان 

اصلاحات قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری که در هفت فصل، ۳۱ماده و ۲۳ تبصره در دوازدهمین اجلاسی رسمی این مجلس (دوره پنجم) به تصویب رسید و  ابلاغ شد. نگاهی به شرایط انتخاب شوندگان نشان می دهد که آنچه که در ثبت نام نامزده های این دوره از انتخابات انجام شد بر اساس فصل چهارم این قانون بوده است. 

براین است طبق ماده 11 ، انتخاب شوندگان در هنگام ثبت نام باید داراى شرایط زیر باشند:

1. تابعیت جمهورى اسلامى ایران.
   2. حداقل سن 40 سال تمام.
   3. دارا بودن توانایى لازم جهت انجام وظایف مربوط به نمایندگى مجلس خبرگان.
   4. عدالت و اشتهار به دیانت، وثوق، شایستگى و سلامت اخلاقى و اقتصادى.
   5. داشتن بینش مناسب سیاسى  اجتماعى و آشنایى لازم با مسائل روز.
   6. تعهد به انقلاب اسلامى، نظام جمهورى اسلامى ایران، التزام به قانون اساسى و ولایت مطلقه فقیه.
   7. نداشتن سوابق سوء سیاسى و اجتماعى به تشخیص مراجع قانونى و رسمى نظام جمهوری اسلامی ایران.
   8. اجتهاد در حدى که قدرت استنباط بعض مسائل فقهى را داشته باشد و بتواند ولى‏ فقیه واجد شرایط رهبرى را تشخیص دهد.

تبصره 1: داوطلبانى که رهبرى معظم انقلاب تصریحاً یا تلویحاً اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد از نظر علمى، نیاز به تشخیص فقهاى شوراى نگهبان نخواهند داشت.

تبصره 2: داوطلبانى که سابقه نمایندگى مجلس خبرگان رهبرى دارند از امتحان (کتبی و شفاهی) معاف می­ باشند. همچنین داوطلبانی که در دوره‏ هاى پیشین این مجلس در امتحان  کتبی یا شفاهی یا هر دو حائز نمره قبولى شده ‏اند، حسب مورد از امتحان کتبی و شفاهی یا هر دو معاف هستند.

تبصره 3: داوطلبانى که صلاحیت علمى و اجتهادشان طبق نظر اکثریت فقهاى شوراى‏ نگهبان، محرز شود، معاف از امتحان خواهند بود.

باید توجه داشت که در ماده 12 این قانون  ارائه یکى از مدارک علمى معتبر ذیل، هنگام ثبت نام داوطلبان به استثناى دارندگان شرایط مندرج در تبصره‏ هاى  1، 2 و 3 ماده  11 الزامی عنوان شده است .

الف) سطح چهار حوزه.

ب) تأیید کتبى از مدیر حوزه علمیه (قم، خراسان رضوى و اصفهان) مبنى بر صلاحیت علمى  داوطلب برابر سطح چهار حوزه.

ج) مدرک افتاء از مرجع رسمى براى داوطلبان اهل سنت، برابر آیین نامه مصوب حوزه ‏هاى علمیه اهل سنت.

در ماده 13 نیز اشاره شده است که  مرجع تشخیص دارابودن شرایط داوطلبان، فقهاى شوراى نگهبان هستند.

تبصره: تشخیص اجتهاد داوطلبان از طریق آزمون کتبى و شفاهى، پیش از انتخابات، توسط فقهاى شوراى نگهبان، انجام مى ‏پذیرد.

ماده 14 ـ فقهاى شوراى نگهبان، پس از بررسی‏‌هاى لازم در قبال داوطلبان، پاسخگو بوده و در صورت رد صلاحیت یا ابطال آراء فرد انتخاب‏ شونده در صورت مطالبه، دلایل و مستندات رد صلاحیت یا ابطال آرای آن فرد را کتباً و منحصراً به وى ابلاغ خواهد کرد. این معنا مانع از ارجاع شورای نگهبان به مراجع قانونی حسب ضرورت نخواهد شد.

همچنین در فصل پنجم این قانون شرایط انتخاب کنندگان نیز ارائه شده است: 

در ماده 15 شرایط انتخاب کنندگان  انتخاب کنندگان 1. تابعیت جمهورى اسلامى ایران.2. داشتن هجده سال تمام. عنوان شده است اما در ماده 16 به این نکته اشاره شده که سکونت، تولد و توطن در حوزه انتخابیه براى انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان لازم نیست.     

دلایل تغییرات 

سال‌های گذشته شاهد آن بودیم که در مرحله ثبت نام افراد با سطوح مختلف تحصیلی، اجتماعی و فرهنگی خود را به صف متقاضیان می‌رساندند و عموماً حضور این افراد و نوع مواجهه آنان با رسانه‌ها حاشیه‌هایی گاه جذاب و گاه تفکر برانگیز را پدید می‌آورد.

اما در این دوره از انتخابات و به ویژه انتخابات مجلس خبرگان رهبری که یکی از مجالس با اهمیت در نظام جمهوری اسلامی ایران به حساب می‌آید قانون،  گذار شاخص‌هایی را برای ثبت نام در نظر گرفت تا از این طریق هم ضمن جلوگیری از حواشی ایجادشده، بستر لازم برای خبرگان و اندیشمندان این حوزه فراهم شود.

در همین خصوص هادی طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان در گفتگویی تلویزیونی با اشاره به تغییرات جدید ایجادشده در قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری چنین بیان کرد که «در دو سال اخیر تغییراتی در قانون انتخابات خبرگارن رهبری صورت گرفت؛ چراکه شاهد بودیم افرادی برای ثبت نام می‌آمدند که از شرایط اولیه برای ثبت نام برخوردار نبودند. برای مثال یکی از شاخص‌ها اجتهاد است، اما می‌دیدم که کسی که اصلاً درس علوم دینی و حوزوی نخوانده بودند، برای ثبت نام اقدام می‌کرد».

وی ارائه گواهی سطح ۴ حوزه از سوی افراد متقاضی برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان رهبری را یکی دیگر از شاخص‌ها دانست و چنین اظهار کرد: ارائه این مدرک به این دلیل است که مشخص شود فرد در حوزه بوده و این فضا را درک کرده است. از سوی دیگر ارائه تأییدیه کتبی از سوی یکی از مدیران حوزه‌های علمیه قم، مشهد و اصفهان از سوی متقاضیان در قانون پیش بینی شده است.

سخنگوی شورای نگهبان بر این نکته نیز تاکید کرد که حداقل سن برای ثبت نام مجلس خبرگان رهبری ۴۰ سال در نظر گرفته شده است. به گفته او تمام این تغییرات  در راستای ساماندهی ثبت‌نام‌های تفننی در انتخابات‌های مختلف است که در سال‌های اخیر قانون‌گذار به این موضوع توجه کرده و اصلاحاتی در قوانین انتخاباتی انجام داده است.

بنابراین شک و تردیدی وجود ندارد که افراد واجد صلاحیت باید بتوانند در انتخابات‌ها ثبت‌نام کنند و در اداره کشور نقش‌آفرینی کنند اما شرایط شکلی و عینی غیر تفسیر بردار همچون مدرک تحصیلی، سن و… باعث می‌شود تا افرادی ثبت‌نام کنند که از شرایط اولیه برخوردار باشند.

چرایی ثبت‌ نام غیرالکترونیکی 

اما یکی از موضوعات مطرح در این زمینه آن است که را ثبت‌ نام انتخابات مجلس خبرگان رهبری مانند انتخابات مجلس شورای اسلامی به صورت الکترونیکی برگزار نمی‌شود؟ سخنگوی شورای نگهبان در این باره گفته است که  در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی عنوان شده بود که مجری می‌تواند ثبت‌نام را به صورت الکترونیکی انجام دهد؛ اما درباره انتخابات مجلس خبرگان رهبری این موضوع در قانون پیش‌بینی نشده است؛ البته ممکن است در ادوار آینده با اصلاحاتی که در قانون انجام ‌شود، ثبت‌نام به صورت الکترونیکی صورت گیرد.

سخنگوی شورای نگهبان دیگر تغییر قانون انتخابات مجلس خبرگان را توسعه زمان‌بندی بررسی صلاحیت‌ها عنوان کرد و گفت:این مدت افزایش پیدا کرده است.

حالا با  تغییرات ایجادشده در قوانین مربوط به انتخابات مجلس خبرگان رهبری می‌توان این توقع را داشت  ثبت‌ نام‌های غیراصولی در فرایند انتخابات کاهش یابد و این امر شاهد افزایش سرعت عمل و دقت در رسیدگی پرونده‌های ثبت‌شده خواهد شد.

نباید از نظر دور داشت که مجلس خبرگان متشکل از فقهای منتخب مردم می باشد. این نهاد، وظایف خطیری در زمان های خاص به عهده دارد. این اهمیت تا آنجاست که رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مجلس خبرگان رهبری را به‌عنوان «مهم‌ترین رکنِ نظام اسلامی» معرفی کرده و بر جایگاه اثرگذار و بی‌بدیل آن تأکید کرده‌اند.

ایشان در این باره  فرمودند: «مجلس خبرگان بنا است که رهبر انتخاب کنند؛ [این‌] شوخی است؟ آن روزی که رهبر فعلی در دنیا نباشد یا رهبر نباشد، باید اینها رهبر انتخاب بکنند. چه کسی را انتخاب خواهند کرد؟ آیا کسی را انتخاب خواهند کرد که در مقابل هجمه‌ی دشمن بِایستد، به خدا توکّل کند، شجاعت نشان بدهد، راه امام را ادامه بدهد؟ ... یا کسی را انتخاب می‌کنند که جور دیگری است؟ این خیلی مهم است. کسی را شما می‌خواهید برای مجلس خبرگان انتخاب بکنید که در واقع، او رهبر را انتخاب خواهد کرد که کلید حرکت انقلاب در دست او است.»

اهمیت ذاتی مجلس خبرگان رهبری به عنوان حافظ رکن اساسی نظام سیاسی اسلام و جایگاه رهبری و ولایت فقیه، موجب شده تا همواره مورد هجمه مخالفین و معارضین نظام اسلامی باشد و همین امرمی تواند بیش از پیش اهمیت انتخابات خبرگان و مشارکت در ان را برای احاد مردم مشخص کند. در این راستا هر تغییری که به بهبود و اصلاح برگزاری این انتخابات بینجامد نقشی موثر در آینده کشور دارد.