هوشنگ جاوید: هنرمندان نواحی در حال فراموشی هستند/ منقبت‌خوانی نیاز به ثبت میراث جهانی دارد

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، زهره سعیدی ـ آیین رونمایی از آلبوم «مناقب خوانی» گردآوری هوشنگ جاوید از تولیدات مرکز موسیقی حوزه هنری با حضور میلاد عرفان پور، مدیر مرکز موسیقی حوزه، هوشنگ جاوید، هنرمند و پژوهشگر صبح امروز، بیستم شهریور ماه در سالن سلمان هراتی حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شد.

عرفان‌پور در ابتدای مراسم عنوان کرد: یکی از اولویت‌های ما در مرکز موسیقی حوزه حفظ میراث موسیقی نواحی است. مرکز موسیقی حوزه هنری تلاش دارد به اشاعه موسیقی نواحی ایران بپردازد. دراین دوره تلاش کردیم با همه محدودیت‌های آن فضا را فراهم کنیم تا به واسطه هنرمندان جریان سازی داشته باشیم. هوشنگ جاوید یکی از مهمترین افرادی هستند که در این عرصه تلاش زیادی کردند و می‌توان او را یکی از جریان ساز‌های موسیقی نواحی به شمار آورد خوشحالم که امروز شاهد رونمایی اثرشان هستیم.

وی با بیان اینکه افرادی، چون هوشنگ جاوید تلاش‌های شبانه روزی از دورافتاده‌ترین نقاط ایران برای حفظ موسیقی نواحی انجام دادند، گفت: ما هم در مرکز موسیقی حوزه هنری تلاش می‌کنیم تا در کنار استاد جاوید و دیگر هنرمندان عرصه موسیقی نواحی، شرایطی را برای نشر و حمایت از آثار جاودان فراهم کنیم. رونمایی امروز طلیعه‌ای برای رونمایی از بیست اثر دیگر در حوزه‌های مختلف موسیقی است که به زودی جزئیات و اطلاعات آن در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد.

در ابتدا هوشنگ جاوید گردآورنده آلبوم مناقب خوانی در ایران در توضیحاتی گفت: راجع به این کار خاطرات تلخ و شیرینی دارم و می‌دانم اگر هرکدام از آن‌ها را بشنوید تحت تاثیر قرار می‌گیرید. به هر حال از سال ۱۳۶۸ که وارد حوزه هنری شدم مجموعه‌ای به نام مرکز موسیقی حوزه هنری وجود نداشت در آن زمان من تلاش کردم به واسطه موسیقی نواحی پیشنهاد‌هایی را برای انجام کار‌هایی در این زمینه ارائه دهم. در همین چارچوب حضور بزرگوارانی، چون علی معلم، جلیل عندلیبی، رضا مهدوی، علیرضا میرعلی نقی باعث شد که فعالیت‌های خودمان را آغاز کنیم. مناقب خوانی در ایران هنری است که ایرانی‌ها برای آن جان دادند و بسیاری از شاعران ارزنده ادبیات کشورمان هم از مناقب خوانی استفاده کردند و همین امر حتی موجب تولد گونه‌های دیگر موسیقایی شد که همگی در برگیرنده ارزش‌های فراوانی هستند.

هنرمندان عرصه نواحی در حال فراموشی هستند

وی در ادامه افزود: حرکت در جریان موسیقی نواحی به مثابه شنا در اقیانوسی است که واقعا شنا کردن در آن را بلد نیستیم. یکی از همین جزئیات، موسیقی آیینی - مذهبی است که می‌تواند در یک قالب تفکیک شده از موسیقی نواحی نیز تعریف شود. این‌ها شاخه‌های گوناگونی هستند که مذهب در این نغمات جاری و ساری است و ما می‌بایست آن‌ها را به جامعه منتقل کنیم. مناقب خوانی در ایران هنری است که ایرانی‌ها برای آن جان دادند و بسیاری از شاعران ارزنده ادبیات کشورمان هم از مناقب خوانی استفاده کردند و همین امر حتی موجب تولد گونه‌های دیگر موسیقایی شد که همگی در برگیرنده ارزش‌های فراوانی هستند. هنر مناقب خوانی تا دوره قاجاریه ادامه پیدا کرد، اما در دوره پهلوی به واسطه جلوگیری که از اجرای مناقب خوانی می‌شود هنرمندان این عرصه هم به فراموشی سپرده شدند.

وی با بیان اینکه در این آلبوم نهایت تلاشش را انجام داده تا هر هنرمند مناقب خوانی را که در ایران وجود دارد، پیدا کند، گفت: این‌ها هنر‌های بسیار ارزشمندی هستند که حتی دربرگیرنده جنبه‌های آموزشی و اجتماعی بوده و در گذشته در قالب‌هایی، چون امر به معروف و نهی از منکر و حتی ارائه احکام اسلامی نیز نقش ایفا می‌کردند.

جاوید درباره منقبت خوانی نیز گفت: کربلا خوانی ریشه‌اش به قدیم در ایران بر می‌گردد، مرثیه خوانی هم داشتیم، چیزی شبیه شبیه خوانی که خیلی جالب بود، مناقب خوانی هنری است که ایرانی‌ها برایش خون دادند، چون مناقب‌خوان‌ها آداب را با آیین‌های ایرانی آمیخته بودند. هنر مناقب خوانی تا به دوره قاجار هم می‌رسد شروع حکومت پهلوی دیگر منع شد، مناقبی‌ها رسانه‌های مذهبی خوبی بودند امروزه دیگر کسی از این کار‌ها نمی‌کند.

وی یادآور شد: خاطرم است که یک زمانی همین طرح منقب خوانی را با مدیریت وقت آقای بنادین به حوزه دادیم، ایشان گفتند که نمی‌دانند مناقب خوانی چیست و برایم جالب بود که یک مدیر فرهنگی ممکن است مناقب خوانی را نشناسد! بعد اجرایی گذاشتیم که مناقب خوانی در ایران بود و خیلی هم از آن استقبال شد.

جاوید اظهار داشت: از این افرادی که درباره‌شان کار کردیم چهارده نفرشان فوت شده‌اند اگر صدایی مانده از آن چند نفر است، برای همین گفتند تنها صداست که می‌ماند. ازاین پنج ـ شش نفر باقیمانده هم درویش اکبر بلبل الان آلزایمر گرفته و بهترین مناقب خوان یزد است، استاد صمد حبیبی هم در اثر سکته مغزی در اثر کرونا خانه نشین هستند، صدایشان هم دیگر قدرتی ندارد، آقا محمد کدخدا هم آخرین غزل خوان نسل گذشته‌اند که مشکلات زیادی دارند و دیگر آقایان مثل آقای صدیق و شکاری.

وی همچنین گفت: من امسال داور انتخابات جشنواره آیینی سنتی بودم، داوری‌ها را دیدم، خیلی رنج بردم که دیدم همه تقلید از بزرگان می‌کنند و خودشان نیستند. الان این کتاب و آلبوم دست حوزه هنری است سالهاست که می‌تواینم به ثبت یونسکو برسانیم، چرا که این هنر در دست زوال است، حال چه زمانی آموزش عالی به این فکر می‌افتد که هنر‌های آیین را تبدیل به یک رشته کند، مشخص نیست؛ بنابراین اول ثبت میراث و بعد جهانی خیلی مهم است.

جاوید در پایان گفت:‌ حوزه هنری مجموعه قوی از موسیقی نواحی ایران دارد و می‌تواند به عنوان ارگان و دفتر موسیقی نواحی عمل کند چرا که بیشترین گنجینه را دارد. یک امید هم داریم که مجله مقام که تنها پایگاه سخن هنرمندان نواحی بوده، دو مرتبه در حوزه راه بیافتد.

میلاد عرفان‌پور در ادامه گفت: تداوم مسیر و نسخه تازه‌تر مناقب خوانی ما مهم است، تلاش داریم این مقدورات را فرام کنیم، امیدواریم این توفیق نصیبمان شود که به پرورش نسل‌های تازه مناقب خوانی کمک کنیم.

وی در پایان درباره سند ملی موسیقی نیز گفت: بعد سال‌ها این سند در دست تصویب است؛ امروز هم جلسه دیگری از آن برگزار شده و اشارات خوبی به بحث موسیقی نواحی، حفظ میراث و هنرمندان شده است. مجله مقام هم در دست بررسی است.