ضرورت راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی در زمینه تقریب مذاهب/ تقریب مذاهب را باید علمی دنبال کرد

احمدرضا طاهری، مسئول دفتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد اسلامی سیستان و بلوچستان و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زاهدان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا در پاسخ به این سؤال که نقش دانشگاه‌ها و مجامع علمی در تحقق تقریب مذاهب چیست؟ اظهارکرد: ارائه نظر و راهکار برای کاهش یا حل مشکلات مختلف، یکی از مهمترین رسالت‌های دانشگاه‌هاست، البته مشروط بر اینکه ارتباط مؤثری بین نظریه‌پردازان و مسئولان دستگاه‌های اجرایی وجود داشته باشد.

دانشگاه‌ها فرهنگ گفتمان بین پیروان مذاهب را ایجاد کنند

طاهری بیان کرد: در ایران، دانشگاه آزاد اسلامی به‌دنبال تقویت تقریب مذاهب بوده، از این رو واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی از طریق دفاتر تقریب کارگاه‌های آموزشی مختلفی در سطح کشور برگزار می‌کنند که هدف اصلی آن‌ها ایجاد فرهنگ تقریب است. علی‌رغم تفاوت‌های فکری و مذهبی که در هر جامعه وجود دارد، دانشگاه‌ها باید سعی کنند فرهنگ گفتمان را بین پیروان مذاهب ایجاد نمایند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد عنوان کرد: باید شرایطی فراهم گردد تا علمای مذهبی و استادان دانشگاه (وابسته به هر مکتب اسلامی که باشند) به‌صورت گروهی بتوانند فرهنگ تقریب را از طریق آموزش‌وپژوهش گسترش دهند. در این خصوص، کار دانشگاه  تولید فکر است و نقش دستگاه‌های اجرایی عملی کردن آنهاست.

وی در مورد عواملی که باعث بی‌توجهی به امر تقریب مذاهب در سطح مجامع علمی شده است، گفت: اولین مورد تعصبات بی‌مورد و نوع طرز تفکر است، بعضی دارای تعصبات شدید به‌اصطلاح مذهبی هستند و همین نوع تعصبات، دانسته یا ندانسته، باعث می‌شوند روند برقراری فرهنگ تقریب به‌کندی صورت گیرد. برخی، درست یا غلط، معتقدند که تقریب بیشتر جنبه نظری دارد و کمتر به جنبه‌های عملی آن توجه می‌شود و به همین دلیل زیاد به این موضوع خوش‌بین نیستند. بعضی دیگر موضوع تقریب را جدی نمی‌گیرند. این دسته بیشتر به جنبه‌های فرمایشی فعالیت‌های تقریبی توجه می‌کنند که بیشتر برای تهیه و تنظیم گزارش و صورت جلسه کاربرد دارد. در مواردی اتفاقاتی رخ می‌دهد که به‌خوبی مدیریت نمی‌شوند و این اتفاقات رنگ و روی سیاسی می‌گیرند، بنابراین موجب ضربه زدن به روند تقریب می‌شوند.

تقریب در فضای دانشگاهی جنبه تبلیغاتی دارد

طاهری در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی تقریب در فضای دانشگاهی را چه می‌دانید؟ افزود: مهمترین چالش و مشکل تقریب مذاهب در فضای دانشگاه‌ها این است که بیشتر کارگاه‌ها یا جلساتی که به‌اصطلاح علمی هستند جنبه تبلیغاتی دارند! این نوع جلسات بازتاب زیادی پیدا نمی‌کنند و پس از چند روز به فراموشی سپرده می‌شوند. یعنی بازتاب آن‌ها برای عموم زیاد ماندگار نیست و آنچه از این جلسات باقی می‌ماند صورت‌جلسات و گزارش‌ها هستند که در بیشتر دانشگاه‌ها این چالش وجود دارد.

این استاد دانشگاه در مورد اینکه دانشگاه‌ها به‌عنوان کنشگران اجتماعی چگونه می‌توانند در حوزه تقریب رفتارسازی کنند؟ بیان کرد: باید فرقی بین دانشگاه و یک نهاد غیردانشگاهی در خصوص رویکرد آن‌ها نسبت به تقریب مذاهب وجود داشته باشد. اگر یک دانشگاه قرار باشد همان مواردی را دنبال کند که یک نهاد غیردانشگاهی به ثمر رسانده، آن وقت فرقی بین این دو وجود نخواهد داشت. لذا، دانشگاهیان باید به دنبال کار‌های پژوهشی در تقریب مذاهب باشند. منظور از کار پژوهشی یعنی اینکه تحقیق به معنای واقعی واژه صورت گیرد. یعنی اینکه کاری را به چاپ برسانیم که نوآوری داشته باشد و قبلاً روی آن تحقیقی صورت نگرفته باشد.

وی ادامه داد: یکی از ایراداتی که تقریباً به تمام دانشگاه‌های کشور می‌توان وارد کرد این است که دانشگاه‌ها در بیشتر موارد به دنبال ظاهر قضیه هستند و نه کیفیت. مثلاً یک همایش فرهنگی/ مذهبی را چندین سال با یک عنوان یا عنوان‌های مشابه برگزار می‌کنیم و هر سال هم تعدادی مقاله که بیشتر تکرار مکررات هستند یا به لحاظ علمی کیفیت ندارند به دانشگاه‌ها تحویل می‌دهیم. این نوع کار‌ها رونویسی است و نه پژوهش! همچنین، مسئولان اجرایی می‌بایست نتایج پژوهش‌های تقریبی را مورد بررسی قرار دهند و به آن دسته از پژوهش‌هایی که می‌توان آن‌ها را عملیاتی کرد توجه کنند.

مسئله تقریب مذاهب را باید علمی و بدون تعصبات بی‌مورد دنبال کرد

طاهری در مورد جایگاه و نقش تشکل‌های دانشجویی و استادی در تحقق مسئله تقریب اظهار کرد: دانشگاه محل فکر و نوآوری است. رسالت استادان دانشگاه باید این باشد که برای تولید فکر و نوآوری در زمینه‌های مختلف نقش‌آفرینی کنند. باید طرح مباحث به صورت علمی و بدون تعصبات بی‌مورد باشد و نقد‌ ایده‌ها در دانشگاه‌ها صورت گیرد. البته دانشجو و استاد باید مراقب باشند که مباحث کلاسی به تخریب منجر نشود، بلکه نقد باید سازنده باشد و چارچوب‌های آن رعایت شود. تا زمانی‌که نقدی صورت نگیرد توسعه شکل نمی‌گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تصریح کرد: اخیراً در دانشگاه آزاد اسلامی کرسی‌های آزاد‌اندیشی برگزار می‌شود، که مباحث اجتماعی و فرهنگی به‌صورت علمی بین گروه‌های مختلف دانشجویی مطرح می‌شوند که به نظرم اگر در مسئله تقریب نیز به این شکل پیش برویم، در آینده می‌توان انتظار نتایج خوبی داشته باشیم.

نقش‌آفرینی دانشگاه‌ها در تقریب مذاهب باید پژوهش‌محور باشد

طاهری در پاسخ به این سؤال که از وضعیت تقریب بین مذاهب در ایران رضایت دارید و چه اقداماتی برای استحکام آن صورت گیرد گفت: طبیعتاً ما با مشکلات زیادی که قبلاً مطرح کردم مواجه هستیم. بالاخره، خود دفاتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد اسلامی با محدودیت‌هایی مواجه هستند و برخی از مسائل و اتفاقات در اختیار آن‌ها نیست. ولی بنده معتقدم که نقش و رسالت دانشگاه در خصوص تقریب مذاهب باید پژوهش‌محور باشد. همچنین رابطه مؤثری بین دانشگاه و دستگاه اجرایی وجود داشته باشد، چرا که طرح‌های پژوهشی باید جنبه اجرایی به خود گیرند.