راهنمای آب و هوا برای آینده‌ای «قابل زندگی» در اکوسیستم لبه پرتگاه

به گزارش گروه جامعه خبرگزاری آنا،  زمین گرمتر از ۱۲۵۰۰۰ سال گذشته است و امواج گرمای مرگبار، طوفان‌ها و سیل‌هایی که به دلیل گرم شدن کره زمین افزایش یافته‌اند فقط در قواره یک پیش بینی باقی نمی‌مانند؛ سوخت‌های فسیلی آینده «قابل زندگی» را به خطر می‌اندازند و سیاره زمین را گرم می‌کنند.

هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد یک جلسه یک هفته‌ای را از دوشنبه هفته پیش آغاز کرده تا شش گزارش برجسته که در مجموع در ده هزار صفحه توسط بیش از یک هزار دانشمند در شش سال گذشته تهیه شده را تجمیع و نهایی کند. این هیئت در سال ۱۹۸۸ بوسیله سازمان ملل متحد، سازمان هواشناسی جهانی (WMO) و برنامه محیط‌زیستی سازمان ملل ایجاد شد تا خطر تغییر آب و هوای کره زمین در نتیجه فعالیت‌های انسانی را ارزیابی کند.

هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی خود به انجام پژوهش نمی‌پردازد و تغییرات آب و هوایی و پدیده‌های مربوط را نیز پایش نمی‌کند. یکی از فعالیت‌های اصلی این نهاد که مقر اصلی آن در ژنو است، انتشار دادن گزارش‌های ویژه درباره موضوعات مربوط  به اعمال چارچوب کنوانسیون سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی است  که  یک معاهده بین‌المللیست که امکان تغییرات آب و هوایی زیان‌بار در کره زمین (گرمایش جهانی) را تصدیق می‌کند: اجرای این معاهده نهایتا به پروتکل «کیوتو» در این باره منتهی شد.

گزارش‌های هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی به طور گسترده‌ای تقریبا در هر مباحثه‌ای درباره تغییرات آب و هوایی کره زمین مورد استناد قرار می‌گیرد.

در اینجا به برخی از یافته‌های اصلی این نهاد که به کمک یک هزار دانشمند به دست آمده اشاره شده است:

** ۱.۵ درجه سانتیگراد یا ۲ درجه سانتیگراد؟

توافقنامه پاریس در سال ۲۰۱۵ خواستار محدود کردن گرمایش جهانی بسیار کمتر از ۲ درجه سانتیگراد در مقایسه با سطوح اواخر قرن نوزدهم شد؛ اما گزارش مهم هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی در سال ۲۰۱۸ هیچ شکی در این باره باقی نگذاشت: تنها آرزوی بلندپروازانه‌تر و محدود کردن گرمایش جهانی به میزان ۱.۵ درجه سانتی‌گراد می‌تواند جهانی ایمن برای آب و هوا را تضمین کند، اما این گزارش هشدار داد که دستیابی به این هدف مستلزم تغییرات بی سابقه در همه جنبه‌های فعالیت‌های جوامع است.

برهمین اساس، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای باید تا سال ۲۰۳۰، دست کم ۴۳ درصد و تا اواسط قرن، ۸۴ درصد کاهش یابد تا در شرایط در همین آستانه باقی بماند. با این حال، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای همچنان در حال افزایش است و به احتمال زیاد جهان از حد ۱.۵ درجه سانتیگراد فراتر خواهد رفت، حتی اگر این روند موقت باشد.

** هر کسری از درجه مهم است

در دمای ۱.۵ درجه سانتیگراد، ۱۴ درصد از گونه‌های زمینی با خطر انقراض مواجه خواهند شد. اگر دما به ۲ درجه سانتیگراد افزایش یابد، ۹۹ درصد از صخره‌های مرجانی آب گرم که یک چهارم جانداران دریایی را در خود جای داده اند از بین می‌روند و زنجیره تامین غذا کاهش می‌یابد.

گزارش‌های هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی تا کنون بر خطر «نقاط اوج» یعنی آستانه‌های دمایی در سیستم آب‌وهوایی تأکید می‌کنند که پس از عبور از آن‌ها می‌تواند منجر به تغییرات فاجعه‌بار و برگشت‌ناپذیر شود. به عنوان مثال، حوضه آمازون در حال حاضر از جنگل‌های استوایی به ساوانا تبدیل شده است.

گرمایش بین ۱.۵ تا ۲ درجه سانتیگراد می‌تواند یخ دریای قطب شمال  و صفحات یخی با آب یخ زده را ذوب کند و منجر به افزایش سطح آب اقیانوس‌ها تا ده‌ها متر شود. گزارش  سال ۲۰۲۲ این نهاد درباره تأثیر گرمایش جهانی که توسط آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد به عنوان «اطلس رنج بشر» توصیف شد، چالش‌های عظیمی را که پیش روی بشریت است فهرست می‌کند.

بین ۳.۳ تا ۳.۶ میلیارد نفر در برابر اثرات گرمایش جهانی از جمله موج‌های گرما مرگبار، خشکسالی، کمبود آب و پشه‌ها و کنه‌های ناقل بیماری «بسیار آسیب پذیر» هستند. تغییرات اقلیمی همچنین بر سلامت جسمی افراد در سراسر جهان و سلامت روان آن‌ها در مناطقی که داده‌ها در دسترس است تأثیر منفی گذاشته است.

تا سال ۲۰۵۰، بسیاری از کلان شهر‌های ساحلی آسیب پذیر در برابر سیل و کشور‌های جزیره‌ای کوچک، بلایای آب و هوایی را هر ساله تجربه خواهند کرد؛ این و سایر تأثیرات قرار است بدتر شوند و به طور نامتناسبی به آسیب‌پذیرترین جمعیت‌ها از جمله مردم بومی آسیب خواهند رساند.

گزارش سال گذشته هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی درباره تاثیرات افزایش دما می‌گوید: «شواهد علمی به دست آمده جای تردید ندارد؛ تغییرات آب و هوا تهدیدی برای رفاه انسان و سلامت سیاره‌ها است».

تأخیر بیشتر در کاهش آلودگی کربن و آماده‌سازی شرایط، یک پنجره فرصت کوتاه و سریع برای تضمین آینده‌ای قابل زندگی و پایدار برای همه را از دسترس خارحج می‌کند.

** اکوسیستم در لبه

جنگل ها، گیاهان و خاک نزدیک به یک سوم از کل انتشارات انسان را جذب و ذخیره می‌کنند، اما بهره برداری فشرده از این منابع طبیعی همچنین باعث تولید CO۲، متان و اکسید نیتروژن می‌شود که باعث گرم شدن سیاره می‌شود. فعالیت‌های  کشاورزی نیز ۷۰ درصد از منابع آب شیرین زمین را مصرف می‌کند. اقیانوس‌ها با جذب یک چهارم CO۲ ساخت بشر و جذب بیش از ۹۰ درصد گرمای اضافی تولید شده توسط گاز‌های گلخانه‌ای، سیاره را زنده نگه داشته اند، اما این روند هزینه‌ای را به همراه داشته است: دریا‌ها اسیدی شده اند و به طور بالقوه ظرفیت آن‌ها را برای کاهش CO۲ تضعیف می‌کند و آب‌های سطحی گرم‌تر و نیرو و دامنه طوفان‌های کشنده استوایی را افزایش داده است.

** سوخت‌های فسیلی

هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی به این نتیجه رسید که همه جاده‌های منتهی به جهانی قابل زندگی «شامل کاهش سریع و عمیق و در اکثر موارد فوری گاز‌های گلخانه‌ای در همه بخش‌ها» از جمله صنعت، حمل‌ونقل، کشاورزی، انرژی و شهر‌ها هستند. این نهاد می‌گوید دستیابی به اهداف توافق پاریس مستلزم کاهش گسترده مصرف سوخت فسیلی است.

نیروگاه‌های زغال سنگ که از فناوری جذب کربن برای حذف آلودگی CO۲ استفاده نمی‌کنند باید طی هشت سال ۷۰ تا ۹۰ درصد کاهش یابند و  تا سال ۲۰۵۰، جهان باید به هدف کربن خنثی دست یافته باشد و هرگونه انتشار باقیمانده را با حذف از جو جبران کند.

هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی هشدار می‌دهد که جهان باید با متان (CH۴) نیز مقابله کند که دومین آلاینده مهم جو پس از CO۲ ناشی از نشت در تولید سوخت‌های فسیلی و کشاورزی و همچنین منابع طبیعی مانند تالاب‌ها است. سطوح متان به بالاترین سطح آن در تمام طول بشریت رسیده است.

این نهاد تاکید می‌کند خبر خوب این است که جایگزین‌های سوخت‌های گرمایش سیاره به طور قابل توجهی ارزان‌تر شده‌اند. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹، هزینه واحد انرژی خورشیدی ۸۵ درصد و انرژی بادی ۵۵ درصد کاهش یافته است. جیم اسکیا، استاد امپریال کالج لندن و رئیس مشترک گروه کاری مسئول گزارش کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در سال گذشته گفت: اگر بخواهیم گرمایش زمین را به ۱.۵ درجه سانتیگراد محدود کنیم، اکنون زمان آن است؛ در غیر این صورت این تحقق آن امکان‌پذیر نیست.

کارشناسان تأکید می‌کنند، تنها کاهش سریع و شدید گاز‌های گلخانه‌ای در این دهه می‌تواند از چنین خرابی آب و هوایی جلوگیری کند؛ حوادث اخیری که در جهان رخ داده مانند سیل در پاکستان و آتش‌سوزی‌های کالیفرنیا خسارات زیادی به بار آورده که اگر برای  عملکرد بشر تغییر نکند تبعات تغییرات آب و هوایی جبران‌ناپذیر خواهد بود. باید از هر کشوری خواسته  شود تا با برنامه‌های جدید برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به سطحی برسند که گرمایش جهانی را محدود کنند.