یارانه میلیاردی به کاغذ، قیمت کتاب را ۴ برابر کرد!

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری آنا، در هفته‌های اخیر ظهیرالاسلام برخلاف سایر مراکز عرضه کننده کالا‌های وابسته به دلار فضای نسبتاً آرام و عاری از تنشی را سپری کرد.

قیمت کاغذ در هفته‌های اخیر با وجود سیر صعودی بازار ارز، چندان تغییری نکرد، حتی با روند کاهشی نیز مواجه بود.

کارشناسان دلایل بسیاری را برای عدم همراهی بازار کاغذ با نوسانات ارز ذکر کرده‌اند که مهمترین آن‌ها «نبود تقاضا» در وضعیت فعلی است.

در این میان برخی نیز تلاش کردند با اظهاراتی بی‌اساس در بازار، نظم موجود را بر هم بزنند و از خاموشی کارخانه‌های اروپایی به دلیل بحران انرژی سخن گفتند، موضوعی که توسط واردکنندگان تکذیب شد وخریداران نیز آن را جدی نگرفتند.

ناشران به عنوان یکی از مهمترین مصرف‌کنندگان بازار کاغذ و مقوا که حدود ۳۰ درصد مصرف را به خود اختصاص داده‌اند، این روز‌ها ترجیح داده‌اند عطای خرید کاغذ از بازر آزاد را به لقایش ببخشند البته در این میان توزیع کاغذ‌های دولتی و کاغذ‌های تولید داخل نیز بی‌تاثیر نبوده است.

وزارت فرهنگ و ارشاد نیمه آذر ماه فهرست توزیع کاغذ دولتی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده و در بازه زمانی مرداد تا مهر ۱۴۰۱ بین ناشران توزیع شده را منتشر کرد.

بر اساس این فهرست، ۴۲ هزار و ۳۴۱ بند کاغذ تحریر بین ۵۷۴ ناشر توزیع شده است.

** اما این کاغذ‌ها چه زمانی خریداری شده‌اند؟

عمده این کاغذ‌ها از انبار‌های احتکارکاغذ کشف شده‌اند و در نتیجه ورود مراجع قضایی  به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شده‌اند. این کاغذ‌ها که با ارز سال‌های ۹۸ تا ۹۹ خریداری شده، ولی به مرحله توزیع نرسیده است، حالا با حکم قضایی وارد چرخه توزیع شده است.

فارغ از انتقاداتی که نسبت به پررنگ‌بودن توزیع کاغذ میان ناشران دولتی نسبت به ناشران خصوصی و نبود اسامی بسیاری از ناشران فعال در این لیست مطرح شده است، این سوال پیش می‌آید که با تزریق این کاغذ‌ها به صنعت نشر و علاوه بر آن توزیع کاغذ داخلی بین ناشران قیمت کتب چه تغییری خواهد کرد؟

از سال ۱۳۹۷ با ورود کاغذ به فهرست کالا‌های اساسی و اختصاص ارز برای واردات کاغذ در کنار دارو و مواد غذایی این نگاه وجود داشت که صنعت نشر نیازمند حمایت است و افزایش قیمت بی‌رویه کتاب در پی افزایش قیمت کاغذ در بازار آزاد می‌تواند منجر به از میان رفتن کتاب  و کتابخوانی در کشور شود.

با وجود اینکه میلیارد‌ها دلار ارز در شرایط بحرانی صرف واردات کاغذ به کشور شد، سهم نشر از این میان بسیار ناچیز بود، اما همان میزان اندک نیز نتوانست تغییری در افزایش قیمت کتاب بگذارد.

بر اساس آمار‌های نشر، میانگین قیمت کتاب از ۱۹ هزار تومان در سال ۹۷ به ۷۹ هزار تومان در سال ۱۴۰۱ رسیده است. این یعنی افزایش ۴ برابری در قیمت.

علاوه بر بسیاری از محموله‌های کاغذ که یا به کشور نرسیدند و یا سر از بازار آزاد در آوردند، توزیع کاغذ میان ناشران نیز فساد‌هایی در پی داشت، بنا بر آمار موجود در سال‌های گذشته برخی ناشران بین ۴۰ تا ۶۰ هزار بند کاغذ دولتی گرفتند در حالی که برخی دیگر رقم‌های بسیار کمتری دریافت کردند، عرضه کاغذ دولتی در بازار آزاد نیز بخش دیگری از فساد موجود بود.

حال پرسش اینجاست که چرا نه در سال‌های ۹۷ تا ۹۹ که کاغذ دولتی بین ناشران توزیع میشد و نه حالا که کاغذ تولید داخل توزیع می‌شود، بر قیمت کتاب تاثیری دیده نمی‌شود!!

اگرچه وزارت فرهنگ  ارشاد اسلامی از یک‌سال گذشته نظارت بر مصرف کاغذ را جدی‌تر پیگیری کرده و ناشران ملزم به درج عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی منتشر شده است» شده‌اند، اما هنوز تغییر خاصی دیده نشده است و روند صعودی قیمت کتاب نیز همچنان ادامه دارد.

شاید برخی مدعی باشند که قیمت کاغذ یکی از شاخص‌های تعیین قیمت کتاب در کشور به شمار می‌رود و افزایش هزینه‌های چاپ، مرکب و ... نیز در افزایش قیت کتاب تاثیرگذار است، که البته ادعای بی‌موردی نیست، اما مگرهزینه‌های چاپ و مواد اولیه چه اندازه افزایش داشته که ما شاهد افزایش حدود ۴۰ درصدی قیمت کتاب هستیم؟

علاوه بر این این انتظار وجود دارد که اگر ناشر یا ناشرانی حجم قابل توجه و غیرمعمولی از کاغذ دولتی را در سال‌های قبل دریافت کرده و آن را تبدیل به کتاب نکرده‌اند، پرونده آن‌ها توسط مراجع ذیربط بررسی شود و در صورت نقض قوانین با آن‌ها طبق قانون برخورد شود.

در بعد دیگر ماجرا، هنوز تکلیف اختصاص ارز باقی مانده از سال ۹۹ که ابتدای سال جاری بنا به گفته جهرمی سخنگوی دولت، دستور اختصاص آن توسط رئیس حمهور صادر شد، مشخص نشده است، با وجود نیاز مبرم صنعت نشر به کاغذ هنوز مشخص نیست ارز لازم برای این واردات تامین می‌شود یا خیر؟.

به نظر می‌رسد، اختصاص یارانه به کاغذ نشر تاثیر چندانی برقیمت نداشته است و‌ای کاش که این یارانه در همان سال‌های نخست صرف بروزرسانی کارخانه‌های تولید داخل و ارتقای صنعت کاغذسازی در کشور می‌شد تا امروز هم کیفیت کاغذ تحریر ایرانی همپای کاغذ‌های وارداتی پیش می‌رفت و هم وابستگی موجود به واردات را نداشتیم.