مردم برای ماندگاری هنر نمایشی، نذر فرهنگی کنند/ «تنهاتر از مسیح» قطره‌ای در برابر اقیانوس بود

به گزارش گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، نسرین بختیاری- اجرای نمایش‌های بزرگ میدانی از حدود سال 1393 پررنگ‌ و جدی‌تر شد. داستان این نمایش‌ها معمولا به صورت مذهبی، مرتبط با قیام سیدالشهدا(ع) و حوادث کربلا است، به همین دلیل مخاطبان با این مجموعه قصه‌ها آشنا هستند و درک چنین نمایشی برای ‌آن‌ها سخت نیست. در سال‌های اخیر نیز نمایش‌های «شبی در کهکشان‌ها»، «فصل شیدایی»، «محشر»، «سرزمین خورشید»، «روشنای شب تار» با همین سبک و در همین حال و هوا اجرا شده است. اخیرا نیز نمایش «تنهاتر از مسیح» در سومین اجرای سالانه خود (از سال 97، 98) تا اربعین حسینی امسال از 26 مردادماه ساعت 8:30 در بوستان ولایت اجرا می‌شود. به همین بهانه گفت‌وگویی با علی اسماعیلی، تهیه‌کننده و کارگردان این نمایش انجام دادیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

آنا: نمایش‌های بزرگ میدانی مانند «تنهاتر از مسیح» قبل از اجرا معمولا به پیش تولید احتیاج دارند، چه مدت زمانی را صرف این موضوع کردید؟

اسماعیلی: گروه «تنهاتر از مسیح» در نمایش‌هایی مانند «روشنای شب تار»، «زنان آسمانی» و «تنهاتر از مسیح» باهم کار کرده و یک فعالیت هنری را بر اساس دغدغه‌های خود دنبال می‌کنند. اگر بخواهیم درباره پیش تولید اجرایی این کار صحبت کنیم، پیش تولید هر سه نمایش از اردیبهشت 1401 شروع شد. در نمایش «روشنایی شب تار» (درباره ذکر فضایل حضرت علی(ع)) خیلی فرصتمان کم بود و همزمان با پیش تولید آن، پیش تولید نمایش «تنهاتر از مسیح» را شروع کردیم. بعد از آن پیش تولید اجرایی «زنان آسمانی» را پیش بردیم. «تنهاتر از مسیح» با توجه به حجم تولید، کار سنگینی است. هماهنگی این گروه و آماده سازی این زمین که نوعی بیابان پرعلف محسوب می‌شود، سخت بود، اما به لطف شهرداری و سازمان اوج جریان پیش تولید پشت سر گذاشته و کار به اجرا رسید. این نمایش قبلا دوبار در سال 97 و 98 سابقه اجرا داشته که این سومین بار بعد از گذر از ویروس کرونا محسوب می‌شود.

مسیر نمایش باید هم‌راستا با نیاز روز باشد

شیوه اجرایی «تنهاتر از مسیح» در حال حاضر نسبت به دو فصل قبل چطور بود و حالا با چه تغییراتی روی صحنه می‌رود؟

ما از روز اول اجرای نمایش، گروه افکارسنجی مخاطبان داشتیم. بعد از اجرای فصل اول بررسی کردیم که مخاطب نیاز به چه بخش‌هایی دارد و چه بخش‌هایی باید کم یا حذف شوند. گاهی در حین اجرای نمایش، این خطاها قابل اصلاح است، آن‌هایی که غیرقابل اصلاح است، در اجراهای بعدی اصلاح می‌شود یا آیتم‌های جدیدی به آن اضافه می‌کنیم. به عنوان مثال، ما در فصل اول «تنهاتر از مسیح» روایت را از جابر در روز اربعین می‌بینیم که کاروان حضرت وارد کربلا می‌شوند و هرکسی خود را روی قبر عزیزی می‌اندازد. امام زین‌العابدین(ع) راوی آن‌چه در روز عاشورا و بعد از آن اتفاق افتاده می‌شود، به عبارتی این روایتگری در جایی فلاش بک می‌خورد و قصه ما بعد از ورود به صحرای کربلا، تازه شروع می‌شد و دوباره به روز اربعین برمی‌گشتیم (فلاش فوروارد)، اما در افکار سنجی متوجه شدیم مخاطبانی که حتی یکبار هم نمایش ندیدند، متوجه این فلاش بک نشدند. در نهایت به این تصمیم رسیدیم که یک روایت خطی و ساده را اجرا کنیم که این موضوع در فصل دوم عملی شد. بنابراین فصل دوم از ورود کاروان سیدالشهدا (ع) به کربلا شروع شد که بعد وارد شام می‌شود. بعدها فهمیدیم این روش مخاطب بهتری جذب می‌کند. معتقد هستم حتی اگر نمایشی نمره عالی در اجرا داشته باشد، باید مسیر آن رو به جلو و هم‌راستا با نیاز روز باشد.

امروز عاشورا در یمن و فلسطین در حال تکرار است

آیا وجود بخش‌هایی درباره داعش و قیام حضرت مهدی(عج) در راستای همین نیاز به روز بودن است؟

تمام روزها عاشورا و تمام زمین‌ها کربلا است، می‌خواستیم این را به مخاطب بگوییم که عاشورا، وجود ظالم و مظلوم در تمام زمان‌ها تکرار می‌شود. همین امروز هم عاشورا در یمن و فلسطین در حال تکرار است، نقطه اتصال خوبی از حرکت کاروان کربلا تا آوارگان سوری بود که ظالمی مانند داعش مردم را می‌کُشد و زنان را به اسارت می‌برد، اما این‌بار محور مقاومت با عنوان مدافعان حرم می‌آیند و از حریم اهل بیت و مظلوم دفاع می‌کنند. در نهایت نشان می‌دهیم مسیر تمام این حرکت‌ها در جهت ظهور منجی عالم بشریت است.

 «تنهاتر از مسیح»؛ قطره‌ای در برابر اقیانوس

چطور به شکل اجرایی این نمایش که ترکیبی از مداحی، دیالوگ کم همراه با نریشن متن، صداگذاری و هنرهای مختلف، رسیدید؟

قصد ما در «تنهاتر از مسیح» این بود که روضه‌ها را مانند یک قطره در برابر اقیانوس هم‌راستا با فضای نمایش به کار ببریم. بنابراین بخش کوچکی از این اتفاق را به نمایش درآوردیم. اگر تئاتری را درباره نهضت عاشورا طراحی کنیم، راحت‌تر است. اما در حال حاضر قصه‌ها را طراحی می‌کنیم، دکورها ساخته می‌شود و بعد بررسی می‌کنیم که در حال و هوای صحنه ما کدام مداح روضه‌ای خوانده و همان را فضاسازی می‌کنیم که کار سختی است.

در بخشی از نمایش به گفتار حضرت زینب(س) که بعد از مصائب در کربلا می‌گویند چیزی جز زیبایی ندیدم، اشاره شده است. فکر می‌کنید نمایش شما و آثار هنری از این دست، چقدر به عمق این گفتار از لحاظ تأثیرگذاری نزدیک شده است؟

زیبایی مدنظر حضرت زینب(س) قطعا متفاوت با آن چیزی است که ما به عنوان «زیبایی» می‌شناسیم و شکی در آن نیست. به طور قطع، چون من بخشی از این مجموعه هستم، شاید درست نباشد که درباره میزان تأثیرگذاری نمایش روی مخاطب صحبت کنم، اما اگر به نگاه مخاطبان و نظراتی که برای ما می‌فرستند، توجه کنیم، احساس می‌کنم به هدفمان نزدیک شدیم.

مردم برای ماندگاری هنر نمایشی، نذر فرهنگی کنند

چه بازخوردی از اجرای نمایش دریافت کردید و چه اتفاقاتی در شب‌های اجرا داشتید؟

در حاشیه نمایش «تنهاتر از مسیح» در حال باب کردن نذر فرهنگی در نگاه مردم هستیم؛ یعنی همان‌طور که مردم برای هیئت‌ها نذر می‌کنند، می‌توانند برای پابرجا ماندن چنین نمایش‌هایی هم نذر کنند و اصلا می‌توانند دیگران را بعد از تماشای نمایش به دیدن آن دعوت کنند. چند شب گذشته مقابل در خروجی سالن ایستاده بودم که خانم مسنی با چشمانی قرمز رو‌به‌روی من ایستاد و گفت:«پسرم پول ندارم، اما این انگشتری که به دستم هست را به شما می‌دهم که بفروشید و برای تداوم این کار هزینه کنید». این نشان می‌دهد که مخاطب با دیدن این اثر حالش خوب است. معتقدم کار فرهنگی باید مردمی باشد تا ماندگار شود، چون سالیان سال حکومت‌ها می‌آیند و می‌روند و ما برای ماندگاری این شکل کارها مجبوریم مردم را درگیر کنیم.

طراحی جلوه‌های ویژه میدانی که ترکیبی از نور و انفجار است، به شکلی صورت گرفت؟

با توجه به اینکه فرم و محتوای ما به سمت حضور داعش، مدافعان حرم و محور مقاومت کشیده می‌شود، نیاز داشتیم که صحنه‌ها کمی طبیعی‌تر جلوه کند؛ همان طور که در سمت راست پرده‌ای پایین می‌آید و ما نخلستانی یا حمله اشقیا را به خیمه‌ها می‌بینیم، طبیعی است که این نخل‌ها طراحی شده و علاوه بر آن نیز هرم گرما باید روی صورت مخاطب بنشیند و مخاطب باید احساس کند که این‌ها واقعی است. معمولا جلوه‌های ویژه میدانی و بصری خیلی به تنوع یک کارسینمایی کمک می‌کند که در نهایت خروجی آن را روی پرده سینمایی که روح ندارد، می‌بینیم، اما در این نمایش همه‌چیز زنده است و چون مرزی بین مخاطب، صحنه و حادثه وجود ندارد، طبعا اثرگذاری بیشتری دارد. چهار ستون اصلی این کار، صوت و سینک شدن آن، دکور، جلوه‌های ویژه میدانی و بازی بازیگران است.

فکر می‌کنید چقدر ما با نقطه اوج و تکامل نمایش‌های میدانی فاصله داریم؟

ما تنها کشوری هستیم که براساس امکانات موجود فعالیت می‌کنیم و یکی از مشکلات فعالیت‌های هنری در ایران کمبود امکانات، تجهیزات و زیرساخت است که اگر باشد توانایی بیشتری خواهیم داشت. در همه دنیا هنرمند طراحی می‌کند و پس از آن امکانات و تجهیزات در اختیار او قرار می‌گیرد، اما در ایران دست هنرمندان بسته است و ما ممکن است خیلی ایده داشته باشیم که اگر اجرا شود، تحول بزرگی در کار پدید می‌آید. امیدوارم با کمک خداوند از مسیر رو به جلو خسته نشویم تا همواره کار جدیدی به مخاطبان عرضه کنیم.

انتهای پیام/110/