تعیین مقادیر بسیار کم داروهای ضد سرطان در بدن در دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از ستاد ویژه توسعه نانو، سرطان پستان و سرطان رحم، دو نمونه از سرطان‌های شایع در خانم‌ها محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه روش‌های دارویی، رایج‌ترین روش‌های درمان این بیماری‌هاست، از این ‌رو تعیین مقدار داروی مصرف‌شده در نمونه‌های زیستی از اهمیت بالایی برخوردار است. از سوی دیگر، سنجش سطح درمانی داروها، یک موضوع بسیار مهم آزمایشگاه‌های تعیین و اندازه‌گیری دارویی به شمار می‌رود که انجام صحیح آن موجب پیشرفت در امر دارو درمانی شده اما انجام نادرست آن، هزینه‌های آزمایشگاهی و درمانی را بدون کمک به امر درمان افزایش می‌دهد.

دکتر علی مهدی نیا، تشخیص مقادیر بسیار اندک دارو در بدن را یک امر مهم در دارو درمانی بیماری سرطان برشمرد و افزود: «ساخت جاذب‌های مناسب با کارایی بالا و روش‌های سنتز ساده و ارزان برای پیش تغلیظ و استخراج این داروها با مقادیر بسیار کم (که به‌طور مستقیم با روش‌های دستگاهی قابل‌اندازه‌گیری نیستند) از نمونه‌های زیستی و سپس آنالیز این داروها با روش‌های دستگاهی، کمک شایانی به بخش درمان بیماران مبتلا به سرطان خواهد کرد. در این راستا ما با یک روش بسیار ساده و ارزان الکتروریسی، نانو الیاف کامپوزیت چارچوب‌های فلز-آلی/پلیمر را تولید کردیم. در ادامه عملکرد این نانوالیاف در جهت تعیین مقدار بسیار کم داروهای مژسترول استات و لوونورژسترل با روش استخراج با فاز جامد در نمونه‌های بیولوژیکی ‏مورد ارزیابی قرار گرفت».

وی خاطرنشان کرد: «نانوالیاف کامپوزیتی سنتز شده، دارای خواص و مشخصه‌هایی هستند که آن‌ها را از سایر ساختارهای کامپوزیتی سنتز شده با روش‌های معمولی متمایز می‌سازد. وقتی قطر مواد لیفی از میکرومتر (یعنی 10 تا 100 میکرومتر) به نانومتر (یعنی یک هزارم تا یک دهم میکرومتر) کاهش می‌یابد، خواص شگفت‌انگیزی مانند نسبت سطح به حجم بالا (این نسبت در مورد نانوالیاف تقریباً 1000 برابر الیاف میکرونی است)، انعطاف‌پذیری بالا در عامل دار کردن سطوح و عملکرد مکانیکی فوق‌العاده (مانند سختی و استحکام کششی) در این مواد ظاهر می‌شود. این خواص برجسته موجب شده است تا نانوالیاف گزینه مناسبی برای بسیاری از کاربردهای مهم باشند».

وی در ادامه گفت: «در این پژوهش، نانوجاذب های الیافی از جنس چارچوب‌های فلز-آلی/پلی آکریلو نیتریل با روش الکتروریسی سنتز شد. با استفاده از این نانوجاذب (به دلیل ظرفیت جذب بالای آن و به‌تبع آن فاکتور پیش تغلیظ بالا) می‌توان مقادیر بسیار کم داروهای آستروئیدی را در بافت‌های پیچیده بدون نیاز به دستگاه‌های پیشرفته اندازه‌گیری کرد».

مهدی نیا در خصوص مراحل انجام این پژوهش گفت: «در ابتدا نانوالیاف به روش الکتروریسی سنتز شد. در ادامه به‌منظور مطالعه ساختاری، تحلیل ریخت‌شناسی و اندازه ذرات ماده سنتز شده از آزمون‌های پراش اشعه‌ی ایکس (XRD)، میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و FTIR استفاده گردید. درنهایت، از نانو الیاف کامپوزیتی تولیدشده به‌منظور استخراج و شناسایی داروهای مژسترول استات و لوونورژسترول از نمونه‌های بیولوژیکی و آب با دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا با آشکارساز اسپکتروفوتومتری به کار گرفته شد».

نتایج آزمون‌های صورت گرفته و همچنین مقایسه عملکرد این روش با روش‌های مشابه حاکی از عملکرد بهتر این روش ازلحاظ حد تشخیص اندازه گیری دارو و مصرف کمتر حلال های آلی و مواد جاذب است.

این تحقیق حاصل همکاری دکتر علی مهدی نیا، دانشیار پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، علی جباری، عضو هیئت ‌علمی دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی و مینا آسیابی، دانشجوی دکترای شیمی تجزیه این دانشگاه است.