مذاکرات ایران و عربستان؛ بایدها و نبایدها/ جنگ اوکراین و برجام آینده روابط تهران – ریاض را مشخص می‌کند؟

به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، ایران و عربستان از مدت‌ها پیش در حال گفت‌وگواهی مستقیمی برای برقراری مجدد روابط خود هستند. با وجود اینکه این گفت‌وگوها فراز و نشیب‌های زیادی داشته اما به نظر می‌رسد در مسیر درست و مثبتی در حال حرکت است. رسانه‌های غربی و صهیونیستی با این حال تلاش دارند این مذاکرات را بی‌ثمر نشان داده و عنوان کنند که امکان شکل‌گیری دوباره روابط تهران و ریاض وجود ندارد. از سوی دیگر رسانه‌های عرب منطقه نیز تلاش دارند با در پیش گرفتن خط رسانه‌ای حمایت از عربستان، زمینه برای امتیازگیری ریاض در این مذاکرات را فراهم سازند. با این حال تاکنون این اطلاعات به‌دست‌آمده است که:

۱. گفت‌وگوهای ایران و عربستان از مدت‌ها پیش شکل‌گرفته بود و به‌عنوان نمونه، شهید قاسم سلیمانی در شب شهادت خود حامل نامه‌ای جهت شکل‌گیری این مذاکرات در بغداد بوده است. یعنی این ماجرا مربوط به حداقل دو سال پیش و نه چند هفته و چند ماه اخیر بوده است.

۲. مسئولان عراقی اولین افرادی بودند که از شکل‌گیری این گفت‌وگوها خبر دادند و بیان کردند تلاش دارند به‌عنوان میانجی در این میان، شرایط برای مذاکرات مثبت را هموار سازند. اخیراً نیز مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در مصاحبه‌ای گفته است: «عراق دارای منافع مستقیمی در حصول تفاهم بین کشورهای منطقه و دستیابی به ثبات منطقه‌ای دارد. از آنجا که ما روابط خوبی با هر دو طرف و نیز با طرف‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی داریم، توانستیم فضای گفت‌وگوی مثبتی را در خاک عراق ایجاد کنیم که بخش زیادی از آن علنی نشده است.»

۳. وبگاه «روسیا الیوم» نیز به نقل از یک منبع آگاه عراقی نوشت که «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق، معاون مشاور امنیت ملی ایران و رئیس دستگاه اطلاعات عربستان سعودی در دور پنجم این مذاکرات که چند ساعت طول کشید، حضور داشتند و تهران و ریاض درباره پایان مذاکرات امنیتی و انتقال به مذاکرات دیپلماتیک توافق کردند.

۴. منبع آگاه دیگری در گفت‌وگو با روسیا الیوم گفته است: این منبع که خواست نامش فاش نشود، افزود که انتظار می‌رود دور ششم دیدار بین دو طرف ایرانی و سعودی در عراق برگزار شود و نشست اخیر نیز مثبت بود و درباره مجموعه‌ای از موارد مربوط به آرام‌سازی بین تهران و ریاض توافق شد.

هدف گفت‌وگوهای ایران و عربستان مشخص نیست؟

اما به نظر می‌رسد روند مثبت مذاکرات درعین‌حال با چالش‌هایی نیز روبه‌رو بوده است. چندی پیش مدیر اندیشکده سعودی «الخلیج» که ارتباطات نزدیکی با خاندان سعودی نیز دارد گفته بود طرف ایرانی و سعودی هنوز هم مشکلات زیادی در خصوص اینکه مذاکرات باید چه اهدافی را دنبال کند، دارند. او در گفت‌وگو با المانیتور گفته است در شرایطی که ایران خواهان برقراری سریع‌تر ارتباطات بین دو کشور و عادی‌سازی روابط بوده است، طرف سعودی اصرار داشته است تا در مورد مسائل امنیتی در منطقه و به‌خصوص برنامه‌های پهپادی، موشکی و هسته‌ای ایران مذاکره کند. ایران نیز در پاسخ گفته است اگر مسائل امنیتی مدنظرتان است، با ید از جنگ یمن شروع کنید. او در این مصاحبه گفت که بر همین اساس به نظر می‌رسد دو طرف همچنان چالش‌های زیادی در ادامه راه خواهند داشت.

مصطفی الکاظمی با این حال بر این عقیده است که «ان‌شاءالله به‌زودی تفاهم حاصل می‌شود و پیشرفت واقعی و گسترده‌ای در روابط بین همه کشورهای منطقه به پشتوانه اعتقاد راسخ و نیت‌های درست برای آینده منطقه به دست می‌آید.»

مذاکرات ایران و عربستان در سایه جنگ اوکراین

با نگاهی به مهم‌ترین چالش‌های بین ایران و عربستان سعودی به نظر می‌رسد با توجه به شرایط موجود در دنیا به دلیل جنگ اوکراین، نتیجه نهایی این گفت‌وگوها همچنان در هاله‌ای از ابهام باشد. سعودی‌ها بر این عقیده هستند که ایران تلاش دارد بعد از رسیدن به توافق با آمریکا و از سر گیری دوباره اجرایی شدن برجام، به حل‌وفصل اختلافات خود با کشورهای همسایه بپردازد که تحریم‌ها به‌عنوان نقطه‌ضعف ایران برداشت نشود. در سوی دیگر ایران معتقد است تمایل سعودی‌ها به روسیه و پشت کردن آن‌ها و متحدینشان در منطقه، به آمریکا در ماجرای جنگ اوکراین نشان داده که سعودی‌ها نیز بر این باورند دوران حضور آمریکا در منطقه و نفوذ او رو به پایان است و حالا باید قدرت‌های منطقه‌ای با نگاهی دقیق‌تر به تحولات جدید، روابط خود را دوباره شکل دهند.

نکته اینجاست که نباید برداشت شود که ایران از روی ضعف در حال مذاکره با عربستان است و ممکن است در مورد مسائل و اقدامات منطقه‌ای و موشکی و پهپادی با این کشور وارد مذاکره شده و امتیازی به عربستان بدهد زیرا ایران هیچ‌گاه در خصوص مسائل دفاعی خود با هیچ کشوری مذاکره نمی‌کند و این سیاست قطعی جمهوری اسلامی در طول چند سال گذشته بوده است.

ایران، عربستان و یمن

از سوی دیگر، یکی از مسائل موردتوجه ایران در منطقه، مسئله یمن است. سعودی‌ها دوست ندارند در مورد یمن با ایران مذاکره کنند زیرا معتقدند ایران نباید یک بازیگر تأثیرگذار بر این جنگ شناسایی شود. این مسئله در حالی است که تا موضوع یمن حل نشود و عربستان از زیاده‌خواهی‌های خود در منطقه دست نکشد، نمی‌تواند در مورد مسائل امنیتی دیگر در منطقه انتظار کمک و همراهی ایران را داشته باشد.

علاوه بر این، درصورتی‌که آمریکا به برجام بازگردد یا بازنگردد، قدرت ایران در منطقه و همچنین شرایط اقتصادی کشورمان در حال بهبودی است و در هر صورت، بازگشت به برجام و اجرایی شدن آن، غیر از اینکه می‌تواند از نظر امنیتی به نفع عربستان باشد، نمی‌تواند تغییری در وضعیت ایران در منطقه ایجاد کند و یا هرآن را وادار به عقب‌نشینی از مواضعش سازد.

خط قرمز ایران در خصوص مسائل دفاعی

این در حالی است که چندی پیش، «عبدالله المعلمی»، نماینده عربستان در سازمان ملل، مدعی شد ریاض خواهان گفت‌وگوهای اساسی‌تر با ایران است، اما تهران تاکنون وقت را هدر داده و مذاکرات را به بازی می‌گیرد! سؤال اینجاست که چرا سعودی‌ها فکر می‌کنند تهران به موضوعات اصلی نمی‌پردازد و موضوعات اصلی که شورای عالی امنیت ملی و دیپلمات‌های ایرانی به آن نپرداخته‌اند چیست؟ همین موضوع نشان می‌دهد ایران در خصوص مسائل دفاعی خود وارد مذاکره با سعودی نشده و این عربستان است که اگر خواهان مذاکره است باید در مورد موضوعاتی که «می‌تواند» وارد مذاکره شود نه موضوعاتی که مورد علاقه‌اش است.

انتهای پیام/۴۱۰۶/