آخرین جزئیات از تولید واکسن پاستوکووک/ آیا کرونا یک ویروس دست‌ساز است؟

به گزارش گروه جامعه خبرگزاری آنا، علیرضا بیگلری در نشست خبری خود که صبح امروز برگزار شد اظهار کرد: با توجه به اینکه امروز ۳۰ بهمن‌ماه است؛ دقیقاً دو سال قبل در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ اولین موارد کووید ۱۹ در کشور مورد تأیید قرار گرفت و اقدامات وزارت بهداشت و دولت برای مبارزه با کووید ۱۹ آغاز شد. در این نشست قصد داریم به بازخوانی اتفاقاتی که در روزهای اول در بحران کووید ۱۹ در کشور و در انستیتو پاستور با آن مواجه بودیم، بپردازیم و نکاتی را ذکر کنیم که نیاز است در تاریخ شفاهی حوزه سلامت کشور باقی بماند.

وی افزود: وقتی که اولین اخبار از کشور چین مبنی بر وقوع یک بیماری جدید که آن روزها به‌عنوان کرونای جدید شناخته می‌شد، به ما رسید، در اولین قدم در دی‌ماه ۱۳۹۸ و تقریباً ۵ تا ۶ هفته قبل از تأیید اولین موارد در کشور، جلسات مقدماتی در انستیتو پاستور آغاز شد و مشخص شد که اولین گلوگاه و محور، تشخیص خواهد بود؛ بنابراین بر روی راه‌های تشخیص کووید ۱۹ تمرکز کردیم و در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸ یعنی ۱۱ روز قبل از اینکه اولین موارد تشخیص داده شود، روش‌های تشخیصی در انستیتو پاستور ایران کاملاً راه افتاد و می‌توانستیم تشخیص را با روش PCR انجام دهیم. زمانی که اولین موارد که با علائم تنفسی و به اسم آنفلوآنزا در استان‌ها بستری شده بودند، قرار شد نمونه‌های این افراد را که به‌عنوان آنفلوآنزا بستری شدند، برای کووید ۱۹ مورد آزمایش قرار دهیم با این فرضیه که ممکن است افرادی با علائم تنفسی بستری شدند اما ممکن است مبتلا به کووید باشند.

بیگلری ادامه داد: در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ بود که نمونه‌هایی که از قم دریافت شده بود و از سوی آزمایشگاه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، اولین تشخیص کووید ۱۹ برایشان اعلام شده بود، از سوی وزارت بهداشت به انستیتو پاستور ایران ارسال شد و در ساعات پایانی ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ بود که تأیید قطعی را برای اینکه دو نمونه مطرح شده، انجام دادیم و به اطلاع وزیر بهداشت وقت رساندیم. نکته مهم این بود که از نظر زمانی فقط دو روز با یک واقعه مهم در کشور مواجه بودیم؛ چهارشنبه ۳۰ بهمن تأیید شد که اولین موارد کووید را داریم و جمعه دوم اسفندماه انتخابات مجلس را در پیش داشتیم که وزارتخانه تصمیم گرفتند که در اولین ساعات وجود موارد مثبت را به اطلاع مردم برساند.

وی ادامه داد: در اولین قدم با توجه به اینکه در کشور فقط سه آزمایشگاه وجود داشت که می‌توانستند کووید ۱۹ را شناسایی کنند که شامل انستیتو پاستور ایران، آزمایشگاه ویروس‌شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و آزمایشگاه بیمارستان مسیح دانشوری بودند، به همین دلیل در قدم اول وزارت بهداشت کمیته تشخیص آزمایشگاهی کووید ۱۹ را با محوریت انستیتو پاستور ایران شکل داد و انستیتو پاستور به‌عنوان پرچم‌دار این کار وارد عرصه شد و در کنار آن سایر سازمان‌ها و ادارات قرار گرفتند.

بیگلری با بیان اینکه عمده وظایف این بود که مشخص کنیم از چه تستی استفاده کنیم، گفت: به‌عنوان‌مثال در روزهای اول اصرار بر این بود که از تست‌های آنتی‌بادی برای تشخیص استفاده شود که کاملاً روش نادرستی بود؛ زیرا این تست‌ها زمانی مثبت می‌شوند که فرد دیگران را آلوده کرده و خودش در حال بهبودی است؛ بنابراین اصرار بر این بود که تست PCR در کشور راه‌اندازی شود. با توجه به اینکه تست PCR نیاز به مواد اولیه و دستگاه داشت و از طرفی کارکنان آزمایشگاه‌ها هم با روش تشخیص آشنا نبودند، وزارت بهداشت تصمیم گرفت که از تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بخواهد که تمام نمونه‌ها به انستیتو پاستور ایران ارسال شوند. بر این اساس اولین مشکل ما حجم بالای نمونه‌هایی بود که وارد می‌شد و مسلماً باید مدیریت می‌شدند که مستلزم کار شبانه‌روزی همکارانم در انستیتو پاستور بود که هفت روز هفته و ۲۴ ساعته بدون تعطیلی این وظیفه را برعهده گرفتند و مدام نمونه بود که به انستیتو پاستور می‌رسید. بر این اساس مسلماً در جواب‌دهی تأخیر داشتیم که گاهی به ۹۶ ساعت هم می‌رسید تا بتوانیم آن حجم نمونه را بررسی کنیم.

وی گفت: در این میان دو کار مهم در همان هفته‌های اول انجام شد؛ یکی اینکه آزمایشگاه‌های متعدد دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور را آموزش دادیم و پروتکل تدوین‌شده را در اختیارشان قرار دهیم. در کنار آن تأمین کیت‌ها هم مطرح بود که البته کیت‌های اولیه دست‌ساز بود و در انستیتو پاستور تولید شد. در مراحل بعد کیت‌هایی را که از نظر قیمت و کارایی به‌صرفه بودند، تأمین می‌شد و تحویل انستیتو پاستور می‌شدند و سپس بین دانشگاه‌های علوم پزشکی توزیع می‌شد تا با کیت‌های یکسان تشخیص انجام شود. بر این اساس هر روز بر تعداد آزمایشگاه‌های تشخیصی کووید ۱۹ افزوده می‌شد. به‌طوری‌که امروز شاهدیم که کشور در سخت‌ترین شرایط و در اوج تحریم‌ها، وقتی‌که انواع مواد مصرفی ما در فرودگاه‌های کشورهای دیگر توقیف می‌شد و به دستمان نمی‌رسد و هیچ دستگاه جدیدی در هفته‌های اول امکان ورود به کشور را نداشت، مجبور بودیم که فقط به دانش فنی موجود در کشور اکتفا کنیم و پروتکل کشوری را طوری پیش بریم که در دستگاه‌های کوچک PCR قابل انجام باشد.

وی افزود: در کنار همه این‌ها وظیفه تعیین و پایش جهش‌ها هم برعهده انستیتو پاستور ایران بود که با همکاری سایر مراکز انجام داده و به‌صورت موردی و ادواری جهش‌ها بررسی می‌شدند. دستگاه‌های بسیار محدودی داشتیم، اما امروز با افتخار می‌گوییم که انستیتو پاستور ایران به آخرین روش‌ها و دستگاه‌ها برای ارزیابی جهش‌ها مجهز است و کشور در کار تشخیص با تکیه بر دانش بوم و تکیه بر جوانانی که در سطح تحصیلات تکمیلی تحصیل کرده و در دورترین شهرها حضور داشتند، موفق شد. این نیروی انسانی تحصیل کرده سرمایه بزرگی است که کووید ۱۹ ارزش آن را مشخص کرد. اگر این را نداشتیم و دانش فنی تشخیص در کشور نبود، پیش‌بینی می‌شد که در ماه‌های اول صدها هزار کشته ناشی از کووید ۱۹ داشته باشیم.

بیگلری گفت: یادم هست که در روزهای اول طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی برای تأیید مثبت بودن یک بیمار باید سه ژن بررسی شود، اما واقعاً کیت به‌اندازه کافی در دسترس ما نبود. ما روزانه فقط می‌توانستیم ۶ هزار واکنش انجام دهیم، اگر از سه ژن استفاده می‌کردیم، فقط دو هزار بیمار را می‌توانستیم تعیین تکلیف کنیم. بااین‌حال اطلاعات کافی به دست آمد که بررسی یک ژن برای تأیید بیماری کافی است. روزهای اول به ما خرده می‌گرفتند اما بعد از چند روز نماینده سازمان جهانی بهداشت تأیید کردند که روش انستیتو پاستور درست است و به سایر کشورها هم توصیه کردند که از پروتکل ایران استفاده کنند. درعین‌حال برنامه کشور این بود که سعی شود از تست‌های موجود استفاده بهینه کند و به همین دلیل اکثر ظرفیت تست را در اختیار بیمارستان‌ها قرار دادیم. تمام فرآیند تشخیص مصداق عینی این جمله است که فرصتی که در تهدیدات است، شاید در روزهای عادی وجود ندارد.

بیگلری در پاسخ به سؤالی درباره احتمال دست‌ساز بودن ویروس عامل کووید ۱۹، گفت: باید توجه کرد که یکی از شاخصه‌های مهم کووید ۱۹ ناشناخته بودنش است. واقعاً تمام علوم بشری را به‌ویژه در حیطه علوم پزشکی و زیستی به چالش کشید. اصلاً شروع این بحران که چگونه شروع شد و پیش رفت و چرا این‌گونه رفتار می‌کند و چرا ژنوم و ماده ژنتیکی آن ثبات ندارد، همه بحث‌هایی است که ساعت‌ها نیاز به بحث دارد، اما فکر می‌کنم همان‌طور که شروعش غیرمنتظره بود، ممکن است پایان غیرمنتظره‌ای هم داشته باشد، شاید حوادث امیکرون و بعد از امیکرون بهتر بتواند بگوید که چه اتفاقی میفتد. وقتی که کل این پدیده‌ها را کنار هم بگذاریم، شاید یک روز بتوانیم قضاوت کنیم که آیا این مداخله انسان در ژنوم ویروس بود و دست‌ساز بود یا به‌طور طبیعی ایجاد شده است. طبق اطلاعات کلی که من دارم به‌عنوان یک متخصص ژنتیک، خیلی زود است برای بشریت که بتواند قاطعانه دراین‌باره اعلام نظر کند.

بیگلری در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت تولید واکسن پاستوکووک نیز، گفت: واقعیت این است که با توجه به اینکه واکسنی که تولید شد، نتیجه را دنیا دید؛ هم در کشور کوبا که توانست با واکسن‌هایش هم از نظر پوشش واکسیناسیون و هم از نظر مرگ‌ومیر موفقیت به دست آورد که همیشه جزو کشورهای اول و دوم دنیاست که توانسته با واکسن‌هایش جلوی مرگ‌ومیر را در کووید بگیرد که کاملاً قابل استناد است. درباره مشارکت ایران و کوبا در تولید این واکسن هر روز که جلو می‌رویم هر دو طرف معتقدیم که انتخاب بسیار درستی داشتیم که اثرات آن را می‌بینید و نتایج کارآزمایی را هم دیدیدم که چند هفته آتی شاهد چاپ مقاله‌اش در بالاترین جای ممکن خواهید بود؛ زیرا کارآزمایی به قدری درست در کشورمان انجام شد که تمام زوایای تأثیر واکسن و عوارضش درآمد.

رئیس انستیتو پاستور ایران همچنین در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت بیماری هاری در کشور گفت: هاری سالانه حداقل ۷۰ هزار مرگ را در دنیا ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه آزمایشگاه مرجع کشوری در انستیتو پاستور ایران قرار دارد و با توجه به اینکه برنامه پایش کشوری از سوی معاونت بهداشت وزارت بهداشت انجام می‌شود، معمولاً در چند سال اخیر تعداد مرگ‌ومیر در ایران برای این بیماری کمتر از انگشتان دو دست بوده و کمتر از ۱۰ نفر مرگ‌ومیر داشتیم که موفقیت بسیار بزرگ برای ایران است که تعداد مرگ‌ومیر کشور ناشی از هاری تک‌رقمی است. با توجه به اینکه ایران به‌عنوان مرجع در این زمینه شناخته می‌شود، تاکنون روند بسیار موفقی در کنترل هاری داشتیم و در سال‌های اخیر هم تعداد مرگ ناشی از هاری نسبت به سایر کشورها بسیار ناچیز بوده که نتیجه یک تلاش ریشه‌دار در کشور است که به بار نشسته است.

انتهای پیام/۴۱۷۲/پ