تماشای مستند| ۲۴
تازه شدن داغ «آیدین» بر پرده نقره‌ای/ مستندی از ستاره‌ای که بزرگ شد، درخشید و به خواب رفت... +فیلم
مستند-پرتره «آیدین» اثری است که به مراحل مختلف زندگی شخصی و حرفه‌ای آیدین نیکخواه بهرامی، ستاره سابق بسکتبال کشورمان می‌پردازد.
به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، یکی از ژانرهای پرطرفدار در زمینه مستند، مستند-پرتره است و یکی از ایده‌های دوست‌داشتنی برای این سبک، پرداختن به زندگی شخصی و دوران حرفه‌ای ورزشکاران است. مسئله‌ای که در چند سال اخیر هم نمونه‌های شبیه به آن را زیاد دیدیم و در پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت که چند هفته پیش برگزار شد نیز چند مستند ایرانی و خارجی با این مضمون به نمایش درآمد. آثاری همچون «سمفونی حمید» و «همشهری اَش» که اولی به فوتبالیست مطرح ایرانی و دومی به تنیسور شناخته شده آمریکایی مربوط می‌شد.
اما این مستندها تنها آثار مربوط به این ژانر نیستند که در چند وقت اخیر به نمایش درآمدند و با کمی سرک کشیدن در میان آثار در حال نمایش می‌توان نمونه موفق دیگری از این گونه مستند پیدا کرد، مستند «آیدین» به کارگردانی اشکان مهریار و تهیه‌کنندگی مهدی برجیان که در سینماهای گروه هنر و تجربه در حال اکران است و در عرض یک ساعت به زندگی آیدین نیکخواه بهرامی، یکی از بهترین بازیکنان تاریخ بسکتبال ایران می‌پردازد. ورزشکاری که با سن کم در کنار برادر و دیگر هم‌تیمی‌هایش اوج گرفت، به شهرت رسید و خیلی زود بر اثر یک تصادف رانندگی در دی ماه ۱۳۸۶، دار فانی را وداع گفت.
در این اثر با اعضای خانواده این ورزشکار گفت‌وگو شده و خیلی از هم‌تیمی‌های سابقش در باشگاه‌های بسکتبال و تیم ملی نیز در مقابل دوربین مهریار نشسته‌اند. حتی برخی از تصاویر مربوط به گفت‌وگوهای این مستند، تصاویری است که توسط هم‌تیمی‌ها، مربیان و رقبای خارجی آیدین تهیه و برای تیم تولید پروژه فرستاده شده است. تصاویر آرشیوی جالبی هم از مسابقات برون‌مرزی بسکتبال و بازی‌های قدیمی داخلی در کار وجود دارد که به جذاب‌تر شدن کلی اثر بسیار کمک کرده است.
پرویز پرستویی راوی «آیدین»
اما یکی از نکات جالب توجه مستند «آیدین» استفاده از پرویز پرستویی به‌عنوان راوی اثر است. هنرمندی شناخته شده که البته در میان بازیگران، چهره ورزشی‌تری از او هم وجود دارد، اما به واسطه توانایی‌اش در خوانش متن و تسلطی که روی تغییر لحن و ادبیاتش برای سکانس‌ها و صحنه‌های متفاوت دارد، انتخاب مناسبی برای این مستند بود. اگرچه این انتخاب یک ریسک بزرگ هم داشت و آن اینکه نام پرویز پرستویی در سینمای ایران نام بزرگی است و حضورش در این اثر می‌توانست کلیت مستند را تحت‌الشعاع قرار دهد. اما از آنجا که جذابیت کلی سوژه مستند یعنی زندگی شخصی و حرفه‌ای آیدین نیکخواه بهرامی، کاملا مخاطب را درگیر خود می‌کند، در بسیاری از موارد تماشاگر راوی را فراموش می‌کند و شش دانگ توجهش را به اتفاقات رخ داده در اردوهای تیم ملی و مسابقات مختلف می‌دهد.
برگ برنده اصلی این مستند اما فایل‌های ویدئویی و تصاویر اختصاصی است که از دوربین هندی‌کم شخصی مرحوم نیکخواه بهرامی به دست آمده است. آیدین از آن دست نوجوانانی بوده که دوربینش را همواره همراه خود داشته و فیلم‌های زیادی از دورهمی‌های خود در تهران یا سفرهای ورزشی به کشورهای مختلف تهیه کرده است، فیلم‌هایی که ما تعدادی از آنها را در مستند می‌بینیم و با فضای موجود در اردوی تیم ملی نوجوانان و جوانان بیش از پیش آشنا می‌شویم. فضایی که سرشار از سرخوشی، شادی، حال خوب و استعداد است و از همان فیلم‌ها می‌توان فهمید این نوجوانان قرار است در آینده‌ای نه چندان دور، کار بزرگی برای بسکتبال ایران انجام دهند.
زندگی آیدین و صمد نیکخواه بهرامی، برادران بااستعداد بسکتبال ایران، از آن سوژه‌هایی است که می‌توان برای ساخت فیلم بلند سینمایی هم استفاده کرد، فیلمی ورزشی که می‌تواند به اثری ماندگار در این ژانر بدل شود. قطعاً برای چنین سوژه و ایده‌ای فیلم‌های شخصی آیدین که بخشی از آن را در مستندش می‌بینیم، بسیار می‌تواند به سازنده کمک کند، فیلم‌هایی که نشان می‌دهد دو برادر دهه شصتی در دوران نوجوانی چطور روزگار می‌گذراندند، بیشتر وقتشان را بر سر چه کارهایی صرف می‌کردند، چطور تفریح می‌کردند و در مسابقات ورزشی داخلی و برون مرزی چه حال و هوایی داشتند.
بیشتر بخوانید:
نقش جاسوس انگلیسی در کودتای ۲۸ مرداد به روایت «کودتای ۵۳»
«کمیته» موفق در سوژه‌یابی، ناکام در رفع ابهام از یک ابهام
«شورش علیه سازندگی»؛ روایتی یکدست از زمان از دست‌رفته
عاشقانه‌ای برای زادگاه جنگ‌زده در ارتفاع ۱۸هزارپایی
رمزگشایی از انتقام سخت در مستند «اخراج»
نقد بی‌توجهی ساختاری به فرودستان در «بیجه»
«انیمیشن ایرانی» تاریخ پویای ۷۰ سال پویانمایی در ایران
«عابدان کُهنز»؛ یک سند تصویری تربیتی و الگویی برای کار تشکیلاتی با عطر شهادت
اراده «چشم‌ها و دست‌ها» برای ادامه امیدوارانه زندگی
واکاوی جدای بحرین از ایران در مستند «آسوده بخواب کوروش»
مستند «۱۹۱۹»؛ روایتی از یک قرارداد ننگین که اجرایی نشد
آیدین عصبی بود؟!
اینها تمام مواردی است که ما در فیلم‌های اختصاصی آیدین در این مستند هم می‌بینیم. فیلم‌هایی که طبق صحبت‌های اشکان مهریار، کارگردان مستند، در گفت‌وگو چند ماه پیش با خبرگزاری آنا، مشخص شد خیلی اتفاقی و در جریان انجام مراحل ساخت این مستند پیدا شده و خود اعضای خانواده آیدین هم اطلاع دقیقی از محتوای موجود در آن نداشتند. تا جایی که حتی صمد، برادر کوچکتر آیدین که او هم یکی از چهره‌های اصلی این مستند است، ترجیح می‌دهد ابتدا این فیلم‌ها را نبیند تا منقلب نشود.
جدا از نکات مثبت و قابل توجه مستند «آیدین»، نکاتی هم هست که ممکن است پس از تماشای این اثر یک‌ساعته، ذهن تماشاگر را درگیر کند، نکاتی که اگر نبود یکدستی موجود در روایت و فضای کلی اثر حفظ می‌شد. اولین نکته در رابطه با موضوعی است که در بخش‌های تقریباً پایانی مستند مطرح می‌شود. جای که راوی مستند و مربی آیدین در روزهای آخر بازی‌اش، در رابطه با موضوع خشم و عصبانیت این ورزشکار صحبت می‌کنند. تا پیش از آنجا تصویری که مستند به تماشاگر ارائه می‌دهد، تصویر ورزشکار بااستعداد و باانگیزه‌ای است که حضورش در زمین حس جنگندگی را به هم‌تیمی‌هایش نیز منتقل می‌کند و کمتر گرفتار حواشی می‌شود.
اما از جایی به بعد، به عصبی مزاج بودن او، درگیری‌هایش در بازی‌های باشگاهی و اتفاقاتی که برایش در طول رقابت‌های لیگ بسکتبال افتاده، اشاره می‌شود، اشاره‌ای که دقیقا مشخص نیست چرا در بخش‌های پایانی مستند گنجانده شده است. حال اینکه قصد فیلمساز این بوده که نشان دهد آیدین در روزهای آخر و بازی‌های آخر عصبی بوده و دوری از خانواده و عصبانیت‌های ریز و درشت باعث به هم ریختن تمرکز و سپس تصادفش شده‌اند، یا خیر موضوعی است که باید کارگردان مستند به آن پاسخ دهد. البته که حرف ما به هیچ وجه این نیست که اصلا نباید به نکات ریز و درشت موجود در شخصیت آیدین اشاره می‌شد و او را در حد و اندازه یک قدیس نشان می‌دادند. بالاخره ورزشی مثل بسکتبال زد و خوردهای زیادی دارد و اصلا بعید نیست که حتی ستاره‌های بااخلاق این رشته نیز در زمین ورزش با حاشیه‌هایی روبه‌رو شوند. نقد ما در این است که جاگذاری این مسئله در مستند شبهه‌برانگیز است و این نکته چیزی بود که می‌شد زودتر از بخش‌های پایانی به آن اشاره کرد یا حتی اگر بر جریان‌های بعدی تاثیری ندارد، از آن چشم‌پوشی کرد.
بیشتر بخوانید:
اشراری که با «امان‌نامه» سردار سلیمانی تسلیم شدند
«ژنرال»و نگاهی موشکافانه به یک عملیات نجات
محافظانی که تا آخرین لحظه پا پس نکشیدند
«بچه‌های زمین خاکی» همراه با امید در اوج ناامیدی
«سمفونی حمید»؛ سایه سنگین مرد سربه‌زیر
بررسی فاجعه مرگ پرندگان میانکاله در «پرواز بی‌بازگشت»
بازخوانی «حماسه ملبورن» از زبان حماسه‌سرا
داستان مردی که «هوای» کارگران را دارد
تلخی‌های جنگ ۴ ساله بوسنی در مستند «داماد بوسنی»
زندگی و زمانه روح‌الله از چشم «بانو قدس ایران»
«زمستان است» روایتی تاریخی از خیابان لاله‌زار تهران
بسکتبال ایران، نیمه راه و دیگر هیچ!
نقد دیگری که می‌توان نسبت به محتوای کلی این مستند به آن اشاره کرد، به جملات پرویز پرستویی به‌عنوان راوی اصلی مستند مربوط می‌شود، جایی که او اشاره می‌کند آیدین در میانه راه چالوس، ماند و بسکتبال ایران را در میانه راه گذاشت! (نقل به مضمون) این عبارت چنین تصوری را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که پس از فوت آیدین نیکخواه بهرانی، بسکتبال ایران روی خوش به خود ندید و هرگز اتفاق مثبت دیگری را تجربه نکرد، در حالی که چنین نبود و پس از آن ضایعه دردناک هم بسکتبال ایران در مسابقات مختلف آسیایی و جهانی، خوش درخشیدند.
تاثیر شخصی همچون آیدین نیکخواه بهرامی در رشد بسکتبال ایران انکارناشدنی است. او و هم‌نسلانش کارهایی را انجام دادند که در تاریخ این رشته ورزشی ماندگار شد و به همین دلیل نمی‌توان هیچ یک از آن نام‌ها را کنار گذاشت. به همین دلیل اینکه بخواهیم تمام موفقیت‌های امروز بسکتبال ایران را به پای یک نفر نوشت، کار درستی نیست و نباید از نقش دیگر ورزشکاران این رشته و هم‌تیمی‌های پرتلاش برادران نیکخواه نیز به سادگی گذشت.
با وجود این ضعف‌های کوچک و نقدهایی که نسبت به بخش‌های انتهایی مستند «آیدین» وجود دارد، اما این اثر در دسته مستند – پرتره‌های خوش‌ساخت چند سال اخیر قرار می‌گیرد. مستندی که گفت‌وگوهای خوبی در رابطه با یک قهرمان دارد، بخش‌های مختلف زندگی حرفه‌ای و شخصی او را به تصویر می‌کشد و با ریتم خوب و زمان‌بندی دقیقی که دارد، حوصله مخاطبش را سر نمی‌برد. همه این موارد باعث می‌شود به شما توصیه کنیم که مستند «آیدین» را در سینماها تماشا کنید، مخصوصا اگر اهل ورزش بسکتبال هستید و با درخشش ستارگان بسکتبال ایران که این روزها زمزمه‌های خداحافظی‌شان از میادین بر سر زبان‌ها افتاده، خاطرات خوشی دارید.
انتهای پیام/۴۱۷۳/پ
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
