پژوهشگر ادبیات کودکان عنوان کرد؛
در دیار شهرزاد قصه‌گو شخصیت‌های «شاهنامه» گمنام‌اند!/ «فرهنگ قصه‌شناسی یلدا» گامی برای جهانی‌شدن حکایت‌های ایرانی
علی خانجانی معتقد است که ما در سرزمینی قصه‌خیز زندگی می‌کنیم اما در دیار شهرزاد قصه‌گو شخصیت‌های «شاهنامه» گمنام مانده‌اند!
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۲۵ آذرماه آغاز به فعالیت کرده و تا ۳۰ آذرماه ادامه دارد، در این جشنواره تعدادی از برگزیدگان این رشته و جمعی از قصه‌گویان خارجی به قصه‌گویی می‌پردازند به همین بهانه در گفت‌وگو با علی خانجانی به بررسی اهمیت قصه و داستان در تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، قهرمان‌سازی و تغییر گروه‌بندی سنی پرداخته‌ایم.
علی خانجانی متولد سال ۱۳۴۷ نویسنده، پژوهشگر، مدرس و فعال در عرصه قصه‌گویی و قصه‌پژوهی است. تدریس در مقاطع مختلف تحصیلی و دانشگاهی، همکاری در سمت مربی، کارشناس و مدیر در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، طراحی و نویسندگی برنامه مرتبط با مخاطب کودک و نوجوان در رادیو و تلویزیون، تاسیس و مدیریت مرکز پژوهش و ترویج قصه‌های ایرانی و برپایی کارگاه‌های آموزش قصه‌گویی از جمله فعالیت‌های وی محسوب می‌شوند. خانجانی در شکل‌گیری و برپایی اولین جشنواره قصه‌گویی کانون که از سال ۱۳۷۶ تاکنون برگزار می‌شود، مشارکت داشته و جز عوامل، منتقدان، برنامه‌ریزان و مدرسین قصه‌گویی در بخش داوری بوده است. از کتاب‌های او می‌توان به قصه یلدا (فرهنگ قصه‌شناسی یلدا، معرفی هشت هزار روایت از قصه‌ها و افسانه‌های ایرانی)، حرف‌آباد، چهل قصه و ... اشاره کرد.
قصه‌گویی؛ تمرینی برای زندگی
خانجانی درباره هدف از برگزاری جشنواره‌های قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، گفت: اصلی‌ترین هدف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ترویج فرهنگ قصه‌خوانی است. به هرحال قصه و داستان سنت پسندیده‌ای در فرهنگ ایرانی و دینی‌مان محسوب شده و از جایگاه بسیار ارزشمندی برخوردار است. در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که به قصه‌گویی خداوند اشاره دارد. در فرهنگ ملی ما هم از دوره ساسانیان و حتی پیشتر برای مردم در کوه و برزن قصه روایت می‌شد. گذشته از این‌ها قصه‌گویی در حال حاضر به‌عنوان یک واسطه موثر در امر تعلیم، تربیت و پرورش خلاقیت کودکان و نوجوانان در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته و رشته‌های دانشگاهی با عنوان قصه‌گویی به دانشگاه‌ها راه پیدا کرده است. با قصه‌گویی تجسم ذهنی کودکان تقویت می‌شود و شاهد پرورش نسلی خلاق و مدبر خواهیم بود. در دنیای قصه‌ها قهرمان داستان با مشکلات مختلف مواجه می‌شود، برای حل آن‌ها تدبیر و راه چاره پیدا می‌کند و با آن مشکلات می‌جنگد تا به هدف خود برسد و این می‌تواند الگوی خوبی برای کودکان باشد. قصه‌گویی تمرین زندگی است و هر انسان زنده‌ای اعم از کوچک و بزرگ به آن محتاج است.
وی افزود: از زمان شکل‌گیری جشنواره‌های قصه‌گویی از سال ۱۳۷۶ تا جشنواره دهم به‌صورت ملی برگزار می‌شد اما پس از آن به‌صورت بین‌المللی شد و شاهد حضور قصه‌گویان خارجی بودیم. جشنواره قصه‌گویی کانون در دنیا با اعتبار خوبی شناخته شده و قصه‌گویان خارجی علی‌رغم تداخل با برنامه‌های خودشان باتوجه به ماه ژانویه و کریسمس اما سعی می‌کنند خودشان را به جشنواره‌های ما برسانند. امسال به‌خاطر شرایط کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن حضور آن‌ها مجازی است اما در جشنواره‌های پیش از آن حضور فیزیکی نیز داشته‌اند.
در دیار شهرزاد قصه‌گو شخصیت‌های «شاهنامه» گمنام مانده‌اند!
نویسنده کتاب «حرف‌آباد» در ادامه اظهار کرد: وظیفه کانون پرورش فکری و نهادهایی که با حوزه کودک و نوجوان سروکار دارند این است که به محتوای کتاب‌ها توجه داشته باشند. با توجه به رغبتی که کودکان و نوجوانان به فضاهای مجازی، بازی‌های کامپیوتری و برنامه‌های به روز دنیا دارند چرا ما «هفت‌خوان رستم» را در بازی‌های کامپیوتری نداشته باشیم؟ چرا شاهد داستان‌های آموزنده «شاهنامه» در قصه‌های کودکان و نوجوانان نباشیم؟ بایستی در باور مدیران فرهنگی کشور جا بیفتد که می‌توانند به شکل‌های مختلف قصه را به زندگی کودکان وارد کنند. به‌طور مثال در نمونه‌های خارجی «آلیس در سرزمین عجایب» فیلم ساخته شده، کتاب آن نیز به چاپ رسیده و بازی‌های کامپیوتری و فیلم‌های زیادی نیز بر این اساس ساخته شده‌اند چرا ما برای شخصیت‌های خودمان این فرهنگ‌سازی را نداریم؟ برای شناساندن سَمَک عیار و شخصیت‌های «شاهنامه» به کودکان و نوجوانان تلاشی نداریم؟ جای تأسف دارد که در دیار شهرزاد قصه‌گو، شخصیت‌های «شاهنامه» گمنام مانده‌اند!
وی در ادامه با اشاره به اینکه ما در سرزمینی قصه‌خیز زندگی می‌کنیم، بیان کرد: یکی از دلایل رغبت قصه‌گویان خارجی به جشنواره‌های قصه‌گویی ایران علاوه بر شرکت در جشنواره‌ای معتبر، این است که می‌خواهند به سرزمین و دیار شهرزاد بیایند، به جایی که بخش عمده‌ای از قصه‌های دنیا از آن‌جا الهام گرفته است. ما بایستی قدر این نعمت را بدانیم زیرا که داستان‌ها و حکایت‌های بسیاری داریم. من در یک پروژه‌ای ۲۰ کتاب مربوط به ادبیات داستانی را بررسی کردم، کتاب‌هایی همچون «قابوس‌نامه»، «مرزبان‌نامه»، «شاهنامه»، «مثنوی»، «بوستان» و «گلستان» سعدی و ... که در آن‌ها حکایت‌های شنیدنی زیادی وجود دارد، نزدیک به ۵ هزار حکایت فقط در همین ۲۰ کتاب شناسایی کردم! خب این نشان می‌دهد که ما از یک ادبیات داستانی بسیار غنی برخوردار هستیم. این می‌تواند خبر خوبی برای سینماگران، انیمیشن‌سازان و اهالی هنر باشد زیرا که آن‌ها با محوریت داستان، اثر هنری خلق می‌کنند.
خانجانی در ادامه خاطرنشان کرد: در کتاب «فرهنگ قصه‌شناسی یلدا» که تاکنون ۱۶ جلد به چاپ رسیده نزدیک به ۸ هزار روایت در آن آمده است. این می‌تواند در اختیار تمام علاقه‌مندان قرار بگیرد و به آن مراجعه کنند تا بدانند ما چه نکات ارزشمندی در قصه‌ها داریم و یکی از دلایلی که فرهنگ قصه‌شناسی یلدا کار شد به این جهت بود که به قصه‌ها کد بین‌المللی بدهیم تا به مجامع جهانی راه پیدا کند و در دسترس قصه‌پژوهان سراسر دنیا قرار بگیرد. با این کار ارزش‌های فرهنگی نهفته قصه‌ها و افسانه‌های ایرانی به دنیا شناخته می‌شود زیرا که دیگر در کنار قصه‌گویی، قصه‌پژوهی هم خیلی مهم است یعنی خیلی از جامعه‌شناسان با رجوع به افسانه‌های جوامع سعی می‌کنند مردم آن دیار را بشناسند و بدانند آرزومندی آن‌ها چیست، با چه مسائل و مشکلاتی سرو کار دارند که در قصه‌های آن‌ها منعکس شده و قهرمان‌ها چه راه‌هایی برای برون رفت از آن مسائل داشته‌اند.
بیشتر بخوانید:
بیست و سومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی آغاز شد
کتاب‌های بازاری و دوگانگی شخصیتی در کودکان!
داور بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با بیان اینکه متاسفانه ناشرانی هستند که فقط به وضع اقتصاد و فروش محصولات خود توجه دارند و دغدغه آن‌ها مسائلی غیر از تعلیم و تربیت کودکان است، اظهار کرد: اولیای تربیتی چه پدران، مادران، معلمان و مربیان باید از ناشران معتبر برای کودکان کتاب تهیه کنند. این‌ها ناشرانی هستند که کارشناسان اهل فن را به کار گرفته‌اند. سود کتاب برای آن‌ها در اولویت آخر قرار دارد، برای این انتشارات مهم است که خوراک فکری سالمی به دست کودکان برسد. تهیه کتاب از ناشران بازاری ممکن است طبعاتی به دنبال داشته باشد، وجود تصاویر ترسناک، نامناسب یا مواردی که با فرهنگ کشور ما سازگاری ندارد در آن‌ها به چشم می‌خورد. کودک تصاویری را می‌بیند که در فرهنگ ما جایی ندارد و دچار دوگانگی خواهد شد زیرا که با آموزه‌هایی که از والدین می‌شنود، متفاوت است.
خانجانی با اشاره به اینکه در چند سال اخیر گروه‌بندی سنی کتاب‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تغییر کرده است، خاطرنشان کرد: کانون پرورش فکری از سال ۱۳۴۴ تاسیس شد. کانون محلی برای حضور افراد دغدغه‌مند در حیطه کودکان بوده است. در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی تقسیم بندی‌های جدیدی برای گروه‌بندی‌های سنی ارائه شده‌اند، این تصمیم کانون به دنبال دغدغه‌هایی بوده که در حوزه کتاب کودکان و نوجوانان داشته است، در زمان گروه‌بندی‌های «الف»، «ب»، «ج» و ...، همیشه توصیه ما به قصه‌گویان این بود که اگر می‌خواهید برای رده سنی «ب» قصه بگویید حتما باید با اجرایی که برای رده سنی «ج» دارید متمایز باشد زیرا که دایره واژگانی آن‌ها متفاوت است، سطح شناخت و درکشان از دنیای پیرامون یکسان نیست. این دغدغه در گروه‌های سنی جدید اصلاح شده تا کار دقیق‌تری صورت بگیرد.
انتهای پیام/۱۱۰/
انتهای پیام/
توسط متخصصان یک شرکت دانشبنیان؛
