به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان‌سعودی در سخنرانی افتتاحیه اجلاس شورای همکاری خلیج‌فارس در عربستان‌سعودی از تلاش کشورش برای تقویت امنیت و ثبات در منطقه گفته و از راه‌حل‌های سیاسی و گفت‌وگوها برای پایان دادن به نزاع‌ها استقبال کرده است. او علاوه‌بر پرداختن به مساله جنگ یمن و تاکید بر ضرورت دستیابی به راه‌حل سیاسی در این کشور، به مساله ایران پرداخته و بر اهمیت تلاش جدی و فعال برای مقابله با برنامه هسته‌ای و موشکی ایران به‌نحوی که به تحقق امنیت و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی منجر شود، تاکید کرد. به گزارش الجزیره، بن‌سلمان ادعا کرد: «برای دستیابی به ثبات در منطقه باید با برنامه‌های «موشکی» و «هسته‌ای» ایران برخورد شود.» ابراز نگرانی ولیعهد سعودی از برنامه موشکی ایران درحالی است که براساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI)، نیمی از فروش تسلیحات آمریکا در جهان در بازه زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ به منطقه خاورمیانه اختصاص یافته است. این کشورها که عمدتا شامل کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس می‌شوند، بیشترین افزایش را در واردات تسلیحات به خود اختصاص داده‌اند. آنها در بازه ۲۰۲۰-۲۰۱۶ به‌نسبت بازه ۲۰۱۵-۲۰۱۱ خرید تسلیحاتی خود را ۲۵درصد افزایش داده‌اند. در این بازه عربستان‌سعودی، بزرگ‌ترین واردکننده تسلیحات در جهان، واردات تسلیحات خود را ۶۱درصد و قطر ۳۶۱درصد افزایش داد. عربستان بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات آمریکایی است و در فاصله سال‌های ٢٠١٦ تا ٢٠٢٠ این کشور ٢٤درصد از سلاح‌های فروخته‌شده آمریکایی را خریداری کرده است. این درحالی است که آمریکا با فروش ٦٤میلیارد دلار سلاح و تجهیزات نظامی به عربستان بین سال‌های ٢٠١٥ تا ٢٠٢٠ موافقت کرده بود.
بیشتر بخوانید:
رقابت برسر خرید تسلیحاتی در خاورمیانه درحالی است که به نوشته موسسه سیپری تحویل تسلیحات بین‌المللی در دوره۲۰۲۰-۲۰۱۶ ثابت بوده است. یکی از دلایل افزایش خرید تسلیحاتی بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، ناشی از تجاوز نظامی ائتلاف نظامی به رهبری عربستان‌سعودی به یمن بوده است. هزینه‌های نظامی سعودی‌ها که از سال۲۰۱۱ به‌طرز بی‌سابقه‌ای رشد پیدا کرد، در سال۲۰۱۵ یعنی سال لشکرکشی به یمن به بیش از ۸۱میلیارد دلار رسید. سعودی‌ها با این تصور که به‌سرعت تحولات یمن را مدیریت می‌کنند، در سال۲۰۱۶، این رقم را به ۶۳.۶۷ میلیارد دلار رساندند که نسبت به سال۲۰۱۵، با کاهش ۲۶.۹۷درصدی همراه بود. در سال۲۰۱۷ این بودجه با رشد ۱۰.۵۷درصدی به ۷۰.۴۰میلیارد دلار رسید و سال۲۰۱۸ با رشد ۵.۶۸درصدی به ۷۴.۴۰ رسید. در سال۲۰۱۹ بودجه دفاعی عربستان با کاهش ۱۶.۸۵درصدی که ناشی از شیوع ویروس کرونا بود، به ۶۱.۸۷میلیارد دلار رسید. آنها سال۲۰۲۰ نیز کمی بودجه خود را کاهش دادند و آن را به ۵۷.۷میلیارد دلار رساندند. در سال۲۰۲۱ این بودجه به ۵۰.۶۴میلیارد دلار کاهش یافت. در سال۲۰۲۲ نیز سعودی‌ها با یک کاهش ۱۰درصدی نسبت به سال۲۰۲۱، بودجه دفاعی خود را به۴۵.۵۸میلیارد دلار کاهش داده‌اند. این کمترین میزان بودجه دفاعی است که سعودی‌ها در یک دهه گذشته برای امور نظامی خود قرار است صرف کنند. کابینه عربستان روز یکشنبه پس از تصویب بودجه سال۲۰۲۲، در بیانیه‌ای اعلام کرد که حکومت سعودی ١٧١میلیارد ریال (۴۵.۵۸میلیارد دلار) برای‌بخش نظامی در نظر گرفته است که در مقایسه با بودجه ١٩٠میلیارد ریالی سال٢٠٢١ کاهش ۱۰.۲درصدی را نشان می‌دهد.
رد پای شکست
فرماندهان نظامی سعودی تلاش می‌کنند ارتباط بین کاهش هزینه‌های دفاعی و ماجراجویی‌های سعودی‌ها را از اساس رد کنند و بگویند این کاهش «لزوما به معنای کاهش شدت درگیری‌های فوری یا کاهش نقش و تعهدات پادشاهی نیست.» سرلشکر عبدالله غانم القحطانی که شبکه الحره او را متخصص مطالعات استراتژیک می‌خواند، ارتباط بین کاهش بودجه نظامی و درگیری در یمن را رد می‌کند. وی گفت: «کاهش بودجه نظامی به‌معنای کاهش هزینه‌های درگیری نیست، زیرا پادشاهی در جنگ‌های موازی، حتی دشوارتر از آنچه در یمن روی می‌دهد، علیه افراط‌گرایی، تروریسم، جنبش‌های ایدئولوژیک افراطی و موادمخدر می‌جنگد.» علی‌رغم ادعاهای اینچنینی، اما تحلیلگران معتقدند عربستان به‌دلیل طولانی شدن جنگ یمن و دیگر ماجراجویی‌های محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی با کسری بودجه مواجه بوده و ناگزیر به اعمال کاهش بودجه نظامی کشور است. کاهش هزینه‌های دفاعی آن هم در شرایطی که تحولات یمن به‌نفع ارتش و نیروهای مردمی یمن رقم خورده و آنها در تلاش برای تصرف مأرب هستند، نشان می‌دهد که سعودی‌ها یا به آینده جنگ امیدوار نیستند و قصد خروج آرام و بی‌صدا از یمن را دارند یا اینکه امید به نتیجه دادن مذاکرات با تهران به‌منظور پایان جنگ در یمن دارند.
روزی ۲۰۰ میلیون دلار هزینه در یمن
جنگ‌ها اغلب براساس «هزینه-فایده» کشورها درمی‌گیرند. برای عربستان که به درآمدهای ده‌ها میلیارد دلاری نفت وصل است شاید راه‌اندازی یک جنگ با کشور فقیر یمن حتی درصورت طولانی شدن چندان پرهزینه نبود. ثروت زیاد باعث شد تا ریاض بدون‌توجه به مشورت‌های برخی که ادعای ریاض درباره اشغال صنعا پایتخت یمن تنها در ۳ هفته را رد می‌کردند و بر طولانی بودن جنگ تاکید داشتند، وارد نبرد با این کشور شد اما بعد از چندماه جنگ، با خاصیت «باتلاقی» جنگ آشنا شد. سعودی‌ها پیش از یمن میدان جنگ بزرگی را تجربه نکرده بودند. جنگ‌ها هنگامی که باتلاقی شوند حتی ابرقدرت‌ها را نیز در خود فرومی‌برند. شکست شوروی پس از جنگی ۱۰ساله در افغانستان و همچنین شکست آمریکا پس از ۲۰ سال در عراق و افغانستان با هزینه ۷ تریلیون دلاری، نمونه‌هایی از چنین جنگ‌هایی هستند. این مساله نشان می‌دهد حتی کشورهای قدرتمند نظامی نیز با اتکا به قدرت تسلیحاتی و مالی خود، ریسک آغاز هر جنگی را می‌سنجند. یمن را گاهی از نظر امکان جنگ چریکی، افغانستانی دیگر می‌نامند. برای همین شاید مناسب باشد که هزینه‌ها و شرایط آمریکا و عربستان در این دو جنگ را مقایسه کنیم. آمریکا به مدت ۲۰ سال در افغانستان با گروه طالبان روبه‌رو بود که در بیشترین حالت ۷۰ هزار نیروی نظامی داشت و تنها از تسلیحات سبک بهره می‌برد. عربستان سعودی طی ۸ سال جنگ در یمن با نیروهای مقاومت و ارتش این کشور روبه‌رو است که تنها مورد اول در سال ۲۰۱۴ بیش از ۴۰۰ هزار داوطلب نظامی داشته است. ارتش یمن همچنین برخلاف طالبان که یک گروه شبه‌نظامی به حساب آمده و از سلاح‌های سبک استفاده می‌کنند، دارای موشک‌های بالستیک با برد بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر، موشک‌های کروز و پهپادهای انتحاری تا برد ۲ هزار کیلومتر هستند.
عربستان‌سعودی یک‌سوم حضور آمریکا در افغانستان، در یمن حضور داشته است، اما با وجود برخی عوامل کاهنده هزینه جنگ مانند نزدیکی به میدان نبرد، به‌دلیل مواجهه با حملات تهاجمی یمنی‌ها، هزینه‌های زیادی را متحمل شده است. آمریکا در حدود ۴ تریلیون دلار در افغانستان هزینه کرده است. یوفید در ابتدای سال‌جاری شمسی گزارش داد که براساس برخی گزارش‌های منتشره در محافل غربی ازجمله پایگاه خبری دیوید هرست انگلیس، از آغاز جنگ یمن تاکنون، عربستان ۲۳۳ میلیارد دلار از ذخایر مالی خود را بدون آنکه مشخص باشد صرف چه شده، از دست داده است. دربار سعودی هیچ‌وقت مشخص نکرده است که این اموال چه شده است، اما تحلیلگران نظامی معتقدند این هزینه کلان که درواقع بودجه اداره برخی کشورهای عربی همانند اردن و تونس برای بیش از ۱۸ سال است، در جنگ عربستان علیه یمن صرف شده است. جنگ یمن از روز ۱۹ مارس ۲۰۱۵ (۲۸ اسفند ۱۳۹۳) آغاز شده و تا امروز ۲۴۶۴ روز از آن گذشته است. اندیشکده آمریکن سینکر (American Thinker) در سال ۲۰۱۹ با بررسی هزینه‌های جنگ یمن، برآورد کرد عربستان روزانه ۲۰۰ میلیون دلار در این جنگ هزینه کرده است. اگر این هزینه مبنا قرار گیرد، سعودی‌ها تا به امروز ۴۹۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار تنها برای امور نظامی هزینه کرده‌اند. این تخمین اما به هیچ‌عنوان تمام هزینه‌های جنگ را پوشش نمی‌دهد. به‌دلیل حملات نظامی یمن تعداد زیادی از تجهیزات نظامی و اقتصادی سعودی نابوده شده‌اند که در هزینه‌های مستقیم جنگ محاسبه نمی‌شوند. در یک مورد بسیار خاص یمنی‌ها در سال ۲۰۱۹ طی یک حمله بزرگ و جسورانه به تاسیسات ذخیره‌سازی نفت شرکت آرامکو تولید نفت عربستان را به نصف کاهش دادند که برای چندماه هزینه‌های سنگینی به سعودی‌ها تحمیل کرد. ریاض همچنین درطول ۶ سال گذشته مبالغ کلان و ناپیدای زیادی را صرف کمک‌هزینه به رسانه‌های بین‌المللی کرده است تا آنها به افشای جنایات این کشور در جنگ نپردازند. اگر هزینه‌های اینچنینی و خودداری شرکت‌ها از سرمایه‌گذاری در عربستان‌سعودی به‌دلیل خطر جنگ را به این آمار اضافه کنیم، احتمالا سعودی‌ها بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار از جنگ یمن خسارت دیده‌اند.
هزینه ۹ برابر ایران، دستاورد اما هیچ
عربستان‌سعودی بیشتر از هر کشور دیگری بودجه خود را به امور نظامی اختصاص می‌دهد. این میزان در سال‌های اخیر همواره بین یک‌چهارم تا یک‌پنجم از کل بودجه سعودی‌ها بوده است. با این حال بهانه اصلی ریاض برای اختصاص چنین مبالغ سنگینی برای امور نظامی، تهدیدات تهران است. به همین دلیل بررسی تعداد نظامیان ایران و بودجه نظامی این کشور و مقایسه آن با موارد مشابه در عربستان می‌تواند درستی ادعای سعودی‌ها را به قضاوت بگذارد.
ایران با ۸۳ میلیون نفر جمعیت بنابر آمارهای رسمی دارای ۵۲۳ هزار نظامی فعال است. درمقابل اما عربستان‌سعودی با وجود جمعیت پایین‌تر خود از نیروهای مسلح پرتعدادتری بهره می‌برد. براساس گزارش مرکز آمار عربستان‌سعودی در سال ۲۰۱۷، تعداد ۳۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در عربستان سکونت داشته‌اند که تنها ۲۰ میلیون نفر آن بومی این کشور بوده‌اند. با وجود آنکه جمعیت سعودی‌ها یک‌چهارم ایران است، اما نیروهای مسلح ۵۷۰ هزار نفری این کشور دست‌کم ۵۰ هزار نفر یا ۱۰ درصد از تعداد نیروهای مسلح ایران بیشتر است.
این اتفاق درحالی رخ داده است که ایران با توجه به توطئه‌های گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی در سال‌های اخیر با تهدیدات بسیاری روبه‌رو بوده است. ایران تنها یک‌سال پس از انقلاب خود از سال ۱۹۸۰ تا سال ۱۹۸۸ به‌مدت ۸ سال درگیر یک جنگ گسترده با عراق شد که در پی آن دست‌کم ۲۲۰ هزار ایرانی شهید و یک تریلیون دلار (معادل بیش از ۴ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۱) زیان به ایران وارد آمد. ایران همچنین در دهه ۱۹۹۰ میلادی نیز با تهدید رژیم صدام مواجه بوده و مجبور به استقرار نیرو در مرزهای خود با عراق بود. از سال ۲۰۰۰ تا سال‌جاری میلادی نیز ایران با تهدیدات ارتش آمریکا در افغانستان و عراق روبه‌رو بوده است. در چنین شرایطی تعداد نفرات نیروهای مسلح ایران و عربستان‌سعودی از یک عدم‌توازن شدید برخوردار است. این عدم توازن در بودجه‌های نظامی نیز وجود دارد. بودجه نظامی عربستان‌سعودی برای سال ۲۰۲۲ میلادی ۴۵ میلیارد دلار و ایران تنها ۵ میلیارد دلار است. مقایسه این ارقام نشانگر آن است که تهران تنها یک‌نهم ریاض هزینه امور نظامی خود می‌کند. شاید برخی این تفاوت را در اختلاف بین قدرت اقتصادی دو کشور بدانند، اما بررسی دقیق‌تر تولید ناخالص داخلی دو کشور نشان می‌دهد سعودی‌ها نسبت بیشتری از اقتصاد خود را هزینه امور نظامی می‌کنند. در سال ۲۰۲۰ تولید ناخالص داخلی عربستان ۷۰۰ میلیارد دلار و ایران ۱۹۱ میلیارد دلار بوده است. عربستان‌سعودی با توجه به بودجه ۴۵ میلیارد دلاری خود تقریبا۶.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور نظامی کرده، اما ایران با درنظر گرفتن بودجه نظامی ۵ میلیارد دلاری‌اش تنها ۲.۶ از تولید ناخالص داخلی خود را به مسائل نظامی اختصاص داده است. این بررسی نشان می‌دهد عربستان‌سعودی ۲.۵ برابر بیشتر از ایران به نسبت اقتصاد خود صرف امور نظامی می‌کند، اما در میدان عملا دستاوردی از این هزینه‌کرد نمی‌بیند.
