کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی چه برنامه‌ای برای دانه‌های روغنی دارد؟/ تولید کیت‌های تشخیص بیماری‌های دامی و گیاهی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ بخش نخست گفت‌وگو با افشین اسماعیلی‌فر رئیس پژوهشکده امنیت غذایی (مرکز تحقیقات امنیت غذایی) دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک و مسئول راه‌اندازی بازار فناوری و نوآوری شهید قاسم سلیمانی این دانشگاه با موضوع ریز فعالیت‌ها، حوزه‌های تحقیقاتی و توجیهات علمی این حوزه‌ها و اقدامات انجام‌شده در پژوهشکده امنیت غذایی از نظر مخاطبان گذشت.

با توجه به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ‌شده از سوی مقام معظم رهبری که نزدیک هشت بند از ۲۴ بند آن بخش کشاورزی را شامل می‌شود و با تأکید بر بند هفت آن که به تأمین امنیت غذایی و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید (مواد اولیه و کالا) نظر دارد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک را بر آن داشت تا با بهره‌مندی از ظرفیت امکانات، آزمایشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی و در راستای استراتژی‌های آتی این دانشگاه و استان مرکزی برنامه‌ریزی کند؛ بنابراین مهر ۱۳۹۷ راه‌اندازی پژوهشکده امنیت غذایی (مرکز تحقیقات امنیت غذایی) در دستور کار دانشگاه قرار گرفت.

پس از طی مراحل کار در شورای پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک و شورای پژوهشی استان، راه‌اندازی پژوهشکده امنیت غذایی در نهایت در بیست و پنجمین جلسه کمیسیون دائمی هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی به اتفاق آرا به تصویب رسید. این پژوهشکده شامل حوزه‌های تحقیقاتی مختلفی است تا بتواند با زیرساخت‌های پیش‌بینی شده در تعامل با مراجع تصمیم‌گیری و سیاستگذاری در سطح بین‌المللی، ملی و استانی نقش‌آفرینی کند.

اکنون و در بخش دوم و پایانی گفت‌وگو با اسماعیلی‌فر رئیس پژوهشکده امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک به‌منظور ایجاد هماهنگی، تقسیم کار، پرهیز از موازی‌کاری، انتقال و اشتراک تجربیات و حرکت بر مبنای برنامه‌های منسجم میان مراکز تحقیقاتی با مأموریت غذا و امنیت غذایی با افق تدوین طرح جامع امنیت غذایی، مسئولیت دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی به پژوهشکده امنیت غذایی واحد دانشگاهی اراک واگذار شده است که برنامه‌های مصوب آن در بخش دوم این گفت‌وگو تشریح می‌شود.

بخش دوم و پایانی گفت‌وگوی آنا با اسماعیلی‌فر رئیس پژوهشکده امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک را در ادامه می‌خوانید.

آنا: برنامه‌های مصوب پژوهشکده امنیت غذایی واحد دانشگاهی اراک را تشریح کنید.

اسماعیلی‌فر: دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی دارای چند کمیسیون ازجمله کمیسیون گندم، دانه‌های روغنی، فرآورده‌های صنایع غذایی و توسعه پایدار و محیط زیست است که هرکدام از این کمیسیون‌ها در کنسرسیوم دارای مصوبات جداگانه است.

مصوبات کمیسیون گندم کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی شامل موارد زیر می‌شود.

به دلیل محدودیت منابع آبی از کشت نباتات علوفه‌ای بهاره و تابستانه مانند ذرت خودداری و با نباتات علوفه‌ای پاییزه جایگزین شود. سورگوم جایگزین ذرت شود و معرفی ارقام جدید در این خصوص در اولویت تحقیقاتی قرار گیرد.

نظر به توسعه رشته‌های صنایع غذایی در مقاطع مختلف، موضوع غنی‌سازی مواد غذایی با ضایعات غذایی برای تأمین ریزمغذی‌های مورد نیاز بدن در اولویت تحقیقاتی قرار گرفته و بر این اساس سه حوزه کاربردی صنعت خشک کردن با سیستم نوین، توسعه صنایع آردی و تولید نودل‌های غنی‌شده مد نظر است.با توجه به گندم‌بنیان بودن زراعت کشور اولویت‌های تحقیقاتی برای آن برنامه‌ریزی شده و اجرایی شود. معرفی ارقام جدید گندم با پروتئین بالا و ریزمغذی‌های مهم ازجمله عنصر روی از نیازهای فعلی کشور است؛ بنابراین در برنامه کنسرسیوم لحاظ و برای ثبت رقم با مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال هماهنگ شود.

به لحاظ ایمنی غذا، تحقیقات درباره ایمنی گندم از نظر کاهش فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم برنامه‌ریزی و برای کاهش ضایعات گندم و نان که حدود ۷۰۰-۸۰۰ هزار تن از محصول تولیدی را از بین می‌برد، از لحاظ کاربرد دانش و تکنولوژی نوین برنامه‌ریزی لازم انجام شود.

تحقیقات ذی‌ربط برای بازنگری درصد سبوس آرد نان و هماهنگی با سازمان استاندارد برای بازنگری استانداردهای سبوس گندم انجام شود و تحقیقات آبیاری میکرو در گندم آبی مورد توجه ویژه قرار گرفته و به‌منظور بهره‌برداری از تجارب محققان بین‌المللی در این زمینه (دکتر هانس بران مدیر برنامه اصلاح گندم CIMMYT) با وزارت جهاد کشاورزی هماهنگی صورت پذیرد.

با توجه به اهمیت امنیت غذایی، دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی با احساس مسئولیت ملی در تدوین برنامه هفتم توسعه کشور همکاری لازم را با دستگاه‌های متولی انجام دهد.

ایجاد مزارع نمایشی ترویجی و تحقیقاتی در توسعه کشت دانه‌های روغنی

آنا: کمیسیون دانه‌های روغنی کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی چه مصوباتی دارد؟

اسماعیلی‌فر: مصوبات کمیسیون دانه‌های روغنی کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی نظر به اهمیت استراتژیک دانه‌های روغنی و بهره‌برداری از توانمندی و ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی را می‌توان به شرح زیر تشریح کرد.

مقرر شد کشت کلزا، سویا، آفتابگردان، گلرنگ، کنجد و کتان متناسب با اقلیم و امکانات و با برنامه ریزی و محور دبیرخانه کنسرسیوم و در تعامل با طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها، توسط واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در همه استان‌ها اجرایی شود.

ایجاد مزارع نمایشی ترویجی و تحقیقاتی در توسعه کشت دانه‌های روغنی بسیار تأثیرگذار است. معرفی رقم جدید کلزا در مناطق سرد دامنه کشت آن را افزایش خواهد داد؛ بنابراین باید در اولویت‌های تحقیقاتی منظور شود.

تصمیم گرفته شد که معرفی ارقام جدید سویا در کانون‌های تولید به‌ویژه خوزستان، گلستان و اردبیل در دستور کار مراکز تحقیقاتی ذی‌ربط و همکار با دبیرخانه کنسرسیوم قرار گیرد و برای معرفی ارقام جدید کنجد و آفتابگردان در مناطق دیم برنامه‌ریزی تحقیقاتی صورت پذیرد و طرح‌های تحقیقاتی گیاهان جدید دانه‌های روغنی مانند کاملینا با اولویت مناطق دیم مورد توجه ویژه قرار گیرد.

مقرر شد برنامه جامع تحقیقاتی گلرنگ با همکاری دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط و مراکز تحقیقاتی عضو کنسرسیوم تدوین و اجرایی و طرح تحقیقاتی Coating بذر کلزا با هماهنگی طرح دانه‌های روغنی برنامه ریزی و اجرا شود.

تولید کیت‌های تشخیص بیماری‌های دامی و گیاهی

آنا: یکی دیگر از کمیسیون‌های کنسیرسیوم، کمیسیون فرآورده‌های صنایع غذایی است، این کمیسیون دارای چه مصوباتی بوده است؟

اسماعیلی‌فر: با توجه به بحث باقیمانده سموم کشاورزی روی محصولات تازه‌خوری مزارع و گلخانه‌ها، ضرورت به‌کارگیری عوامل کنترل بیولوژیک آفات بسیار ضروری به نظر می‌رسد. در این راستا تولید انبوه و رهاسازی زنبورهای مفید پارازیتوئید و حشرات مفید شکارگر به‌صورت تخصصی برای هر آفت زراعی، باغی و گلخانه‌ای در دستور کار تحقیقاتی قرار گیرد.

با هدف اجرای برنامه قلب سالم (زیرمجموعه پروژه غذای سالم برای جامعه، اجرایی توسط نمایندگی WHO در ایران) با استفاده از نان‌های پرفیبر و کم‌نمک و حفظ ارزش غذایی نان با استفاده از آردهای سبوس‌دار هفت درصد، طرح‌های تحقیقاتی کاربردی تدوین و اجرا شود. فعال‌سازی آموزش کوتاه‌مدت عملی (کارآموزی و کارورزی) برای اعضای هیئت علمی رشته‌های صنایع غذایی و دانشجویان از ضروریات است.

نظر به توسعه رشته‌های صنایع غذایی در مقاطع مختلف، موضوع غنی‌سازی مواد غذایی با ضایعات غذایی برای تأمین ریزمغذی‌های مورد نیاز بدن در اولویت تحقیقاتی قرار گرفته و بر این اساس سه حوزه کاربردی صنعت خشک کردن با سیستم نوین، توسعه صنایع آردی و تولید نودل‌های غنی‌شده مد نظر است.

تحقیق و توسعه درباره کاهش ضایعات فرآورده‌های کشاورزی در حوزه‌های فرآوری، بسته‌بندی و انبارداری و کاربرد و توسعه پلاسمای سرد در راستای حذف توکسین‌های غذایی به‌همراه برگزاری دوره‌های کوتاه مدت مهارت‌های کشاورزی و صنایع غذایی و برنامه‌ریزی تحقیقاتی برای غنی‌سازی‌ها (فرآورده‌های چرب با امگا ۳ و ویتامین D، بهبود ماندگاری مغزها با گاز اوزون)، جلوگیری از دو فازشدن حلواارده با تکنیک (Size reduction) و تولید سیترات سدیم از مصوبات کمیسیون فرآورده‌های صنایع غذایی کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی است.

تولید کیت‌های تشخیص بیماری‌های دامی و گیاهی، ارائه طرح‌های تحقیقاتی در زمینه تولید واکسن‌های انسانی، دامی و کیت‌های تشخیص با قیمت بسیار کمتر نسبت به مشابه خارجی از دیگر مصوبات کمیسیون فرآورده‌های صنایع غذایی کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی است.

با تحقیق و توسعه از فرآیند NF یا نانوفیلترها می‌توان به عنوان جایگزینی برای فرآیندهای تصفیه روغن نباتی نظیر صمغ زدایی و اسید زدایی و یا برای تصفیه پسماندهای روغنی تولیدشده در کارخانه استفاده کرده و محاسنی مانند صرفه‌جویی قابل توجه در انرژی مصرفی و کاهش اتلاف روغن را به دست آورد؛ بنابراین مصوب شد در اولویت‌های تحقیقاتی حوزه صنایع روغنکشی و روغن نباتی مدنظر قرار گیرد.

خودکفایی محصولات اساسی با تکیه بر تولید داخلی

آنا: برنامه‌های کمیسیون توسعه پایدار و محیط زیست کنسرسیوم چیست؟

اسماعیلی‌فر: سرمایه‌گذاری در ایجاد زیربناهای لازم به‌منظور توسعه روش‌های کشت، فرآوری، توزیع، عرضه و مصرف به شکلی متعادل و دوستدار محیط زیست در زنجیره تولید و مصرف غذا، بهره‌برداری صحیح از منابع طبیعی و آب برای تولید غذا، توزیع عادلانه مواد غذایی، کاهش ضایعات مواد غذایی در فرآیند تولید و پس از تولید، استفاده از تکنولوژی‌های جدید منطبق با معیارهای اخلاق زیستی و مبتنی بر سلامت مصرف‌کنندگان با همکاری متخصصان، سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های علمی در کنار بخش دولتی از مصوبات کمیسیون توسعه پایدار و محیط زیست کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی است.

مقرر شد کشت کلزا، سویا، آفتابگردان، گلرنگ، کنجد و کتان متناسب با اقلیم و امکانات و با برنامه‌ریزی و محور دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی و در تعامل با طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها، توسط واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در همه استان‌ها اجرایی شود. ممانعت از آبیاری مزارع با فاضلاب خام، جلوگیری از اختلال در کارکرد چرخه‌های اساسی بوم‌شناختی، خودکفایی محصولات اساسی با تکیه بر تولید داخلی و تأکید بر خودکفایی در تولید محصولات اساسی کشاورزی، ارتقای بهره‌وری عوامل تولید (نیروی کار، آب و خاک) از طریق ارزش‌گذاری منابع زیستی در راستای تأمین مواد غذایی و جلوگیری از تخریب منابع زیستی و بازنگری اصولی در مدیریت عوامل تولید، تولید محصول سالم از طریق به‌کارگیری شیوه‌های بومی و کاهش نهاده‌های شیمیایی و آموزش لازم برای ارتقای آگاهی و بهبود رفتار تغذیه‌ای خانوارها از دیگر مصوبات کمیسیون توسعه پایدار و محیط زیست است.

آبیاری زمین‌های کشاورزی موجب شورشدن خاک می‌شود که باید پایش اصلاح مدیریت شوری ثانویه خاک‌های کشاورزی در راستای حفظ امنیت غذایی مدنظر قرار بگیرد.

اجرایی‌کردن قوانین امحای پسماندهای ویژه بخش کشاورزی بر اساس اصول کنوانسیون بازل با توجه به وجود حجم بسیار زیاد پسماندهای درون‌ریز غذایی در ایران و باقیمانده پسماندهای کشاورزی و امکان بازیافت آنها به کود آلی (کمپوست)، می‌توان علاوه بر مصرف کمتر کودهای شیمیایی از آلودگی ناشی از دفع این زائدات و افزایش هزینه‌های مدیریت پسماند جلوگیری کرد.

کشت کلزا و گلرنگ در ۱۰۰ هکتار زمین زراعی

آنا: پایان‌نامه‌ها و طرح‌های دانشگاهی استادان در قالب فعالیت‌های پژوهشکده در حال انجام است، در این راستا درباره فعالیت‌های عملی واحدهای دانشگاهی استان مرکزی توضیح دهید.

اسماعیلی‌فر: از آنجایی که تولید دانه‌های روغنی اهمیت بسیار بالایی در امنیت غذایی دارد و همواره از اولویت‌های دولت‌هاست، کشورهای توسعه یافته برای تأمین نیاز خود سعی بر سرمایه گذاری و تقویت تولید داخلی دارند. با توجه به این موضوع و نظر به اهمیت استراتژیک دانه‌های روغنی و با هدف بهره‌برداری از توانمندی و ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی، کشت کلزا و گلرنگ در زمین‌های تحقیقاتی واحدهای دانشگاهی استان مرکزی (واحدهای اراک، ساوه، نراق، تفرش، دلیجان، کمیجان و فراهان) بالغ بر ۱۰۰ هکتار در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با ارزشی معادل بر ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برنامه‌ریزی و زنجیره تولید تا مصرف آن اجرا شد.

در بازدید اخیر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی از برداشت کلزا و گلرنگ از واحدهای فراهان و کمیجان علاوه بر اقتصادی بودن کشت دانه‌های روغنی، نقش تحقیقی ـ ترویجی کاشت این محصولات صنعتی در واحدهای دانشگاهی مورد تأکید قرار گرفت و برنامه‌ریزی برای کشت پاییزه در سال زراعی آتی در اولویت اجرایی لحاظ شد؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود با اجرای این طرح درآمد کافی برای پژوهشکده ایجاد شود. با توجه گستردگی فعالیت‌های پژوهشکده در دانشگاه آزاد اسلامی پیش‌بینی می‌شود فعالیت‌هایی در سطح ملی به نیز به این پژوهشکده واگذار شود.

ارسال مقاله به کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی

آنا: نخستین کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی توسط پژوهشکده امنیت غذایی برگزار می‌شود. در این‌باره بیشتر بگویید.

اسماعیلی‌فر: نخستین کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی به‌صورت مجازی ۲۴ بهمن ۱۴۰۰ توسط پژوهشکده امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک برگزار می‌شود. در این کنفرانس استادان و دانشگاهیان و مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی بخش کشاورزی ضمن ارائه آخرین دستاوردهای تحقیقاتی با بررسی چالش‌های پیش رو، راهکارهای توسعهٔ بخش کشاورزی را با تأکید بر امنیت غذایی و با توجه به شرایط اقتصادی کنونی کشور مورد نقد و بررسی قرار خواهند داد.

موضوعات نخستین کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی شامل الگوی کشت و امنیت غذایی، کارآفرینی، اشتغال پایدار و امنیت غذایی، بهره‌وری و امنیت غذایی، صنایع تبدیلی و امنیت غذایی، منابع طبیعی و امنیت غذایی، تجارت و بازاریابی محصولات کشاورزی و امنیت غذایی، مدیریت ریسک و امنیت غذایی، سرمایه‌گذاری و اعتبارات و امنیت غذایی، آموزش کشاورزی و امنیت غذایی، توسعه روستایی و امنیت غذایی، زنجیره عرضه و امنیت غذایی، بذر و جایگاه آن در امنیت غذایی، آب و تکنولوژی آبیاری نوین، محیط زیست و توسعه پایدار، کشاورزی پایدار با هدف تولید غذای سالم، آلودگی آب و خاک و سایر موضوعات مرتبط با کشاورزی و امنیت غذایی است.

علاقه‌مندان برای ارسال مقالات و شرکت در کنفرانس و کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مشارکت در این رویداد مهم ملی می‌توانند به سایت کنفرانس به آدرس https://foodsecurity.iau-arak.ac.ir مراجعه و یا با دبیرخانه کنفرانس به شماره ۰۹۲۱۶۹۴۱۷۳۷ تماس حاصل کنند.

انتهای پیام/۴۰۶۲/