یک جاده و ده‌ها توطئه برای کشور/ بررسی مسیرهای جایگزین برای رسیدن به بازار اوراسیا

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد بین‌الملل گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، بعد از آتش‌بس جنگ ۴۴ روزه رخ‌داده بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ که در ۲۰ آبان سال ۱۳۹۹ با وساطت روسیه محقق شد سه منطقه «کالباجار»، «آقدام» و «لاچین» تحت سلطه جمهوری آذربایجان درآمد.

بااینکه برخی اقدام باکو را در راستای بازپس‌گیری مناطق تحت سلطه خود بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و در تداوم جنگ اول قره‌باغ در سال‌های ۷۰ تا ۷۵ می‌دانستند اما سلسله رفتارهای دولت باکو طی یک سال اخیر نشان از سیاست دیگری دارد.

کشورگشایی با چاشنی ضد ایرانی

۶ کیلومتر از جاده ۲۱ کیلومتری قاپان-گوریس در شهرستان قبادلی که بعد از تحولات قره‌باغ به تصرف جمهوری آذربایجان درآمد در ۴ تیر ۱۴۰۰ به بهانه زخمی‌شدن ۲ نظامی آذربایجانی توسط نیروهای ارمنی مسدود شد درنتیجه این امر بازگشت و ادامه مسیر سرنشینان و رانندگان صدها دستگاه کامیون، اتوبوس و خودروی سواری ایرانی از سوی نیروهای نظامی آذربایجان غیرممکن شد. مساحت مسدود شده در بین جاده مذکور، بخشی از مرز ۴۵ کیلومتری بین ایران و ارمنستان است.

حضور نیروهای رژیم صهیونیستی در جنگ قره‌باغ و اذعان الهام علی‌اف رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان به استفاده از پهپادها و جنگ‌افزارهای خریداری‌شده از اسرائیل در مناقشه ۴۴ روزه با ارمنستان دلیل روشن دیگری است که سمت‌وسوی تحولات قفقاز را تغییر می‌دهد.

تصمیم برای ایجاد کریدوری به نام "زنگزور" توسط دولت باکو، ترکیه و رژیم صهیونیستی دیگر دلیلی است که نشان می‌دهد پشت پرده تحولات قفقاز فراتر از مسائل جغرافیایی است، دالان موهوم و تورانی با عنوان مجعول و ساختگی دالان "زنگزوز" پایانی برای وابستگی آذربایجان به ایران برای ارتباط با نخجوان به‌عنوان منطقه برونگاه (با خاک اصلی آذربایجان فاصله دارد) این کشور است ، این کریدور در صورت احداث بستر مناسبی را برای رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرز ایران فراهم خواهد کرد تا بر سیاست‌های خصمانه خود علیه ملت ایران جامه عمل پوشانده و با استقرار پایگاه و تجهیزات نظامی خود در آنجا به جاسوسی از کشورهای منطقه و متحدان ایران بپردازد.(بیشتر بخوانید)

البته با ایجاد کریدور فوق، ترکیه نیز منتفع شده و به هدف دیرینه خود در راستای نو عثمانی گرایی یعنی تشکیل امپراتوری جدید عثمانی یک‌قدم نزدیک‌تر خواهد شد و ازآنجایی‌که ترکیه عضو ناتوست با حذف مرز ایران با ارمنستان به‌راحتی به آب‌های خزر دسترسی خواهد یافت و این موضوع پای سایر اعضای ناتو را به خزر بازخواهد کرد.

در دیگر دلیل متقنی که نشان از اهداف پشت پرده آزادسازی برخی استان‌های منطقه قره‌باغ دارد می‌توان به تغییر ترکیب جمعیتی آن‌ها اشاره کرد که با خروج شیعیان آن مناطق، شبه‌نظامیان تروریست القاعده یا مسلحین سلفی در حال اسکان هستند تا در خط مقدم مقابله با ایران و ارمنستان قرار بگیرند.

اظهارات چندین‌باره الهام علی‌اف رئیس‌جمهور باکو علیه تمامیت ارضی ایران مبنی بر تعلق و جدایی آذربایجان شرقی و غربی به جمهوری آذربایجان، بکار بردن عبارت آذربایجان شمال و جنوبی و معرفی خود به‌عنوان سخنگوی جامعه آذری‌زبان های جهان که بخشی از آن‌ها ساکن ایران هستند تهدیدی علیه امنیت ملی ماست.(بیشتر بخوانید)

نقض آشکار قوانین بین‌المللی با اخذ صدها دلار عوارض از کامیون داران ایرانی

در اواسط شهریور امسال ۲ راننده کامیون ایرانی توسط نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان به بهانه پرداخت نکردن عوارض گمرکی بازداشت شدند درحالی‌که طبق قوانین و مقررات کنوانسیون بین‌المللی ترانزیت کالا از طریق جاده(ITI) مصوب سال ۱۹۵۶ میلادی که ایران در سال ۱۹۹۸ میلادی و ارمنستان و آذربایجان در سال ۲۰۰۶ به آن پیوستند و همچنین ماده ۴ کنوانسیون ترانزیت بین‌المللی CMR، کشوری که به‌عنوان گمرک میانه راه شناخته می‌شود حق اخذ عوارض و مالیات را ندارد.

بااین‌حال پرس‌وجو و پیگری خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا از کامیون‌دارانی که سال‌هاست مشغول ترانزیت کالا از ایران به ارمنستان هستند مشخص کرد که نظامیان آذربایجانی مستقر در مسیر قاپان–گوریس به ازای رفت آن‌ها به سمت ایروان ۲۵۰ دلار و در قبال برگشت آن‌ها به سمت ایران ۱۵۰ دلار تقاضای عوارض گمرکی کرده‌اند.(بیشتر بخوانید)

رفتار ناشایست آذربایجان در قبال حمایت‌های ایران

دولت و رسانه‌های جمهوری آذربایجان در حالی روبه‌روی ایران قرارگرفته‌اند که در طول تاریخ، ایران میزبان منطقه قفقاز بوده است، روسیه باسابقه روسی تزاری و ترکیه با گذشته امپراتوری عثمانی نقش کشورهای مهاجم را در منطقه قفقاز داشته‌اند حتی بعد از فروپاشی شوروی و تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز، ایران در تمامی زمینه‌ها(فرهنگی، نظامی، سیاسی و اقتصادی) نسبت به استقلال آذربایجان و ارمنستان سیاست حمایتی در پیش‌گرفته است.

همچنین ۲۷ سال پیش و در جنگ اول قره‌باغ، ایران در جایگاه دفاع از باکو، اردوگاه آموزشی و نظامی در خاک این کشور ایجاد کرد به‌گونه‌ای که اگر مداخله نظامی ایران نبود نیروهای جدائی طلبانه ارمنی تا نزدیکی پایتخت جمهوری آذربایجان پیشروی کرده بودند.

حمایت‌های کمیته امداد و هلال‌احمر ایران در ساماندهی ۵۰ هزار آواره آذربایجانی در اثر وقوع جنگ اول قره‌باغ، ۲۶ سال حمایت ایران از تمامیت ارضی آذربایجان در رأی‌گیری‌های سازمان ملل، تقویت مواضع نظامی باکو در نخجوان توسط دولت ایران و ارسال ۵ میلیون دلار آرد در سال ۷۳ و دراثنای جنگ اول قره‌باغ به مردم نخجوان که در پی آن حیدر علی‌اف رئیس‌جمهور سابق جمهوری آذربایجان به‌صراحت اعلام کرد که اگر حمایت ایران نبود نخجوان در سال ۷۳ با فاجعه انسانی روبه‌رو می‌شد.

بیشتر بخوانید:

آذربایجان چگونه به غرب گرایش پیدا کرد؟/ دستفروشی پدر الهام علی‌اف مقابل سفارت ایران

حمایت‌های یک تا ۲ میلیون دلاری دولت ایران از طرح‌های توسعه‌ای صادرات خارجی جمهوری آذربایجان و پرداخت‌کار مطالعاتی ساخت جاده آستارا تا باکو به ارزش ۲ میلیون دلار توسط بخش خصوصی ایران از دیگر اقدامات حمایتی ایران به شمار می‌رود.

علاوه بر موارد فوق، حدود ۳۰ سال است که دولت جمهوری اسلامی ایران در حمایت از استقلال آذربایجان با فراهم کردن کریدور زمینی و هوایی در حال تسهیل برقراری ارتباط باکو با منطقه برونگاه خود یعنی نخجوان است اما دولت باکو با تصرف ۶ کیلومتر از مسیر ترانزیتی که قاپان را به گوریس متصل می‌کند اختلال‌هایی را برای تردد کامیون‌های ایرانی به وجود آورده است.

۹ تهدید ترانزیتی و اقتصادی دالان زنگزور برای ایران

ایران برای برقراری ارتباط با اروپا باید از طریق ۳ همسایه شمال غربی خود یعنی ترکیه، آذربایجان و ارمنستان وارد عمل شود، از بین ۳ کشور فوق کوتاه‌ترین و مستقیم‌ترین مسیر ارتباطی مرز ۴۵ کیلومتری ایران با ارمنستان است. البته ترکیه و آذربایجان در شرایط فعلی به دلیل قرارگیری در جایگاه رقابت با ایران و مشکلاتی که بین آن‌ها برقرار است نمی‌توانند گزینه اتصالی مناسبی برای ایران در جهت برقراری روابط تجاری با اروپا باشند.

همچنین شهر ایروان پایتخت ارمنستان دروازه زمینی ورود کالای ایرانی به اتحادیه اوراسیا(ارمنستان، روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان) است و ازآنجایی‌که ارزش سالیانه واردات به کشورهای عضو این اتحادیه ۳۰۶ میلیارد دلار برآورد شده ارتباط ایران با ارمنستان می‌تواند سهم تولید ملی را در سبد مصرفی این اتحادیه افزایش دهد.

آمار نشان می‌دهد عضویت ایران به‌عنوان همکار در اتحادیه اوراسیا باعث رشد ۱۰۰ درصدی صادرات کالای ایرانی به اعضای اوراسیا شده و هم‌اکنون ارزش صادرات ما به یک میلیارد دلار رسیده است که در صورت برنامه‌ریزی امکان افزایش آن نیز دور از انتظار نخواهد بود.

اما توطئه و طرح موهوم سه دولت باکو، رژیم صهیونیستی و ترکیه مبنی بر ایجاد کریدور و دالان زنگزوز باهدف تضعیف یا حذف مرز ایران و ارمنستان ضمن محصور کردن مرزهای شمال غربی ایران، آینده اقتصاد و سفره خانوار را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.

احمد کاظمی کارشناس ارشد مطالعات قفقاز می‌گوید«با حذف مرز ایران با ارمنستان، قدرت بازیگری ایران در منطقه قفقاز تضعیف‌شده و برای ارتباط با ایروان، روسیه و اتحادیه اروپا به سمت وابستگی به ترکیه و آذربایجان خواهد رفت که رفتار هر ۲ دولت فوق علیه ایران مشخص است.»

وی ادامه می‌دهد«اخلال در مناسبت‌های تجاری ایران و روسیه از مسیر قفقاز دیگر نتیجه ایجاد دالان جعلی زنگزور است که سهم ترکیه را به‌عنوان رقیب ایران در بازار روسیه افزایش داده و حضور ایران را کمرنگ خواهد کرد، هرچند دریای خزر می‌تواند راه جایگزین قفقاز برای ادامه روابط تجاری ایران با روسیه باشد اما هنوز بسیاری از پتانسیل‌های این دریا بالفعل نشده است.»

به عقیده کاظمی«ارمنستان در مرز خاکی خود با ایران به دنبال ایجاد منطقه آزادی است که مکمل منطقه آزاد ارس باشد در این صورت پیش‌بینی می‌شود ارزش تجارت ایران با ارمنستان به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار برسد، این در حالی است که در شرایط فعلی ارزش تجارت ما با ایروان ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار تخمین زده‌شده است، بنابراین حذف این مرز رقم تجارت این ۲ کشور همسایه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.»

کارشناس ارشد مطالعات قفقاز «تضعیف موقعیت ایران در دالان شمال-جنوب را دیگر پیامد ایجاد دالان زنگزوز دانسته و می‌گوید«قرارداد ایجاد دالان شمال به جنوب در سال ۲۰۰۰ و بین هند، ایران و روسیه به امضا رسید، این دالان هند را به شمال روسیه و فنلاند وصل می‌کند و به لحاظ اقتصادی نسبت به سایر مسیرهای موجود بسیار به‌صرفه است.»

احمدی به موقعیت ایران در دالان شرق- غرب اشاره‌کرده و معتقد است«این دالان از سمت آسیای مرکزی به قفقاز، اوراسیا، دریای سیاه، بلغارستان، یونان و اتحادیه اروپا می‌رسد، با توجه به مشکلات دریای خزر، ایران در دالان فوق مزیتی برای اتصال زمینی، ریلی و هوایی شرق به غرب به شمار می‌رود، بنابراین حذف مرز ایران با افغانستان جایگاه کشورمان را در این دالان تضعیف و از بین خواهد برد.»

وی همچنین به اهمیت بازار ۱۸۰ میلیون نفری اتحادیه اوراسیا برای اقتصاد ایران اشاره‌کرده و می‌گوید«با عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا و موافقت‌نامه آزاد تجاری امضاشده بین ایران و کشورهای این اتحادیه، ۸۶۲ کالا مشمول معافیت گمرکی و تسهیلات در تجارت بین طرفین شده‌اند که از این تعداد کالا، سهم ایران ۵۰۲ قلم جنس و سهم سایر کشورهای اتحادیه ۳۶۰ نوع کالاست، ازآنجایی‌که ایران تنها با یک کشور از اعضای اتحادیه اوراسیا یعنی افغانستان مرز زمینی دارد بنابراین حذف مرز مشترکشان، جایگاه ایران را در اتحادیه مهم فوق به خطر خواهد انداخت.»

کارشناس ارشد مطالعات قفقازمی‌گوید« یکی از دلایل فراهم شدن بستر همکاری ایران با سازمان شانگهای موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در برقراری ارتباط بین اعضای مهم این سازمان همانند چین با کشورهای منطقه قفقاز و دریای سیاه است که با شکل‌گیری دالان موهوم و تورانی با عنوان مجعول و ساختگی دالان زنگزور، جایگاه ایران تضعیف می‌شود و ترکیه به‌عنوان عضو ناتو از سال ۱۹۵۲ تاکنون با رسیدن به خزر پای ناتو را به حوزه شانگهای بازخواهد کرد، این در حالی است که مقابله با حضور و نفوذ ناتو یکی از اهداف سازمان همکاری‌های شانگهای در کنار سایر اهداف اقتصادی آن است.»

احمدی تضعیف جایگاه ایران در "طرح یک کمربند یک جاده" چین را از دیگر عواقب حذف مرز ایران با ارمنستان اعلام و تشریح کرد«طرح فوق یک طرح ترانزیتی بین‌المللی است که تاکنون نزدیک به ۱۲۰ کشور به آن پیوسته و ۱۷۰ موافقت‌نامه در راستای اجرای آن به امضا رسیده است، در این طرح غربی‌ترین نقطه‌چین به اروپا، آفریقا و آسیا متصل می‌شود. ایده چینی‌ها ۳ قاره را به هم متصل خواهد کرد و ایران در مسیر زمینی آن و با احیای جاده تاریخی ابریشم حضور خواهد داشت.»

وی ایجاد کریدور زنگزور را عامل خروج ایران از توافق طرح اتصال ترانزیتی خلیج‌فارس به دریای سیاه اعلام کرده و در تشریح اهمیت آن برای اقتصاد ایران می‌گوید: «در طرح مذکور که سابقه توافق آن بین ایران، ارمنستان و گرجستان با یونان و بلغارستان(کشورهای ۲ طرف دریای سیاه) به ۵ سال پیش‌بر می‌گردد مقرر شد که با راه‌اندازی یک مسیر ریلی؛ بندر چابهار، ارمنستان، گرجستان، دریای سیاه، بندرها بلغارستان، یونان و درنهایت اتحادیه اروپا به هم متصل شوند.»

زنگ خطر راه‌اندازی طرح‌های انرژی ضد ایرانی نواخته شد

آمریکا و متحدانش بالغ‌بر۲۰ سال است که به فکر راه‌اندازی و تقویت طرح‌های انرژی ضد ایرانی هستند بنابراین اگر دالان زنگزور با حذف مرز ایران و ارمنستان ایجاد شود، باکو با ایجاد خطوط لوله انرژی، گاز و نفت خود را به ترکیه و سپس اروپا خواهد رساند و دیگر ضرورتی ندارد با انتخاب مسیری طولانی و صرف هزینه بیشتر با دور زدن ارمنستان به ترکیه و اتحادیه اروپا انرژی برساند.

شاید برخی خطوط انتقال گاز بین ایران و آذربایجان به‌منظور رساندن گاز باکو به نخجوان، خط لوله ۲۰ ساله گاز ایران به ارمنستان و خط لوله گاز ۲۵ ساله ایران به ترکیه که تنها یک سال به اتمام زمان اعتبار آن مانده است را برگ برنده‌ای در دستان دولتمردان ایرانی جهت اثبات حضور و تقویت وابستگی همسایگان شمال غربی به انرژی ایرانی بدانند اما کارشناسان بر این باورند که راه‌اندازی دالان موهوم تورانی زنگزور در کنار تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در مجلس شورای اسلامی ما که مجوز عبور خطوط لوله را از بستر دریای خزر صادر می‌کند پایانی برای تضعیف جایگاه ایران در حوزه انرژی است.

به عقیده کارشناس ارشد مطالعات قفقاز« آذربایجان توان و ظرفیت تأمین ۱۰۰ درصدی گاز ترکیه و اتحادیه اروپا را ندارد و طرح ترانس خزر به‌عنوان یکی از طرح‌های انرژی ضد ایرانی با انتقال گاز ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان از دریای خزر و رساندن به آذربایجان می‌تواند توان این کشور را افزایش دهد و جایگاه ایران را در حوزه انرژی تضعیف کند. اما تاکنون این طرح توسط ترکمنستان و به علت طولانی و به‌صرفه نبودن مسیر پیشنهادی در طرح (حذف ایران و دور زدن ارمنستان) مسکوت مانده است.»

احمدی ایجاد دالان زنگزور و تصویب کنوانسیون دریای خزر توسط نمایندگان را به معنی اجرای طرح ترانس خزر دانست که ترکیه و آذربایجان را از وابستگی انرژی به ایران رها کرده و ایران را از فهرست مشارکت در تأمین گاز اتحادیه اروپا حذف می‌کند.

جاده فرعی تاتف جایگزین قاپان-گوریس

در پی مزاحمت‌های مکرر نیروهای نظامی آذربایجانی برای کامیون‌داران بخش خصوصی ایران و مطالبه عوارض گمرکی که منافی قوانین و مقررات بین‌المللی ترانزیتی است دولت افغانستان با همکاری ایران درصدد احیای یک جاده فرعی به نام تاتف است.

محمدجواد هدایتی مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای می‌گوید«دولت ارمنستان درصدد است که جاده فرعی تاتف را قبل از ورود فصل زمستان آماده و جایگزین قاپان-گوریس کند، تاتف قبل از ورود به قسمت قاپان در خاک ارمنستان و ۸۰ کیلومتر بعد از نوردوز است.»

خیرالله خادمی معاون وزیر راه و شهرسازی به بازدید از مسیرهای جایگزین پیش‌بینی‌شده از سوی مسئولان کشور ارمنستان اشاره‌کرده و می‌گوید« مقرر شد از روز شروع بازدیدها تا حداکثر یک ماه آینده، راه جایگزین اولیه که در مراحل انجام آسفالت قرار داشت برای تردد کامیون‌ها، سواری و اتوبوس آماده شود.»

خادمی از مشکل‌زا بودن مسیر جایگزین قاپان-گوریس یعنی تاتف برای برخی از خودروهای سنگین به دلیل پیچ و قوس‌های سخت و نقاط حادثه‌خیز آن خبر داده و می‌گوید« برای رفع این موضوع ساخت مسیر جایگزین دیگری به طول ۱۹ کیلومتر پیش‌بینی و آغازشده است که تا چند ماه آینده به اتمام می‌رسد. البته ما نیز برای اجرای آن اعلام آمادگی کرده‌ایم.

انفعال ایران علیه توطئه تدارک دیده‌شده در شمال غرب کشور در آینده نه‌تنها از بُعد سیاسی بلکه از منظر اقتصادی سفره خانوار را نشانه خواهد گرفت.

گزارش از پریسا مهریان

انتهای پیام/