بحران جمعیت و راه‌کارهای آن در گفت‌وگو با اقلیما؛
دوران باروری از ۳۰ سال به ۱۵ سال کاهش یافته است/ با وضع قوانین نمی‌توان جمعیت را زیاد کرد
پدر مددکاری اجتماعی ایران می‌گوید، «زمانی که مادران شاغل بوده و فرصت کمتری برای تربیت فرزندشان دارند، پدران دیر به خانه می‌آیند و بدو بدو برای درآوردن هزینه اجاره خانه و زندگی روزمره به عادت روزانه زندگی تبدیل شده است، چگونه باید اشتیاق به فرزندآوری را در جامعه گسترش داد؟»
گروه جامعه خبرگزاری آنا-یاسمین بخشی؛ «جمعیت» به عنوان یک موضوع و مسئله مهم در کشور، تاثیر بسزایی در برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری‌های سیاست‌های کلان ملی دارد تا بدانجا که بارها از این کلیدواژه در زمینه رفع و حل بسیاری از مشکلات کشور استفاده شده است.
اگر کاهش نرخ ازدواج، کاهش تمایل زوجین به فرزندآوری و مشکلات ناباروری را از عمده‌ترین دلایل کاهش جمعیت در نظر بگیریم در حال حاضر با بحرانی مواجه هستیم که بر همه مناسبات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی نقش مستقیم دارد.
بحران جمعیت که سال‌هاست با هشدار پیری جمعیت از سوی کارشناسان مطرح می‌شود روز به روز عمق بیشتری پیدا می‌کند؛ این موضوع از عدم تمایل به ازدواج و فرزندآوری در خانواده ها آغاز شد و حاصل آن شکل‌گیری هرم جمعیتی است که عنصر جوانی و تولد در آن رو به زوال است.
در همین زمینه با مصطفی اقلیما پدر مددکاری اجتماعی ایران در خصوص این دلایل و ریشه ها گفتگو کردیم.
این استاد حوزه اجتماعی در گفت‌وگویی که با خبرگزاری آنا داشت با بیان اینکه تمامی مخلوقات به تولید مثل و فرزندآوری علاقه دارند، معتقد است، «هیچ دختر و پسری وجود ندارد که به سن بلوغ و ازدواج برسد و تمایلی به ازدواج و فرزندآوری نداشته باشد و اگر امروز افراد به داشتن فرزند رغبت و تمایل ندارند دلیلش مسائل و مشکلات مرتبط با شرایط اجتماعی است.»
بیشتر بخوانید؛
تضمین امنیت شغل، راه‌حل رونق ازدواج جوانان است/ آمارهای دولت درباره افزایش شغل صحیح نیست
سیاست‌های غلط دولت، عامل پایین آمدن سن خیابان‌خوابی است/ اگر برخی مسئولان در کشورهای دیگر بودند، صد بار اعدام می‌شدند
دولت در قبال کودکان کار و خیابان مسئولیت‌پذیر نیست
زوجین چگونه زندگی پایدار و همراه با آرامش داشته باشند؟
وی با مقایسه شرایط گذشته در سهل بودن شرایط ازدواج می‌گوید، «در سال‌های نه چندان دور، افراد بعد از فارغ الحتصیلی امکان اشتغال داشتند و با درآمد حاصل از آن کار و تهیه وام خانه می‌خریدند وحتی بعد از پرداخت اقساط بانکی چون تورم و گرانی نبود به راحتی با مابقی درآمد زندگی را می‌گذراندند.»
پدر مددکاری اجتماعی ایران با بیان اینکه مسکن و شغل ثابت از زیرساخت های اصلی ازدواج و به دنبال آن فرزندآوری است به اهمیت اشتغال در سایر روندهای زندگی می‌پردازد و اظهار می‌کند، «کار به انسان شخصیت و اجازه ابراز وجود می‌دهد و او را در جامعه ارزشمند می‌کند؛ ترس از دست دادن شغل که این روزها با تبدیل از استخدام رسمی به انواع دیگر آن همچون قراردادی در جامعه افزایش یافته است امید به آینده را از افراد می گیرد.»
رشد تورم با درآمدها همگام نیست
این جامعه‌شناس با اشاره به رشد تورم سالانه نسبت به درآمد مردم جامعه ادامه می‌دهد، «جوانان امروز توانایی خرید مسکن ندارند و مجبور هستند بخش قابل توجهی از حقوق خود را به اجاره خانه اختصاص دهند. این امر در شرایطی که فرد حدود ۳ میلیون تومان حقوق می‌گیرد و علاوه بر اجاره مسکن هزینه ایاب و ذهاب هم دارد فارغ از هزینه‌های دیگر نمی‌تواند به ازدواج فکر کند.»
اقلیما با تاکید بر اینکه جوانان در صورتی به ازدواج روی می‌آورند که شغل مناسب با درآمدی ثابت برای حداقل هزینه‌های زندگی داشته باشند می‌گوید، «هیچ‌کس برای زندگی کردن کاخ نمی‌خواهد؛ اگر به نسبت افزیش تورم درآمد هم افزایش داشته باشد دیگر مشکلات اقتصادی دلیل عمده عدم ازدواج و فرزندآوری نیست.»
تاثیر سبک زندگی بانوان جامعه بر فرزندآوری
وی تغییر در سبک زندگی بانوان و مادران را از دیگر دلایل اصلی عدم تمایل به فرزندآوری می‌داند و اظهار می‌کند، «در گذشته مادران در خانه بودند و وظیفه تربیت کودک و برقراری آرامش در محیط خانواده را به عهده داشتند اما امروزه با تغییردیدگاه‌ها و سبک زندگی زنان هم تمایل دارند همپای مردان در بیرون از منزل کار کنند و همین امر که موجب می‌شود سطح توقع او برای تامین کودک بیشتر شود و در مواردی هم به افراط می‌رسد. البته این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که زن شاغل امکانات نگهداری کودک را هنگامی که در خانه نیست داشته باشد.»
این جامعه‌شناس با بیان اینکه امروز مادران بهترین مادیات را برای فرزندشان می‌خواهند عنوان کرد: «مادران سال‌های دور زمانی که فرزندشان را به مدرسه می‌فرستادند دغدغه تامین خوراک او در مدرسه را نداشتند زیرا در آن زمان به دانش‌آموزان تغذیه رایگان می‌دادند و وقتی هم به منزل می‌آمدند به خوردن یک لقمه نان قانع بودند، اما الان در شرایط فعلی، حتی صاحب‌خانه‌ها هم به خانواده‌ای خانه اجاره می‌دهند که بدون فرزند یا حداقل کم‌فرزند باشند.»
تک فرزندی بحرانی برای بقای خانواده
وی نداشتن فرزند و تک فرزندی را بحرانی برای بقای نظام خانواده می‌داند و تاکید می‌کند، «خانواده‌ای که به سن میانسالی رسیده و یک فرزند دارد با یکسری بحران‌ها مواجه است که احساس تنهایی و عدم داشتن پشتونه عاطفی از مهمترین آسیب‌های تک فرزندی است.»
این جامعه شناس در خصوص شخصیت افرادی که تک فرزند خانواده هستند، اظهار می‌کند، «این کودکان به دلیل تنهایی خودخواه و منفعت طلب می‌شوند و در برخی موارد بی‌مسئولیت بار می‌آیند، زیرا همیشه مورد حمایت خانوده بوده‌اند و بر این باورند که چون تنها فرزند خانواده هستند، پدر و مادر موظف به تامین تمام نیازهای حتی در بزرگسالی هستند. این تفکر منجر به ایجاد توقع در فرزند می‌شود و زمانی‌که خلاف میل او رفتار شود پرخاش می‌کند و در مقابل خانواده حالت تهاجمی می‌گیرد و این رویکرد ارزش و جایگاه پدر و مادر از بین می‌برد.»
اقلیما با تأکید بر حفظ جایگاه خانواده، به دیگر آسیب‌های تک فرزندی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد، «این ما هستیم که ارزش و اعتبار را به خانواده می‌دهیم وقتی که خانواده را بی‌ارزش می‌کنیم، وقتی خانواده نمی‌تواند به بچه برسد، بچه هم کاری با آنها ندارد، رها می‌کند و می‌رود.»
سن باروری بسیار کاهش یافته است
پدر مددکاری اجتماعی ایران با اشاره به کاهش چشمگیر دوران باروری نسبت به گذشته می‌گوید، «در سال های نه چندان دور دوران باروری برای یک دختر ۳۰ سال بود، یعنی از ۱۵، ۱۶ ساله ازدواج می‌کرد تا ۴۵ سالگی که بخواهد یائسه شود، ۳۰ سال زمان داشت. در گذشته هر کسی هم که می‌خواست بچه‌دار نشود حداقل سه، چهارتا بچه می‌آورد و بعد چنین تصمیمی می‌گرفت. اما در حال حاضر دختران جامعه در سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی ازدواج می‌کنند. دو، سه سال هم برای شناخت از یکدیگر صبر می‌کنند نهایتا یک فرزند می‌آورند و بعد از ۱۵ سال دوران باروری‌شان تمام می‌شود. چون ازدواج‌ها به دلیل نداشتن آمادگی برای زندگی به سن‌های بالای ۳۰ سال موکول شده است.»
وی با بیان اینکه سطح توقع پدران و مادران جامعه برای مهیا کردن زندگی فرزندانشان بالا رفته است می‌افزاید، «آرزوی پدر و مادر این است که در سطح خودشان برای فرزندشان چیزی بهتر از آن چیزی که خودشان داشتند تهیه کنند. این چیز بدی نیست اما چند سال طول می‌کشد تا شرایط را مهیا کنند، بنابراین بعد از آوردن یک بچه دیگر زمانی برایشان نمی‌ماند.»
اقلیما به مشکلات پزشکی و فیزیولوژی بدن بعد از ۴۰ سالگی اشاره کرد و می‌گوید، «متاسفانه بعضی از پزشکان نیز در هنگام معاینات دوره ای توصیه به عدم فرزندآوری می کنند.»
وی با اظهار تأسف به دلیل طولانی شدن ساعت کاری برای اقشار مختلف جامعه حتی مدیران می‌افزاید، «افرادی که شرایط مالی و کاری خوبی هم دارند اینقدر گرفتار کار اداری هستند که از صبح تا پاسی از شب مشغول کار بوده و ساعت دو نیمه شب که به خانه برمی‌گردد آنقدر خسته است که حتی حوصله خودش را هم ندارد.»
با قانون نمی‌توانیم کاری انجام دهیم
این جامعه‌شناس با تاکید بر گسترش فضای مجازی و هوشیاری خانواده ها در نقاط مختلف کشور ادامه می‌دهد، «قانون گذاری و اعمال آن نمی تواند مردم را اجبار به فرزندآوری کند. زمانی شهروندان به سیاستی ترغیب می شوند که شرایط اجتماعی را مهیا ببینند و میان حرف و عمل مدیران جامعه تفاوتی احساس نکنند.»
وی به شرایط تربیتی فرزند اشاره کرده و می‌گوید، «فرزند بعد از خانواده به مدرسه می‌رود و تربیت آن به دست معلم است. حالا وقتی شرایط زندگی معلمان جامعه ما خوب نیست تاثیر مستقیم بر تربیت و اموزش فرزندان دارد.»
اقلیما می‌افزاید، «بچه‌ها که به دنیا می‌آیند نه دزدند، نه آدمکش هستند، نه روسپی هستند و نه خلافکار. این بچه را چه کسی بار می‌آورد؟ خانواده. خانواده خودش معلولی از جامعه است و اثرات جامعه روی خانواده اثرگذار است، پس اگر بچه خلافی می‌کند ما به او یاد داده‌ایم؛ والدین و رفتار معلمان در مدرسه و شرایط جامعه سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی و رسانه ها به او یاد داده است.»
این جامعه شناس با تاکید بر اینکه تا زیرساخت‌ها را درست نکنیم، تا سیستم‌ها و برنامه‌ها درست نباشد، تا قوانین کشور به درستی اجرا نشود، بحران جمعیت را نمی توان کنترل کرد، تأکید می‌کند که «کار دولت‌ها در همه جای دنیا این است که اشتغال ایجاد کرده و سبب رونق و فعالیت بخش خصوصی شوند. در دنیا برای تسهیل در امر ازدواج و فرزندآوری امکانات رفاهی، تخفیف‌های مختلف و یارانه های زیادی تخصیص می یابد. میزان درآمد مردم با مخارج‌شان می‌خواند و چیزی اضافه برای پس‌انداز هم می‌آورند. اگر در جامعه این‌طور برنامه‌ریزی و اجرا کنیم خاطرجمع باشید مثل گذشته همه ازدواج می کنند و بچه‌دار می‌شوند.»
نقش پررنگ فرهنگ و رسانه
با توجه به صحبت‌ها و نکته‌های مهمی که اقلیما مطرح کرد، به نظر می رسد فراهم کردن زیرساخت‌های اقتصادی جامعه برای تسهیل در امر ازدواج نکته‌ای ضروری است اما برای اجرای این ضرورت نیاز به زمان کافی و بعضاً طولانی داریم. در این شرایط توجه به سایر آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی و اقدامات اساسی برای رفع آنان می‌تواند تمایل به فرزندآوری در خانواده ها را افزایش دهد.
البته نباید نقش رسانه‌ها به ویژه صداوسیما و شبکه نمایشی خانگی را کمرنگ بدانیم، بلکه به نظر می‌رسد رسانه‌ها نقش حیاتی در این زمینه دارند زیرا نمایش دادن زندگی‌های بدون فرزند یا تک‌فرزندی در آثار سینمایی، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی اقدامی ضدفرهنگی و در جهت کاهش میل و رغبت به فرزندآوری است.
انتهای پیام/۴۱۶۱
انتهای پیام/
