کشور نیازمند اصلاح الگوی کشت است/ تعریف امنیت غذایی از نگاه بانک جهانی

افشین اسماعیلی‌فر در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، استراتژی‌های دانشگاه آزاد اسلامی در تحقق امنیت غذایی روغن‌های خوراکی کشور با هدف اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را تشریح کرد و با بیان اینکه پس از مواد قندی و نشاسته‌ای، چربی‌ها اصلی‌ترین ماده تأمین‌کننده انرژی مورد نیاز بدن انسان هستند، اظهار کرد: این مواد با توجه به نقشی که در حیات انسان دارند، ازجمله کالاهای مصرفی ضروری به‌شمار می‌آیند.

وی با بیان اینکه امروزه چربی‌ها یکی از اجزای اصلی تغذیه مردم در سراسر جهان به شمار می‌رود، افزود: هر شخص روزانه به ۴۵ گرم چربی (حیوانی یا نباتی) نیاز دارد و در حدود ۱۵ درصد کالری مورد نیاز بدن را چربی تأمین می‌کند، این در حالی است که هر گرم چربی تقریبا ۹ کالری انرژی تولید می‌کند که در مقایسه با چهار کالری انرژی حاصل از یک گرم پروتئین کربوهیدرات‌ها بسیار قابل توجه است.

اهمیت ویژه‌ زنجیره تأمین روغن‌های خوراکی بین زنجیره‌های تأمین فرآورده‌های غذایی

رئیس دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی در استان مرکزی یادآور شد: علاوه‌بر جنبه مصرفی و ارزش غذایی روغن‌های خوراکی، زنجیره تأمین روغن‌های خوراکی بین زنجیره‌های تأمین فرآورده‌های غذایی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا براساس نظر آن دسته از صاحب‌نظران توسعه که صنعت را محور و نیروی محرک رشد و توسعه اقتصادی جوامع می‌دانند، صنایعی از اهمیت ویژه برخوردارند که بیشترین ارتباط‌های قبل و بعد را با صنایع یا دیگر بخش‌های اقتصادی ایجاد کنند.

اسماعیلی‌فر ادامه داد: صنعت روغن‌کشی و تصفیه روغن را می‌توان از این دسته صنایع دانست. اینگونه صنایع با دریافت بخشی از محصولات کشاورزی (ایجاد تقاضا در بخش کشاورزی)، روغن نباتی تولید می‌کنند که از این محصول در صنایع غذایی و از پسماند این صنعت در بخش دام و طیور استفاده می‌شود.

این مقام مسئول اضافه کرد: از سوی دیگر به‌دلیل اهمیت روغن‌ها در تغذیه و امنیت غذایی جامعه و ایجاد اشتغال و درآمد برای اجزای زنجیره تأمین آن، محصولی است که همواره مورد حمایت دولت بوده و در سال‌های متمادی از سیاست‌های حمایتی به‌صورت یارانه مصرف در راستای حمایت از مصرف‌کننده برخوردار بوده است.

تعریف امنیت غذایی از نگاه بانک جهانی چیست؟

وی تأکید کرد: بانک جهانی، امنیت غذایی (Food Security) را «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» تعریف کرده است. این تعریف به سه عنصر «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. عنصر «موجود بودن غذا» تنها به میزان مواد غذایی در مرزهای ملی که در گذشته عنصر اصلی امنیت غذایی بود، تکیه ندارد و امروزه شامل تولید (عرضه داخلی) و واردات مواد غذایی است.

رئیس دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع برای تأمین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است و معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش‌های غذایی مورد نیاز جامعه است.

اسماعیلی‌فر افزود: از آنجایی که توسعه کشاورزی پایدار محور اصلی امنیت غذایی است و با توجه به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ‌شده از سوی مقام معظم رهبری که نزدیک‌ هشت بند از ۲۴ بند آن بخش کشاورزی را شامل می‌شود و با تأکید بر بند هفت آن که به تأمین امنیت غذایی و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید (مواد اولیه و کالا) اشاره می‌کند، نقش مراکز دانشگاهی، علمی و تحقیقاتی فراگیر در همراهی با سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های ذیربط را در پیاده‌کردن این سیاست‌ها برای دستیابی به امنیت غذایی در حوزه روغن و دانه‌های روغنی تمام افراد جامعه و جلوگیری از گسترش وابستگی به واردات روغن و افزایش صادرات تولیدات این بخش که با خوداتکایی کشور میسر است، آشکار می‌شود.

وی توضیح داد: با نگاهی به وضعیت پایداری تولید دانه‌های روغنی در کشور؛ از آنجایی که تولید دانه‌های روغنی به‌واسطه تأمین روغن و بخشی از خوراک دام از اهمیت بسیار بالایی در امنیت غذایی برخوردار است، تأمین نیاز داخلی همواره از اولویت‌های دولت‌هاست و کشورهای توسعه‌یافته برای تأمین نیاز خود همواره سعی بر سرمایه‌گذاری و تقویت تولید داخلی دارند.

میزان اتکا به تولید در مزارع دیم، از شاخصه‌های پایداری تولید در هر منطقه یا کشور است

رئیس مرکز تحقیقات غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی اراک یادآور شد: یکی از شاخصه‌های پایداری تولید در هر منطقه یا کشور به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، میزان اتکا به تولید در مزارع دیم است. بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی به‌طور متوسط حدود ۱۸ درصد از تولید دانه‌های روغنی ایران از کشت دیم حاصل می‌شود که وابستگی بسیار زیادی به میزان بارش و پراکنش آن در هر سال زراعی دارد.

اسماعیلی‌فر با بیان اینکه روند تولید دانه‌های روغنی در کشور نشان می‌دهد که تولید این محصول مهم و استراتژیک از پایداری لازم برخوردار نیست و در دوره‌های زمانی مختلف تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و مدیریتی قرار می‌گیرد، متذکر شد: تولید دانه‌های روغنی در دو مقطع زمانی به پایداری نسبی رسیده که دوره نخست بین سال‌های ۶۹ تا ۷۲ و دوره دوم بین سال‌های ۷۵ تا ۷۹ است.

وی ادامه داد: تولید دانه‌های روغنی از سال ۱۳۸۰ با جهشی محسوس از ۴۴۰ هزار تن به بالغ‌بر ۷۷۰ هزار تن در سال ۱۳۸۴ رسید، یعنی همان سالی که به‌عنوان سال شروع اجرای طرح افزایش تولید دانه‌های روغنی از آن یاد می‌شود. در دو سال بعد با وجود بهبود وضعیت اقلیمی کشور و افزایش سهم تولید از کشت دیم به حدود ۲۵ درصد، میزان تولید سال ۱۳۸۶ فقط ۴۶ هزار تن در مقایسه با سال ۱۳۸۴ افزایش داشت. پس از آن با کاهش در سال ۱۳۹۰ به حدود ۵۰۸ هزار تن رسید که تقریباً با تولید این محصول در سال ۱۳۸۱ برابر است.

نیاز به اصلاح الگوی کشت در کشور

رئیس دبیرخانه کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: آمار سال‌های گذشته نشان می‌دهد که ۸۴ هزار تن سویا در داخل تولید شده است. ۴۶ هزار و ۵۰۰ تن کلزا و بقیه دانه‌های روغنی کمتر از ۲۰ هزار تن تولید شده است. به‌عبارتی کمتر از ۲۰۰ هزار تن دانه‌های روغنی در کشور تولید شده است، در حالی که ظرفیت کارخانجات روغن‌کشی ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تن است. در برخی از مناطق جنوبی کشور پایداری کشت محصولات از بین رفته و آفت افزایش پیدا کرده است، به همین دلیل از سموم زیاد استفاده می‌شود؛ بنابراین نیاز به اصلاح الگوی کشت در کشور داریم.

کنجاله سویا مورد نیاز کشور وارد می‌شود

اسماعیلی‌فر اضافه کرد: تمام کنجاله‌هایی که در دام و طیور استفاده می‌شود، کنجاله سویاست، این در حالی است که تمام مرغداری‌ها از این کنجاله استفاده می‌کنند که حدود هفت درصد از جیره طیور را کنجاله کلزا تشکیل می‌دهد. در نتیجه کل کنجاله سویا مورد نیاز به کشور وارد می‌شود. دلیل این کاهش تولید توسط طراحان طرح، اجرانشدن این طرح توسط مدیریت جدید وزارت جهاد کشاورزی پس از سال ۱۳۸۴ عنوان شده است.

وی اظهار کرد: البته می‌تواند تأثیرگذار باشد؛ اما شواهد نشان‌دهنده آن است که افزایش تولید در سال ۱۳۸۰ و قبل از اجرای طرح دانه‌های روغنی آغاز شده و در دو سال نخست اجرا، شیب تند افزایش تولید محصول به شدت کاهش یافته به‌طوری که میزان افزایش تولید در دو سال اول اجرای طرح ناچیز بوده است.

ادامه دارد ....

گفت‌وگو از مجتبی آزادیان

انتهای پیام/۴۱۰۳/۴۰۶۲/