۵ مانع فعالیت پژوهشی در کشور/ ایران در حوزه مقالات علمی جایگاه مناسبی در منطقه دارد

به گزارش خبرنگار حوزه پژوهش و پایان‌نامه گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دانشگاه‌ها با داشتن اساتید و دانشجویان نخبه و با انگیزه می‌توانند اقدامات مؤثری در حوزه علم و فناوری انجام دهند و همیشه در مسیر اعتلای علم و پژوهش ایران اسلامی گام بردارند.

اگر اساتید دانشگاهی مسئله‌محور باشند، به تربیت دانشجویانی ایده‌پرداز، کارآفرین و با انگیزه می‌پردازد تا با دانش خود بتوانند علم را با تکنولوژی روز ارتقا دهند و در مسیر رشد پرشتاب علمی کشور مؤثر واقع شوند. حضور اساتید نخبه و با تجربه‌ که دارای مقالات پراستناد علمی و اختراع‌های مختلف هستند، هر کدام گنجینه‌ای برای دانشگاه‌ها محسوب می‌شوند.

به‌تازگی هشتمین جشنواره علمی، پژوهشی و فناوری فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی برگزار و هزار و ۸۵۶ اثر بدون احتساب آثار اعضای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه در ۲۷ محور به دبیرخانه جشنواره فرهیختگان ارسال شد و از این تعداد ۷۰ اثر برگزیده و ۹ اثر مورد تقدیر قرار گرفت.

این ۷۰ اثر برگزیده از ۲۱ استان و ۳۷ واحد دانشگاه آزاد اسلامی بود که استان تهران با ۱۴ اثر برگزیده رتبه اول، استان اصفهان با ۱۳ اثر برگزیده رتبه دوم، استان آذربایجان شرقی با ۷ اثر برگزیده رتبه سوم، استان یزد با ۵ اثر برگزیده رتبه چهارم و استان قزوین با ۴ اثر برگزیده رتبه پنجم را به خود اختصاص دادند.

در همین راستا خبرگزاری آنا با مجید عباسپور، برگزیده هشتمین جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی در محور طرح پژوهشی برون‌دانشگاهی برتر، استاد مدعو واحد علوم و تحقیقات، استاد تمام دانشکده مهندسی مکانیک و عضو هیئت امنای پژوهشکده جامع انرژی، آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف و رئیس هیئت مدیره انجمن متخصصان محیط زیست ایران به گفت‌وگو نشسته‌ است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

اخذ نشان و مدال پژوهش کشور در دهه ۷۲، دو بار برگزیده جشنواره خوارزمی در دهه ۷۰، برگزیده کتاب سال کشور در حوزه فنی و مهندسی سال ۷۲، برگزیده جایزه ملی محیط زیست کشور، برگزیده کتاب سال دانشگاه تهران، برگزیده کتاب سال دانشگاه صنعتی شریف و تألیف ۱۴ کتاب در زمینه‌های انرژی و محیط زیست از جمله افتخارات مجید عباسپور است.

آنا: انتخاب شما به‌عنوان برگزیده جشنواره فرهیختگان بر اساس چه شاخص‌ها و مؤلفه‌هایی بوده است؟

عباسپور: شاخص‌ها و مؤلفه‌ها را هیئت برگزارکننده تعیین می‌کنند. در واقع نیاز جامعه به طرح پژوهشی، ارتباط طرح پژوهشی با سازمان‌های درخواست‌کننده، کاربردی بودن طرح و موفقیت در اجرای به‌هنگام از جمله مؤلفه‌هایی بوده است که طرح بنده را برگزیده اعلام کردند.

آنا: جزئیاتی از فعالیت پژوهشی خود را که باعث شد نفر برگزیده شوید، تشریح بفرمایید.

عباسپور: در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علم و تحقیقات در حوزه محیط زیست و انرژی، از حدود سال ۱۳۸۰ یک مرکز تحقیقاتی با مجوز ریاست وقت دانشگاه فعال شد و بیش از ده‌ها طرح پژوهشی کاربردی برای سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های دولتی و خصوصی انجام داد.

طرح «انجام برنامه‌ها به منظور تحقق سامانه مدیریت HSE  در حوزه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی و خصوصی» با توجه به نیاز شرکت شهر سالم (وابسته به شهرداری تهران) به منظور تدوین دستورالعمل‌های نظارت بر ایجاد سامانه و پیاده‌سازی آن جهت مراکز درمانی و بیمارستان‌های دولتی و خصوصی انجام شد. البته قرار بود این طرح، همه مناطق شهری تهران را در برگیرد که پس از طراحی و اجرا در چند منطقه به واسطه محدودیت‌های اعتباری پیاده‌سازی در همه مناطق صورت نگرفت، اما طراحی دستورالعمل‌ها و راستی‌آزمایی آن‌ها به‌طور کاملی انجام شد.

۵ مانع فعالیت پژوهشی در کشور

آنا: موانع پیش روی پژوهشگران و در مجموع فعالیت پژوهشی در ایران را چه می‌دانید؟

عباسپور: پژوهشگران کشور عمدتاً در مراکز دانشگاهی و یا پژوهشی مشغول به فعالیت هستند. به‌طور خلاصه در مورد موانع پژوهش می‌توان به «محدود بودن دسترسی به متون، منابع و مراکز علمی بین‌المللی»، «کمبود مالی در جهت تأمین ابزار پژوهشی»، «عدم توجه کافی به اهمیت انجام پژوهش‌های کاربردی و رفع نیاز سازمان‌ها، صنعت و... در آیین‌نامه‌های ارتقای اساتید»، «حل نشدن مشکل ارتباط صنعت و دانشگاه» و «تبعات تحریم‌ها که امکان برقراری ارتباط با مراکز پژوهشی بین‌المللی و توسعه همکاری‌های فی‌مابین را با مشکلات بسیار مواجه کرده است» اشاره کرد.

جایگاه مناسب ایران در منطقه از نظر مقالات علمی ISI

آنا: آیا کشور در حوزه پژوهش و فناوری در سطح ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای جایگاه مناسبی دارد؟

عباسپور: اگر ملاک را انتشار مقالات علمی ISI و از این دست بدانیم جایگاه مناسبی در منطقه داریم؛ اما از نظر متخصصان، اعتبارات پژوهشی کشور نسبت به درصد تولید ناخالص داخلی(GDP) در جایگاه مناسبی قرار ندارد. البته در قوانین بودجه، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها موظف به تخصیص بخشی یا درصدی از بودجه خود به واگذاری و انجام پژوهش شده‌اند، اما به واسطه کمبود اعتبارات عمدتاً این امر صورت نگرفته است و یا با روش‌های مختلف نظیر ایجاد دفاتر پژوهشی و... سعی می‌کنند این اعتبارات در همان سازمان‌های خود هزینه شود و به بیرون ارجاع نشود.

لزوم حل مسائل کشور از طریق پژوهش

آنا: توصیه‌های شما برای موفقیت جوانان، دانشجویان و پژوهشگران چیست؟

عباسپور: ایران در همه عرصه‌های علوم مهندسی، تجربی و پزشکی نیاز به اقداماتی دارد که زمینه‌ساز این کارها، انجام پژوهش‌های مورد نیاز است. بارها در سخنرانی ها اشاره کرده‌ام که هر متخصص در خصوص موضوع‌های مورد نیاز کشور به هر جا که ورود پیدا کند با موضوع‌های بسیار متنوعی مواجه می‌شود.

این نیازها باید توسط مراکز دانشگاهی و پژوهشی در چارچوب همکاری بین صنعت و دانشگاه شناسایی شده تا دانشجویان و پژوهشگران بتوانند در خصوص موضوع‌ها پژوهش کنند تا نیازهای این بخش‌ها رفع شود. البته یکی از مشکلات بزرگ حال حاضر به‌خصوص در مقطع تحصیلات تکمیلی، عدم امکانات مالی و رفاهی کافی برای پژوهشگران است که معمولاً تشکیل خانواده داده‌اند و یا کمک‌خرج خانواده خود بوده و همین امر موجب می‌شود تا وقت کافی در انجام وظایف پژوهشی خود صرف نکنند.

آنا: برای تشویق دانشجویان به سمت شرکت در جشنواره‌های علمی و پژوهشی در سطح ملی و بین‌المللی چه راهکارهایی وجود دارد؟

عباسپور: هر چند زمینه‌های قانونی برای الزام به اظهار نیازها توسط سازمان‌ها و مراکز دولتی وجود دارد، اما علی‌رغم اعلام فهرست بلندبالایی از نیازها، در عمل در جهت همکاری با دانشگاه‌ها پس از صرف وقت زیاد پژوهشگران در تعریف پروژه‌ها و ارائه شرح خدمات و پیگیری‌ها در جهت اجرا، اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. به همین دلیل دانشجویان و پژوهشگران اشتیاق لازم برای شرکت در اینگونه جشنواره‌ها را نشان نمی‌دهند.

چتر حمایتی وزارت علوم از دانشجویان نمونه محدود است

آنا: رویکرد وزارت علوم را در خصوص حمایت کردن از دانشجویان نمونه کشوری چگونه ارزیابی می‌کنید؟

عباسپور: هر چند وزارت «عتف» زمینه‌هایی را برای حمایت از دانشجویان نمونه کشوری، نظیر ورود بدون شرکت در آزمون سراسری برای داوطلبان نخبه در نظر گرفته است و شناسایی این افراد را از راه‌های مختلف مانند المپیادهای دانشجویی و... انجام می‌دهد، اما چتر حمایتی محدود است. متأسفانه این حرکت موجب شناسایی جوانان نخبه کشور شده و زمینه‌ساز جذب برخی از آن‌ها در دانشگاه‌های خارج از کشور شده است. این امر موجب هدررفت سرمایه‌های ملی که برای این گروه‌ها هزینه شده است، می‌شود.

آنا: آیا بستر لازم برای شرکت دانشجویان در مسابقات و همایش‌های علمی و پژوهشی و انگیزه دادن به آنان از سوی مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد؟

عباسپور: در این زمینه اقداماتی جهت بسترسازی برای شرکت دانشجویان در مسابقات و همایش‌های علمی و پژوهشی صورت گرفته است. البته در مقاطع مختلف زمانی و تحت تأثیر تغییرات مدیریتی این امر نیز دستخوش تغییراتی شده است. در واقع اگر توجه به انجام پژوهش در واحدهای دانشگاهی وجود داشته باشد، طبیعتاً علاقه به حضور در رخدادهای علمی نیز افزایش می‌یابد. ایجاد مراکزی مانند مرکز علوم و فناوری‌های پیشرفته (CAST) در دهه ۸۰، ایجاد مکانی برای استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در کتابخانه‌های واحد علوم و تحقیقات و سایر اقداماتی از این دست می‌توانند زمینه‌ساز فراهم کردن این انگیزه‌ها باشند.

انتهای پیام/۴۱۱۸/