زعیم در گفت‌وگو با آنا مطرح کرد؛
۱۵ مزیت آموزش مجازی/ آموزش مجازی در سایه استفاده از فناوری اطلاعات گسترش می‌یابد
عضو هیئت علمی گروه مهندسی کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال به تبیین نقاط قوت و ضعف آموزش الکترونیکی پرداخت.
به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و کنکور گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، بیش از یک سال است که ویروس منحوس کرونا در کشور شیوع پیدا کرده و موجب تعطیلی مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها شده است و در این راستا مسئولان دانشگاه‌ها برای اینکه دانشجویان لطمه آموزشی نبینند، سعی کرده‌اند بستری مناسب در حوزه آموزش الکترونیکی ایجاد کنند تا استاد و دانشجو بتوانند با تعامل مستمر با یکدیگر مانع از توقف رشد علمی کشور شوند.
خبرگزاری آنا برای جویا شدن از آموزش الکترونیکی و مزایای این شیوه آموزشی با آرش زعیم، عضو هیئت علمی گروه مهندسی کامپیوتر (نرم افزار) و مدیر توانمندسازی و ارزیابی عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.
گسترش آموزش مجازی در سایه افزایش استفاده از فناوری اطلاعات
آنا: یادگیری الکترونیک مفهوم جدیدی نیست، اما شیوع بیماری کرونا در جهان ضرورت استفاده از فضای مجازی برای آموزش را بیش از پیش نشان داد. نظر شما درباره گسترش آموزش مجازی چیست؟
زعیم: عوامل مختلفی بر گسترش آموزش مجازی تأثیر دارند، یکی از این دلایل، خود آموزش عالی بوده و دیگری کاربرد فناوری در آموزش مجازی است. به عبارت دیگر با افزایش استفاده از فناوری اطلاعات در زندگی روزمره انسان، آموزش نیز از این موضوع جدا نبوده و شاهد گسترش آموزش مجازی به‌صورت عینی هستیم. همانطور که درگیر پاندومی کووید-۱۹ شدیم از این به بعد به‌صورت جدی‌تر آموزش مجازی چه در ایران و چه در سایر نقاط جهان دنبال خواهد شد.
طراحی محتوای درسی در آموزش مجازی برعهده استاد است
آنا: اعتراض‌هایی از سوی اساتید در زمینه طراحی محتوا مطرح شده است و معترض هستند که تولید محتوا در آموزش مجازی وظیفه آن‌ها نیست. اگر تهیه محتوا در آموزش مجازی به عهده اساتید نیست، پس چه کسی مسئول است؟
زعیم: طراحی محتوای درسی از وظایف استاد است و نباید مسائل را به هم گره زد. شاید اساتیدی که به این موضوع شکایت دارند به خاطر مشکلات دیگری مانند وضعیت حقوق و دستمزد است.
به هر حال شرایط جدیدی از اسفند ۹۸ در پی پاندومی این ویروس منحوس در کشور ایجاد شد که آموزش نیز از آن مستثنی نبود و اساتید نیز خود را با شرایط جدید هماهنگ کردند. به‌خصوص اساتیدی که تا قبل از این تجربه تدریس مجازی را نداشتند و فقط به‌صورت حضوری سر کلاس درس حاضر می شدند.
البته در دانشگاه که انتظار می رود کارها بر اساس خرد جمعی انجام شود و می‌توان تیم پشتیبانی حرفه‌ای محتوای برنامه درسی تشکیل داد و به اساتیدی که در این زمینه مشکل دارند، یاری رساند.
تداوم آموزش آنلاین در پساکرونا
آنا: تداوم آموزش‌های الکترونیکی در دوران پساکرونا چگونه خواهد بود؟
زعیم: آموزش مجازی در پساکرونا ادامه پیدا خواهد کرد، همانطور که قبل از بیماری کرونا نیز وجود داشت. بسیاری از دانشگاه‌های مطرح جهان در گذشته نیز به‌صورت مجازی فعالیت می‌کردند در دانشگاه آزاد اسلامی نیز یک واحد الکترونیکی از سال ۱۳۸۴ فعالیت خود را آغاز کرده و به‌صورت مجازی آموزش می‌دهد.
در دوران کووید و پساکووید وضعیت آموزش مجازی مقبولیت بیشتری پیدا خواهد کرد و چه بسا خیلی از افراد تمایل به آموزش مجازی داشته باشند و تقاضا در این زمینه افزایش پیدا کند، چرا که در مدت کرونا به‌صورت عینی لمس شده است.
از دید بنده به‌عنوان کسی که ۲۲ سال کار آموزش می‌کند و عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشدم در مهندسی کامپیوتر (نرم افزار)، هماهنگ‌سازی مدیریت فرآیند آموزشی در سازمان‌های مجازی بوده و در دکتری نیز رساله اینجانب تحت عنوان طراحی مدل مراکز رشد واقعی-مجازی در اکوسیستم کارآفرینی فناورانه ایران (مطالعه موردی: مراکز رشد دانشگاهی) است، نگاه ویژه‌ای به آموزش مجازی داشتم.
برای دانشجو یا محصلی که در ابتدای یادگیری است قطعاً پدیده کرونا باعث لمس و رویارویی مستقیم دانش‌آموزان و دانشجویان با آموزش مجازی شده است و این موضوع برای مراکز آموزشی و دانشگاه از این پس بحثی جدایی‌ناپذیر خواهد بود.
از طرفی با دستیابی راحت‌تر و راندمان یادگیری بیشتر، آموزش مجازی در حال انقلاب در راستای آموزش و فراگیری علم است و این روند با دسترسی کشورهای جهان سوم که امروزه از اینترنت با حداقل سرعت یا سرعت متوسط استفاده می‌کنند، به اینترنت پر سرعت ادامه پیدا خواهد کرد و آموزش مجازی فراگیرتر خواهد شد.
۱۵ مزیت آموزش مجازی
آنا: درباره محاسن آموزش مجازی توضیح بفرمایید.
زعیم: از محاسن آموزش مجازی می‌توان به «انعطاف‌پذیری و عدم محدودیت در زمان و مکان آموزش مجازی»، «استفاده از بهترین اساتید»، «استفاده از جدیدترین متدهای آموزش»، «مطالعه مجدد و چندباره»، «سازگاری آموزش مجازی سازگار با روحیه برخی افراد» اشاره کرد.
برخی دانشجویان ممکن است به خاطر اینکه جوان‌ترین، پیرترین، زشت‌ترین و یا کوچک‌ترین شخص کلاس هستند، احساس شرمندگی کنند و این موضوع در آموزش حضوری وجود دارد. عدم سازگاری با دیگران، مشکل در برقراری ارتباط و بسیاری از مشکلات دیگر که ممکن است برخی از افراد در کلاس‌های سنتی با آن درگیر باشند اما با آموزش مجازی هیچکدام از این درگیری‌های ذهنی مانع یادگیری اشخاص نخواهند شد.
یکی دیگر از محاسن آموزش آنلاین، «دوستدار محیط زیست بودن» است. آموزش مجازی علاوه بر کم‌هزینه بودن و قابلیت دسترسی سریع، دوستدار محیط زیست نیز است. دانشگاه اوپن بریتانیا به این نتیجه رسیده است که استفاده از روش‌های آموزش مجازی موجب مصرف ۹۰ درصد انرژی کمتر و تولید ۸۵ درصد گاز کربن کمتر نسبت به روش‌های آموزشی سنتی می‌شود. مزیت دیگر «استفاده از اساتید در مکان‌های مختلف» است. در واقع می‌توان از اساتیدی که در مکان‌ها و دانشگاه‌های مختلف حضور دارند، استفاده کرد.
«افزایش کیفیت یادگیری» ویژگی بعدی آموزش الکترونیکی است. چرا که استفاده از محتوای بصری و چندرسانه‌ای موجب درگیر شدن بخش‌های بسیاری از مغز مخاطب می‌شود و کمک می‌کند محتوای آموزش داده شده تا زمان بیشتری در ذهن او باقی بماند. درصورتی‌که محتوای یکنواخت عرضه شده در کتاب‌ها و جزوات آموزشی بسیار فرّار است و به سرعت از ذهن دانشجو پاک می‌شود.
یکی دیگر از مزیت‌ها، «عدم نیاز به حضور فیزیکی و رفت‌وآمد» است. مزیت بعدی «هزینه کمتر» است. هزینه تولید محتوای آموزش مجازی کمتر از محتوای آموزش حضوری است. حُسن بعدی، «آموزش محتوای مورد نیاز و مورد علاقه فراگیران» است. داوطلبان در دوره‌های آموزش مجازی می‌توانند بر روی آنچه نیاز دارند و قصد دارند یاد بگیرند تمرکز کنند و از تکرار یاد گرفتن آنچه می‌دانند پرهیز کنند. البته این درصورتی است که جلسات قابلیت ضبط داشته باشند و دانشجویان بتوانند به محتوای درسی دسترسی داشته باشند.
«جذابیت چشم‌نواز و شنیداری» مزیت دیگر آموزش آنلاین است. بسیاری از محتواهای آموزش مجازی به روش‌های جدید و جذاب بصری و دیداری ساخته می‌شود و از کسل‌کنندگی و یکنواختی کتاب‌های قدیمی، دیگر خبری نیست. همین اتفاق شور و انرژی دانشپذیران را برای آموزش افزایش می‌دهد و از خستگی در اثر مطالعه زیاد کم می‌کند.
مزیت سیزدهم «به‌روز بودن محتوا» است. چابکی عرضه و تولید محتوای الکترونیک نسبت به محتوای چاپی و فیزیکی بیشتر است و خیلی سریع می‌توان محتوای جدید را به دانشجویان عرضه کرد. حال آنکه تغییر محتوای آموزشی چاپی به علت هزینه‌های بالای تولید و عرضه محتوا سخت است و این تغییر دیر انجام می‌شود. این اتفاق باعث شده برای برخی حوزه‌ها که محتوای آموزشی مدام عوض می‌شود، مثل آموزش نرم‌افزارها دیگر استفاده از محتوای چاپی و فیزیکی هیچ توجیهی نداشته باشد.
«رعایت عدالت آموزشی» ویژگی دیگر آموزش الکترونیکی است. با استفاده از آموزش الکترونیک و کاهش هزینه‌ها و همچنین برقرار شدن امکان استفاده از آموزش برای کاربران مناطق دوردست و محروم، عدالت و برابری آموزشی تا حدود قابل توجهی رعایت می‌شود.
مزیت پانزدهم آموزش مجازی «امکان یادگیری ضمن کار برای اکثر افراد شاغل» است. برخی از افراد با فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه دیگر نمی‌توانند در حین کار به یادگیری ادامه دهند. اما آموزش مجازی امکان یادگیری حتی با داشتن سنگین‌ترین کارها را به دانشپذیران می‌دهد.
۸ نقطه ضعف آموزش الکترونیکی
آنا: معایب آموزش آنلاین چیست؟
زعیم: از معایب آموزش مجازی می‌توان به «عدم اینترنت مناسب» است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات آموزش‌های آنلاین و مجازی، اینترنت ضعیف است. عدم اینترنت مناسب و کارآمد، استفاده از بسیاری از برنامه‌ها و نرم‌افزارها را یا غیرممکن کرده یا کیفیت استفاده از آن را کاهش می‌دهد.
«عدم آشنایی دانشجویان با برنامه‌ها و نرم‌افزارهای آموزش مجازی»، «عدم آشنایی معلمان و اساتید دانشگاه با نرم‌افزارها و حتی روش تدریس مجازی» و «عدم وجود فضای مناسب برای آموزش مجازی در بعضی خانواده‌ها» از دیگر معایب آموزش آنلاین است.
برای آموزش آنلاین در خانواده‌هایی که سطح درآمدی متوسط به پایین دارند و تعداد افراد خانواده در آن‌ها بالاست، فضای مناسبی وجود ندارد. همین موضوع شرکت در کلاس‌های آنلاین را با چالش روبه‌رو کرده است.
عیب بعدی آموزش مجازی، «کاهش انگیزه تحصیلی» است. کاهش انگیزه تحصیلی یکی از مهم‌ترین تهدیدهای آموزش الکترونیکی است و همچنین دور شدن از آموزش و کار گروهی نیز می‌تواند یک تهدید باشد. در واقع برخی از دروس استادمحور است و به همین خاطر استاد متوجه نمی‌شود که دانشجو مطلب را گرفته یا نه و این موضوع یک تهدید اساسی است.
«کمبود تجهیزات از جمله موبایل و تبلت» نقطه ضعف دیگر آموزش آنلاین است. برخی از والدین و دانش‌آموزان وسایل و تجهیزات مورد نیاز برای آموزش در فضای مجازی از جمله موبایل، تبلت و لپ‌تاپ را ندارند و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، امکان تهیه آن را نیز ندارند.
عیب دیگر، «عدم نظم داشتن» است. نظم یکی از مواردی است که کلاس‌های حضوری برای ما به ارمغان می‌آورد. شاید برخی از دوستان به این موضوع اشاره کنند که خب می‌توان کلاس آنلاین را هم منظم برگزار کرد اما باید گفت که درست است که کلاس آنلاین را می‌توان منظم برگزار کرد اما توجهی که در کلاس حضوری وجود دارد همراه با تعهد و چشمی که به استاد می‌افتد تا اینکه دانشجو پشت لپ‌تاپ به یک صفحه خیره شود و دو جمله از راه دور بشنود تفاوت بسیاری دارد. اما کلاس حضوری که دانشجو در طول ترم ۱۶ جلسه به‌صورت منظم در یک روز خاص و در یک ساعت خاص باید در آن کلاس حاضر باشد، به مرور زمان او را مجبور به برنامه‌ریزی می‌کند.
هشتمین نقطه ضعف در آموزش مجازی، «عدم آشنایی با افراد و ارتباطات» است. ارتباطات با افراد در دنیای کسب‌وکار یکی از بهترین کارها و استراتژی‌هایی است که اشخاص می‌توانند انجام دهند. دوست شدن با افراد جدید برای همه ما فرصت بوده و این امکان در کلاس‌های حضوری کاملاً در دسترس است و در مجازی نیست.
آنا: به نظر شما عملکرد ایران در آموزش مجازی در یکسال گذشته قابل قبول بوده است؟
زعیم: طبق تعریف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه الکترونیکی مدلی است برای دانشگاه واقعی در فضای مجازی برای تحقق یادگیری الکترونیک که همه خدمات را به‌طور یکپارچه و از طریق رسانه وب ارائه می‌کند. اگر مبنا را همین تعریف وزارت علوم قرار دهیم، می‌توان نمره قابل قبولی به آموزش مجازی در ایران داد. به هر حال اپیدمی و پاندومی فراگیر شد اما به لطف یزدان آموزش تعطیل نشد و علی‌رغم تمام مشکلات، کلاس‌های مجازی با موفقیت برگزار شد.
انتهای پیام/۴۱۱۸/
انتهای پیام/
