مصطفی سراج مدیرکل دفتر امور توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی کشور
؟؟؟ سازمان خواستند موضوعاتی که برای سازمان به عنوان دغدغه و اولویت محسوب میشود در معاونت‌ها و ادارات کل سازمان، به ما معرفی کنند تا آنها را رسانه‌ای کرده و بیشتر به آنها بپردازیم. در ارتباط با حوزه فعالیت و مواردی که به عنوان مشکلات در حوزه شما وجود دارد و امکان رسانه‌ای شدن آن وجود دارد بفرمایید.
- دفتری که مسئولیتش را من دارم، دفتر پناه‌بخشی و مراقبتی یا به نوعی مراکز شبانه‌روزی است. مراکزی است که عموماً خانواده‌ها دیگر آن استطاعت و توانایی نگهداری در منزل را ندارند و این افراد به مراکز شبانه‌روزی سپرده می‌شوند.
همیشه تأکید ما در مورد افرادی که به مراکز شبانه‌روزی سپرده می‌شوند این بوده که تا آنجایی که امکاگن‌پذیر است در محیط خانواده باشند ولی وقتی که واقعاً این امکان وجود ندارد، به شبانه‌روزی سپرده میشود.
این افراد یقیناً چه سالمند، چه معلول و چه بیمار روانی باشد، مشکلات خاص خودشان را دارند و نیاز به مراقبت‌های خاص و ویژه دارند. به‌ویژه در ایام کرونا که یقیناً از طریق رسانه‌ها هم شاهد بودید که مراکز ما اقدامات خیلی خوبی در مراقبت از این افراد جامعه هدف ما انجام دادند و واقعاً آمارهای ما هم آمارهای قابل قبول و قابل دفاعی است وقتی با کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم.
توقع بر این است که باید بیشتر حمایت شود. مراکزی که خانواده‌ها دیگر توانایی و استطاعت این را ندارند که اینها را در محیط خانواده نگهداری کنند و به مراکز سپرده می‌شوند، یقیناً هزینه‌هایشان مضاعف است، مراقبت‌هایشان مراقبت‌های ویژه‌ای است.
در حال حاضر اعتباراتی که برای این بخش دیده شده تناسبی با هزینه‌های تمام شده ندارد. الان در مراکز شبانه‌روزی ما به طور متوسط یک چیزی حدود 3 میلیون تومان هزینه تمام شده فردی است که بخواهیم مراقبت کنیم.
الان ما حدود یک میلیون تومان، با تعرفه‌های جدید حدود یک میلیون 100 یا 200 هزار تومان داریم پرداخت می‌کنیم و این هم در ایام کرونا، هزینه‌هایش چندین برابر شده و ما بارها هم به دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه بودجه متولی بودند اعلام کردیم که در این بخش باید یک حمایت ویژه صورت بگیرد.
درست است که کمبودهایی وجود دارد ولی اینها افرادی هستند که وئاقعاً نیاز به حمایت‌های خاص دارنهد.
بخش دیگر مشکلاتی مثل قانون حمایت از معلولان است. در قانون حمایت از حقوق معلولان این مصوبه مجلس است و ابلاغ شده و باید رسماً عملیاتی شود. حالا بخش‌های مختلفی دارد، بخشی به بودجه می‌گردد و بخشی به دستگاه‌ها که باید مناسب‌سازی شود.
دو ماده در قانون حمایت از معلولان، هم ماده هفت و هم ماده 27، آن چیزی که موظف هستیم عملیاتی کنیم خیلی فاصله داریم. در ماده هفت قانون آمده که سازمان هبهزیستی مکلف است افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید و نیازمند و افرادی که نیاز به مراقبت‌های چندگانه دارند، در خانواده یا مراکز نگهداری شوند، هزینه تمام شده هم یا به خانواده یا به مراکز پرداخت شود. این قانون است و صراحت دارد. الان چیزی بیش از حدود 750 هزار نفر معلول شدید و خیلی شدید داریم. اینها اگر بخواهند بر اساس هزینه تمام شده تحت پوشش قرار بگیرند، تصور کنید که چه هزینه یا اعتباری باید برای این سازمان پیش‌بینی شود.************
یا در ماده 27 دولت مکلف شده که کمک‌هزینه معیشت افراد دارای معلولیت شدید یا بسیار شدید فاقد شغل و درآمد را، جالب این است که به میزان حداقل دستمزد سالانه تعیین کرده و پرداخت کند، در صورتی که الان نزدیک به 28 هزار نفر معلولان ضایعه نخاعی‌مان است، 32 هزار نفر که روی هم بشود یک چیزی حدود 60 هزار نفر، شما تصور کنید معلولان شدید و خیلی شدید فاقد شغل و درآمد اگر بخواهیم به 700 تا 800 هزار نفر برسد، چند برابر باید اعتبار ما شود و خیلی فاصله داریم. به ویژه الان با وضعیت اقتصادی که جامعه هدف ما دارد، توقع بر این است که در رابطه با این بخش هم مجلس محترم، هم دولت و هم سازمان‌های محترم برنامه و بودجه ویژه به این موضوع نگاه کنند و عموماً هم جامعه هدف ما آسیب‌پذیرترین هستند به ویژه در آسیب‌هایی مثل کرونا، شیوع بیماری‌ها، حوادث غیرمترقبه که به وجود می‌آید.
تصور کنید فردی که معلولیت دارد، فردی سالمند است، فردی که دچار اختلالات یا بیماری روانی است، اینها نیاز به حمایت‌های خاص و ویژه دارند و وظیفه نظام،دولت و حکومت است که از اینها به‌صورت ویژه حمایت و دفاع کند، محمل قانونی‌اش هم وجود دارد.
توقع ما این است که دوستان حتماً در این زمینه نگاه ویژه‌ای داشته باشند که کمترین آسیب به مجموعه وارد شود، هر چند که در طول دو سه سال اخیر، جای تقدیر و تشکر هم دارد، اعتبارات یک بخش‌هایی اضافه شده. مثلاً به عنوان نمونه در بحث مستمری‌ها در طول سه سال گذشته دو و نیم برابر شده.
ما قبلاً 320 هزار نفر داشتیم که در حوزه توانبخشی مستمری و کمک هزینه معیشت دریافت می‌کردند، الان به بیش از 800 هزار نفر رسیده است. یعنی علاوه بر این گروه 320 هزار نفر هم شامل این پرداخت جدید شده. یعنی تصور کنید 800 و خرده‌ای هزار نفر در طول سه سال گذشته پرداخت شده ولی مبالغ مکفی نیست که بتواند تکاپوی نیاز جامعه هدف ما را بکند که آنها هزینه‌های مضاعفی دارند.
به طور مثال فردی که دچار بیماری روانی است، بسیاری از داروهایشان گرانقیمت و کمیاب است. فردی که دچار معلولیت جسمی است، نیاز به وسایل کمکی دارد، ویلچر، عصا، حتی برای ترددهایشان مشکل دارند. فردی که نابینا است، فردی که ناشنواست، در سطح جامعه که همه جا امکانات دسترسی وجود ندارد، مناسب‌سازی که نشده است. مجموعه اینها نیاز به عزم همه دستگاه‌ها و نهادها دارد که به آن پرداخت شود تا مشکلات ما را کمتر کند.
یکی از راهبردهای اساسی ما در سازمان واقعاً توسعه برنامه‌های خانواده‌محور است. هر چقدر بتوانیم از خانواده‌ها حمایت کنیم یقیناً بسیاری از آثار و تبعاتی که در این حوزه داریم کمتر خواهد شد. یعنی ما از توان خانواده هم در این بین می‌توانیم استفاده کنیم که محمل قانونی هم داریم.
واقعاً تلاش می‌کنیم تا آنجایی که امکان دارد افراد به مراکز شبانه‌روزی ما سپرده نشوند مگر اینکه دیگر واقعاً امکانش وجود نداشته باشد. بنابراین اگر بخواهیم جلوی این بخش را بگیریم و فقط افراد اجتناب‌ناپذیر به سمت مراکز شبانه‌روزی بیایند، قطعاً توسعه برنامه‌های خانواده‌محور و حمایت خانواده‌هاست.
الان دیگر باید حداقل حقوقی را که مصوب میشود واقعاً برای یک خانواده‌ای که یک فرد معلول بسیار شدید یا دو معلول دارد، به عنوان نگهداری و پرستاری از این عضو معلول به خانواده‌اش پرداخت شود.
این حرکت شروع شده ولی من فکر می‌کنم باید سرعت آن چند برابر شود. در توسعه زیرساخت‌ها باید به ویژه سازمان بهزیستی در چند سال گذشته سعی کرده در بحث فناوری‌های الکترونیک قدم‌هایی را بردارد و من فکر می‌کنم هم سخت‌افزاری و هم نرم‌افزاری نیاز به حمایت بیشتری دارد. الگوهای جدیدی را در خانه‌ها، در مراکز شبانهروزیمان به سمت کوچک‌سازی داریم حرکت می‌کنیم و در عین حال توسعه خانه‌ها، یک نوع تلفیق و شامل‌سازی افراد جامعه است که بتوانند راحت‌تر به جامعه ملحق شوند.
حمایت‌های بیمه‌ای برای جامعه هدف ما خیلی خیلی مهم است. چه در زمینه بیمه اجتماعی، چه در زمینه بیمه درمانی که البته باز امسال خوشبختانه شروع شده. هم برای اولین بار به 305 هزار نفر از افراد دارای معلولیت بحث حمایت‌های بیمه اجتماعی‌شان قرار گرفتند و هم اینکه افراد بتوانند تحت پوشش بیمه توانبخشی قرار بگیرند. این تعداد باید هم قوی‌تر شود، عمق این بیمه‌ها باید افزایش پیدا کند که یقیناً سازمان‌های بیمه‌گر در این بخش ورود کنند که من فکر می‌کنم می‌تواند مشکلات معلولان را خیلی کمتر کند.
در مراکزتان در بحث نگهداری با توجه به شیوع کرونا مشکلاتی از لحاظ تأمین اقلام ضدعفونی یا هزینه‌هایی که تحت تأثیر این بیماری ایجاد شده نداشتید؟ از زمان شیوع کرونا در کشور، آمار تلفاتی که در این مراکز وجود دارد نسبت به گذشته تغییر مشهودی گذاشته یا خیر؟
- تمام مراکز شبانه‌روزی ما غیردولتی هستند و مردم دارند این کار مراقبت را انجام می‌دهند و دولت هم با یارانه‌هایی که پیش‌بینی شده دارد کمک می‌کند. اینکه بگوییم مشکل نداشتیم به نظر من ادعای درستی نیست. یقیناً مشکل داشتیم. الان هم مشکل داریم. تصور کنید اگر یک مرکزی بخواهد قرنطینه شود، هزینه‌های بهداشتی در سه شیفت نیرو و پرسنل باید جابه‌جا شوند، هر کدام‌شان نیاز به دستکش، لباس، مواد ضدعفونی، اینها همه هزینه‌هایی است که به این مراکز تحمیل شده.
این در حالی است که یارانه‌هایی را که الان به مراکز پرداخت می‌کنیم تناسبی با هزینه تمام شده در شرایط عادی هم ندارد.
البته سازمان در سه مرحله کمک‌هایی را برای مراکز داشت. یک مرحله برای پرسنل مراکز شبانه‌روزی و دو مرحله هم به ازای سرانه 500 هزار تومان، ما حتی پیش‌بینی کرده بودیم کمک مرحله سوم را هم بتوانیم پرداخت کنیم ولی نتوانستیم و این الان واقعاً جای اشکال دارد.
مراکز با تمام وجود ایستادند و از این قریب به 51 هزار از مردم سالمند ما در مراکز شبانه‌روزی حمایت کردند. حداقل توقعی که دوستان ما در مراکز دارند این است که لااقل این هزینه‌هایی که اضافه شده را باید در قالب کمک‌هایی که هست پرداخت کنیم.
در مراحل مختلف سعی کردیم اقلام بهداشتی توزیع کنیم ولی بخشی را هم خود مراکز تقبل کردند که انجام دهند.
خوشبختانه آمار ما آمار قابل قبول و قابل دفاعی است. هم جناب آقای روحانی ریاست محترم جمهور در هیئت دولت مطرح کردند هم مقام معظم رهبری اشاره داشتند. وقتی که آمار ابتلا و فوت‌مان در مراکز را با بسیاری از کشورهای توسعه یافته مقایسه می‌کنیم، آمارهای ما واقعاً آمارهای درخشانی است و این فراهم نمی‌شد مگر اینکه تمام این دوستان ما، بیش از 20 هزار نفر نیروی تخصصی و مراقب در بیش از 950 مرکز شبانه‌روزی توانبخشی داریم که به صورت شبانه‌روز، شاید تنها بخشی است که اصلاً در هر شرایطی تعطیل‌بردار نیست. هر بحران و هر حادثه‌ای پیش بیاید اینها باید آنجا را حفظ کنند و سرکار باشند. حالا اگر نیروهایشان مبتلا شوند باید نیروی جایگزین به آنجا اعزام شود.
کار سختی خودش را دارد. واقعاً الان خیلی از پرسنل ما در مراکز شبانه‌روزی دچار خستگی مزمن شده و فرسوده شده‌اند. تصور کنید نگهداری و مراقبت در مراکز شبانه‌روزی توانبخشی سختی خاص خودش را دارد، حالا درگیری این بیماری کرونا هم به وجود بیاید!
این می‌طلبد که اگر بخواهیم این فرسودگی را کم کنیم باید حمایت کنیم. حالا حمایت‌های مختلف می‌تواند باشد. هم حمایت‌های مالی از لحاظ ساختاری به مراکز باشد. الان مراکز ما در شرایط بیماری نیاز به ایجاد فضاهایی مثل اتاق قرنطینه، مثل اتاق نقاهت، اتاق ایزوله، به ویژه در زمان شیوع بیماری اینها را از مراکزمان خواستیم. خب اینها همه هزینه‌هایی است که به این مراکز تحمیل میشود.
خوشبختانه نسبت کل فوتی‌های ما نسبت به کل مقیمان‌مان حتی به یک درصد هم نمی‌رسد و این آمار خیلی آمار قابل دفاعی است. سالمندان ما الان در سطح کشور بیش از 70 تا 73 درصد افرادی که فوت می‌کنند عموماً سالمندان هستند و حالا تصور کنید سالمندانی که سیستم ایمنی‌شان ضعیف است و باید از اینها در مراکز شبانه‌روزی مراقبت کنیم و این بیماری هم اگر بخواهد به سراغ‌شان برود و سیستم مراقبتی اگر کارآمد نباشد یقیناً بیش از دیگران آسیب می‌بینند.
خوشبختانه مدیریت شد و خیلی از مراکزی که درگیر شدند، با اقدام به موقع پیشگیری شد. بیش از 80 دستورالعمل و پروتکل تدوین و به مراکز ابلاغ شد. شاید یک نقطه قوتی هم که در این مراکز وجود داشت این بود که قبل از اینکه این بیماری شیوع پیدا کند از پنج بهمن سال گذشته این هشدارها به مراکز داده شد و در آماده‌باش کامل بودند و زمانی هم که این بیماری دیگر شیوع پیدا کرد، از یکی دو ماه قبلش همه مراکز این آمادگی را داشتند.
مرحله به مرحله هم با توجه به جهشی که خود کرونا داشته سعی کردیم که در ستاد کشوری، پروتکل و بخشنامه‌های مرتبط با آن را تدوین و ارسال کنیم. خوشبختانه تاکنون که اقدامات، اقدامات قابل دفاعی بوده ولی اگر این بخواهد ادامه پیدا کند نیاز به این است که در تمام زمینه‌ها حمایت شود.
در بحث آسیب‌پذیری افرادی که در این مراکز خدمت می‌کنند چطور؟
- پرسنل را عرض کردم، یقیناً آنها هم آسیب‌پذیرند. چون خیلی از مراکز ما به موازات اینکه خود مددجوهای ما درگیر شده‌اند، خود پرسنل هم درگیر شده‌اند. تصور کنید یک مرکزی که 30 تا 40 درصد پرسنلش درگیر میشود، یعنی یک شیفت نیروهایمان را از دست می‌دادیم. جایگزین کردن نیروها یا فشار مضاعفی که به نیروهای دیگر وارد می‌شد، سختی‌های خاص خودش را داشت. این دوستان باید حمایت شوند و ما درخواست هم داشتیم.
هیچ فرقی بین مراکز شبانه‌روزی ما با مراکز درمانی و بیمارستان‌ها وجود ندارد. در مراکز درمانی هم واقعاً عزیزان ما دارند ایثار می‌کنند، دارند تلاش شبانه‌روزی می‌کنند. ما هم در مراکز شبانهروزیمان پرستار داریم، پزشک داریم، مراقب داریم، هیچ فرقی نمی‌کند و آنها هم به موازات همین مسائل باید حمایت شوند و خیلی از مراکز ما هم که درگیر شدند، خود پرسنل‌شان درگیر شدند و به محض اینکه آن دوران را پشت سر گذاشته و بهبود یافتند، به سر کار خودشان برگشتند.
ما خوشبختانه اصلاً در هیچ‌کدام از مراکزمان رهاشدگی نداشتیم و علی‌رغم اینکه عوامل درگیر شدند ولی به‌هرحال خود مدیران مراکز و پرسنل با همکاری سازمان موضوع را مدیریت کردند و خوشبختانه تا الان کارنامه خوبی به جای گذاشته‌ایم.
در بین پرسنل مراکز فوتی بر اثر کرونا داشتید؟
- چرا، یک تعدادی را داشتیم. مثلاً افرادی که بودند رئیس هیئت مدیره بودند، مراقب بودند. تعدادشان کم بوده ولی ما هم فوتی داشتیم.
آمار؟
- آمار را باید خود کمیته پیشگیری بدهد.
اگر مورد دیگری هست بفرمایید.
- بحث الگوهای جدیدی را که در مراکزمان داریم، هدف‌مان این است که تا آنجایی که امکان دارد، افرادی که دچار معلولیت هستند یا حتی سالمندان دیگر در مراکز شبانه‌روزی ما اقامت‌های طولانی‌مدت نداشته باشند. اینکه اینها بیایند به خانواده ملحق شوند یا بتوانند دارای یک زندگی مستقل شوند یک الزاماتی را می‌طلبد. این الزامات نیاز به حمایت همه دستگاه‌ها دارد که توقع ما این است که این جزء حقوق شهروندی است، هر فردی که در جامعه زندگی می‌کند، حالا شاید در مقطعی از زمان یا به صورت دائمی دچار کم‌توانی شود، اینجا وظیفه ما است که از این دوستان حمایت کنیم و بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که به یک زندگی مستقل و پرتوانی دست پیدا کنند. این جزء الگوها و راهبردهای ما است.
در قانون حمایت از حقوق معلولان باز هم من تأکید می‌کنم، حتماً اینها باید در رسانه انعکاس پیدا کند، خیلی از دوستان الان ما را زیر سؤال می‌برند که شما چرا قانون حمایت از حقوق معلولان را اجرا نمی‌کنید؟ در اجرای قانون حمایت از معلولان، بهزیستی یک نقش هماهنگی را دارد. خیلی از دستگاه‌ها، وقتی ما بحث مناسب‌سازی را مطرح می‌کنیم، شهرداری‌ها، وزارت مسکن و شهرسازی و خیلی از دستگاه‌ها متولی این موضوع هستند.
وقتی که بحث کمک‌هزینه معیشت را مطرح می‌کنیم، سازمان برنامه و بودجه و خیلی از دستگاه‌ها متولی هستند. باید بیایند وسط صحنه. خود مجلس می‌تواند خیلی ما را حمایت کند در اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان.
زحمت زیادی کشیده شده. ما خوشبخانه در زمینه قانون جزء کشورهای مترقی هستیم، اجرا شدن این قانون الزامات خاص خودش را می‌طلبد و همان‌طوری هم که مقام معظم رهبری فرمودند، فقط سازمان بهزیستی متولی حمایت از معلولان نیست، همه نهادها و دستگاه‌ها باید بیایند پای کار و در این زمینه کمک کنند که ما شرمنده عزیزان معلول و سالمندان‌مان نباشیم و به آن صورت که در شأن این بزرگواران است، بتوانیم به این عزیزان خدمات ارائه کنیم.
انتهای پیام/
