مقاومت گمرک برای همکاری با سامانه جامع تجارت/ به تعامل بیشتر بانک مرکزی نیازمندیم

به گزارش خبرنگار حوزه صنعت و معدن گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، باتوجه به اهمیت موضوع تجارت و تسهیل امور بازرگانان و تجار از یکسو و حذف دلالان و سودجویان از سوی دیگر با  محمد شیرازیان مدیر پروژه سامانه تجارت ایران و مشاور رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص اهمیت و فعالیت‌های سامانه جامع تجارت الکترونیک به گفتگو پرداختیم.

مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

آنا: سامانه تجارت یکی از سامانه‌هایی است که متعلق به مرکز تولید و تجارت است، نقش این سامانه چیست و قرار است چه سامانه‌هایی به این سامانه متصل شود و ارتباطاتی که تا الان به وجود آمده چطور بوده و از چه زمانی ایجاد شده است؟

شیرازیان: از سال 1392 که قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ابلاغ شد، یک تکلیف به عهده وزارت صنعت گذاشت شد به عنوان بند الف ماده 6 که وزارت صنعت مکلف است سامانه‌ای را به اسم سامانه یکپارچه‌سازی و نظارت بر فرآیند تجارت راه‌اندازی کند.

در قانون و آیین‌نامه تکلیف اصلی که برای این سامانه تعریف شده بود عبارت بود از اینکه این سامانه باید متضمن کلیه فرآیندهای تجارت خارجی و تجارت داخلی باشد. به نحوی که ارتباط بازرگان با دستگاه‌ها از طریق این سامانه انجام شود.

از همان تاریخ، فعالیت اجرایی این سامانه به نحوی شروع شد و در تاریخ 95/5/5 سامانه جامع تجارت با ثبت سفارش سه گروه کالایی کارش را شروع کرد. تا اوایل سال 97 که ثبت سفارش کلیه تعرفه‌ها به مرور وارد سامانه جامع تجارت شد. این در بخش تجارت خارجی بود.

تجارت خارجی با واردات شروع شد، فرآیندهای صادرات و ترانزیت هم بخشی از تجارت خارجی هستند که هنوز اجرایی نشده‌اند. تجارت داخلی هم به همین صورت از سال 96 کارش را شروع کرد.

تجارت خارجی خیلی خلاصه بخواهم قسمت وارداتش را بگویم، چیزی که ما در سامانه جامع تجارت مکلف به انجام آن هستیم از صدور کارت بازرگانی تا انتهای تشریفات گمرکی که شامل صدور کارت بازرگانی است، اخذ مجوزهای لازم برای ثبت سفارش است، خودِ ثبت سفارش، خرید و فروش ارز برای واردات و در واقع عملیات ارزی که در فرآیندهای وارداتی هست باید داخل سامانه انجام شود، بعد از عملیات ارزی، عملیات لجستیک بین‌الملل است. مدیریت بارنامه‌های بین‌الملل، عقود انبار بین‌المللی، مانیفست و امثالهم و بعد از آن، تشریفات گمرکی است که در حوزه تشریفات گمرکی به علت عدم همکاری گمرک، خیلی پیشرفت خاصی نداشتیم.

این فرآیندهایی است که در تجارت خارجی داریم. الان آن چیزی که پیاده شده، ما اخیراً با همکاری اتاق بازرگانی، بعد از یک مقدار مقاومتی که اتاق بازرگانی داشت و حالا خدا را شکر همکاری می‌کنند، توانستیم فرآیند صدور، تمدید و ابطال کارت بازرگانی را در سامانه جامع تجارت پیاده کنیم.

فرآیند ثبت سفارش که از سال 97 دیگر تمام شده، یعنی درگاه صدور ثبت سفارش‌ها، سامانه جامع تجارت است و سامانه‌ای که این فرآیند را مدیریت می‌کند همان سامانه ثبتارش است که متولی آن دفتر مقررات است. رویکردی که در سامانه جامع تجارت برقرار است، رویکرد پنجره واحد یا اصطلاحاً single window است.

در سینگل ویندو در قواعد دستگاه‌ها تا جایی که می‌شود دخالتی نداریم و هر دستگاه متولی فرآیند خودش است. به عنوان مثال همین فرآیند ثبت سفارش که متولی‌اش هم وزارت صنعت است، سامانه جامع تجارت دخل و تصرف خاصی در آن ندارد و باز هم کمافی‌السابق سامانه ثبتارش است که ثبت سفارش را صادر می‌کند و سامانه جامع تجارت فقط درگاه بازرگان است، اطلاعات را می‌گیرد، مجوزهایش را سیستمی چک می‌کند، درخواست مجوز را به دستگاه مجوز دهنده ارسال می‌کنند، حدود 20 دستگاه مجوز دهنده، در صورتی که همه مجوزهای آن پرونده آمد و همه آنها مورد تأیید بود، درخواست ثبت سفارش را به سامانه ثبتارش ارسال می‌کند، سامانه ثبتارش اگر تأیید برگرداند، مبلغ کارمزد را باز سامانه جامع تجارت استعلام می‌کند از همان سامانه، یعنی حتی مبلغ کارمزد را هم خود سامانه جامع تجارت محاسبه نمی‌کند، عددی که برگرداند باز وصل می‌شود به درگاه سازمان توسعه تجارت و بعد از اینکه پرداخت کارمزد انجام شد، ثبت سفارش انجام می‌شود.

همین رفتار با بانک مرکزی هم اتفاق افتاده یعنی سامانه نیما به مجرد اینکه راه‌اندازی شد، خوشبختانه هیچ درگاهی برای بازرگان به غیر از سامانه جامع تجارت ندارد. یعنی کلیه واردکنندگانی که قصد خرید ارز یا صادرکنندگانی که قصد فروش ارز صادراتی خود را دارند، در سامانه نیما می‌خواهند فعالیت کنند، درگاه آنها سامانه جامع تجارت است. و از آن طرف، بانک‌های عامل و صرافی‌ها که در واقع متولی فرآیندی آنها بانک مرکزی است، زیرمجموعه خود بانک مرکزی فعالیت می‌کنند.

یعنی کاربر ما فقط بازرگان است و صراف و بانک عامل داخل پورتال ارزی و سامانه 0550 فعالیت می‌کنند و ما در بیزینس آنها دخالتی نمی‌کنیم. به مرور داریم پیگیری می‌کنیم که درخواست خرید ارز از سیستم بانکی را هم داخل سامانه جامع تجارت با همکاری بانک مرکزی راه‌اندازی کنیم که بتوانیم فرآیند تخصیص و تأمین ارز را نهایی کنیم.

درگاه درخواست اعلامیه تأمین ارز هم سامانه جامع تجارت است که یک قدم قبل از تشریفات گمرکی انجام می‌شود. در واقع ثبت سفارش‌های بانکی که الان همه ثبت سفارش‌ها بانکی محسوب می‌شوند، صاحب کالایشان بانک است و بازرگان در سیستم بانکی تعهد می‌گذارد که در قبال ارزی که دریافت کرده حتماً کالا را بیاورد یا پروانه صادراتی که از صادرکننده خریده است.

به همین دلیل فرآیند تشریفات گمرکی این کالاها نیازمند اجازه‌ای از بانک مرکزی است که به نوعی به آن اجازه می‌گویند «اعلامیه تأمین ارز». یعنی تا اعلامیه تأمین ارز صادر نشود، گمرک نمی‌تواند یک کالا را ترخیص کند. این اعلامیه تأمین ارز هم در قالب فرآیند اعلام منشأ ارز در سامانه جامع تجارت پیاده شده است. یعنی ما همه اسناد مورد نیاز تشریفات گمرکی را تا قبل از اظهار داخل سامانه جامع تجارت به صورت یکپارچه جمع‌آوری کردیم و مدیریت می‌کنیم.

بعد از آن بازرگان باید برود اطلاعات ثبت سفارش، اعلامیه تأمین ارز، سند حمل، قبض انبار و حالا یک‌سری اسناد گمرکی که گمرک نیاز دارد را به گمرک ارائه دهد، در حد اظهار و شروع فرآیند تشریفات گمرکی که اینجا چیزی که قانون برای ما پیش‌بینی کرده این است که اظهار بازرگان هم از طریق سامانه جامع تجارت باشد و ما این آمادگی را داریم که بازرگان داخل درگاه سامانه جامع تجارت ثبت سفارش خود را انتخاب کند، سند حملش را که ما داریم به او همین الان نمایش می‌دهیم انتخاب کند، اطلاعات ارزی‌اش را انتخاب کند و با یک مجموعه‌ای از اطلاعات که تقریباً 90 درصد اطلاعات مورد نیاز گمرک است، فرآیند اظهار را داخل سامانه جامع تجارت به عنوان درگاه (باز هم تأکید می‌کنم) انجام دهد، اطلاعات ارسال شود که اگر مورد تأیید گمرک بود، فرآیند تشریفات گمرکی داخل خودِ سامانه گمرک ادامه پیدا کند.

سامانه جامع تجارت به هیچ وجه جایگزین سامانه گمرک نیست یا جایگزین سامانه پورتال ارزی نخواهد بود و این ادعا را هم نداریم و هدف ما در واقع تغییر رویکرد دستگاه‌هاست. متأسفانه بعضی جاها مقاومت داریم و خوشبختانه خیلی جاها هم با ما همکاری کردند. چون اوایلی که این سامانه آمده بود، تصور برخی از دستگاه‌ها این بود که اگر سامانه جامع تجارت بیاید، ما باید سامانه خود را حذف کنیم، در صورتی که ما هیچ‌وقت چنین درخواستی را از هیچ دستگاهی نداریم؛ چرا که فرآیندهای داخلی دستگاه‌ها باید در سامانه‌های خودشان مدیریت شود. به هر حال متولی بیزینس یک فرآیند، آن دستگاه است و باید نسبت به آن پاسخگو باشد و نمی‌توانیم این فرآیند را به جای دیگری منتقل کنیم.

هدفی که در قانون پیش‌بینی شده و ما دنبالش هستیم این است که فقط درگاه بازرگان به عنوان اظهارکننده و یکی از ذی‌نفعان اصلی فرآیندهای تجاری، داخل سامانه جامع تجارت بیاید. ما اطلاعات را دریافت و تجمیع می‌کنیم و در اختیار دستگاه قرار می‌دهیم. دستگاه قواعد خودش را داخل سامانه خودش می‌تواند مدیریت کند و استقلالش حفظ می‌شود.

آنا: تداخل کاری شما در سامانه جامع تجارت با سامانه‌های گمرک چگونه است؟ چون گمرک هم یک پنجره واحد تجارت فرامرزی دارد، یک سامانه جامع گمرکی دارد، از سوی دیگر شما هم از مقاومت گمرک گفتید، با نگاه به بحث تداخلات سیستمی، این مقاومت را بیشتر باز کنید یا اینکه اصلاً تداخلی به وجود می‌آید؟

شیرازیان: از دید ما تداخلی وجود ندارد. دوستان گمرک متولی راه‌اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی در امور گمرکی هستند. حالا نمی‌دانم عنوان «پنجره واحد» برایش مناسب هست یا نه، ولی اعتقاد دارند که این عنوان باید باشد و ما هم خیلی بحثی روی آن نداریم.

امور گمرکی باید داخل سامانه گمرک انجام شود. بحث ما بیشتر شیوه مدیریت و شیوه دریافت اطلاعات است و آن چیزی که در مواد پنج و 6، مثلاً ماده 32 و ماده 35 ذکر شده، به صراحت گفته که درگاه بازرگان باید سامانه جامع تجارت باشد. حالا آن طرف قرار است قواعد توسط سامانه گمرک مدیریت شود، ما هیچ إن‌قلتی به آن نداریم. گمرک باید فرآیندهایش داخل سامانه خودش باشد، نیازمندی‌هایش را ما باید متعهد شویم و پوشش دهیم و تا جای ممکن قواعدش را تغییر ندهیم.

اینکه می‌گویم تا جای ممکن، به هر حال وقتی درگاه عوض می‌شود ممکن است یکسری تغییراتی اتفاق بیفتد، همانطور که بقیه دستگاه‌ها پذیرفته‌اند و با این تعامل، بخشی از این تغییرات اتفاق افتاده است ولی متأسفانه در گمرک این رویکرد وجود ندارد. یعنی دوستان نیت تغییر حتی قواعد ساده ورود اطلاعات را هم ندارند. در حال پیگیری هستیم و چند مسئله با گمرک داشتیم. یکی از اصلی‌ترین مسائل‌مان تبادل اطلاعات بود. حرف‌مان این بود که همان‌طور که وزارت صنعت دارد اطلاعات ثبت سفارش را در اختیار گمرک قرار می‌دهد، خب گمرک هم اطلاعات ترخیص چه واردات و چه صادرات و 1145 را در اختیار ما قرار دهد که بتوانیم در اختیار بانک مرکزی قرار دهیم، اطلاعات رفع تعهد را بتوانیم آن طرف در سیستم بانکی دقیق‌تر کنیم، هم جلوی استفاده چندباره از اطلاعات ثبت سفارش یا مجوزها را بگیریم.

خوشبختانه بالاخره پیگیری‌ها جواب داد و در 6 ماه یا یک سال اخیر دیگر مشکل تبادل این اطلاعات تا حد زیادی برطرف شد، یعنی الان مشکل تبادل اطلاعات نداریم و مشکلات ما بیشتر مشکلات محتوایی است. به طور مثال ما در بعضی از کالاها طبق همان قانون قاچاق ماده 13 و آیین‌نامه ماده 13 مکلف هستیم که اطلاعات کالاها را در سطح شناسه کالا ثبت کنیم. چیزی که ما در تعرفه داریم، کتاب مقررات ما بر اساس یک کدی است به اسم کد تعرفه یا کد HS. این کد HS، شامل 6 رقم است، یک کد بین‌المللی است، قواعد و ضوابط تجاری کشور ما در سطح هشت رقم این کد HS سوار شده و در کتاب مقررات هر ساله منتشر می‌شود.

نیازمندی‌های اخذ عوارض گمرکی و اینها را هم پوشش می‌دهد. ولی بعضاً کشور بر مبنای سیاست‌ها و قواعد خودش نیازمندی‌های بیشتری از سطح HS دارد. یعنی در HS آنجایی که دیگر خیلی ریز شده‌ایم رسیده‌ایم به تعرفه‌های اصطلاحاً تعرفه‌های 1315، در تعرفه HS رسیدیم به موبایل. خب این موبایل، شما بعضاً ممکن است بخواهید گزارش بگیرید که مثلاً موبایل فلان برند و فلان مدل چقدر وارد کشور شده یا چقدر صادرات داشتیم و کجاها مصرف شده است.

آنا: درخصوص شناسه کالا و نحوه طبقه بندی آنها توضیح بفرمائید.

شیرازیان: اینجاست که شناسه کالا مطرح می‌شود و به نوعی شناسه کالا جایگزین HS نیست، شناسنه کالا یک سطحی فراتر از سطح طبقه‌بندی است. HS یک طبقه‌بندی بین‌المللی است، نیازمندی گمرک و خیلی از دستگاه‌ها را برآورده می‌کند، شناسه کالا هم جایگزینش نیست و ما هم قرار نیست بگوییم شناسه کالا که بیایید، HS را باید کنار بگذاریم. کمااینکه همین الان به ازای صدور شناسه کالا ما HS متناظرش را هم ثبت می‌کنیم و در اختیار دستگاه‌ها قرار می‌دهیم که بتوانند استفاده کنند، نیازمندی‌های خودشان را برطرف کنند.

ولی آنجایی که کشور نیاز دارد، بر مبنای هر ملاحظه‌ای، دستگاه‌ها یک کارگروه تشکیل می‌دهند به‌طور مثال در کالاهای اساسی، می‌گویند مثلاً گندم علاوه بر اینکه گندم است، باید نوعش، رقمش یا کشور تولیدکننده‌اش هم مشخص باشد. مجموعه این اطلاعات یک کاتالوگی را برای آن کالا تشکیل می‌دهد و ما به آن کاتالوگ شناسه‌ای می‌دهیم و به آن شناسه کالا می‌گوییم. مثلاً در بحث موبایل می‌گوید برندش، مدلش، تعداد سیمکارتش، حجم داخلی‌اش و مثلاً پنج، 6 مورد از این فیلدها با هم می‌شوند یک کاتالوگی از آن کالا و آن کاتالوگ یک شناسه‌ای می‌گیرد.

چیزی که ما در آیین‌نامه هم پیگیری کردیم و خوشبختانه مصوب شد این بود که کالاهایی که یک شناسه‌ای دارند که کارکرد این شناسه کالا را دارد، ما از همان شناسه به عنوان شناسه کالا استفاده می‌کنیم و فقط کافی است که کاربر اطلاعاتش را به ما بدهد.

انواع شناسه‌های بین‌المللی داریم که معروف‌ترین‌شان شناسه GTIM سازمان GS1 است و کالاهایی که GS1 دارند، ما GS1 آنها را در موارد زیادی به عنوان شناسه کالا می‌پذیریم و از همان GS1 می‌توانند به عنوان شناسه کالا در زنجیره‌های بعدی استفاده کنند. 

بحث این بود که وقتی در ثبت سفارش ما شناسه کالا ثبت می‌کنیم، دستگاه‌ها پِر شناسه کالا روی ثبت سفارش مجوز می‌دهند. سیستم بانکی به ازای هر ردیف کالا که حالا آن ردیف‌های کالا می‌شوند شناسه کالا، تأمین ارزش را انجام می‌دهد. فرض کنید من دارم تبلت ثبت سفارش می‌کنم. به ازای هر مدل و برند و تبلت، یک ردیف کالا ثبت می‌کنم. در صورتی که قبلاً یک دانه HS می‌زدم می‌گفتم رایانک همراه یا همچین چیزی یا می‌نوشتم تبلت. خب این یک‌دانه HS بود.

الان که شناسه کالا آمده، بر اساس نیاز دستگاه‌ها، مثلاً سازمان تنظیم می‌گوید من به این برند و مدل مجوز می‌دهم، به فلان برند و مدل مجوز نمی‌دهم و مورد تأیید من نیست. پس در ثبت سفارش باید برند و مدل کالا مشخص باشد، پس ما می‌رویم از شناسه کالا استفاده می‌کنیم. طبیعتاً وقتی دستگاه روی شناسه کالا مجوز می‌دهد، سیستم بانکی روی شناسه کالا تأمین ارز می‌کند، از آن طرف نیازمندی ما این است که ترخیص گمرک هم بر مبنای همین شناسه کالا باشد.

که هنوز متأسفانه به این نرسیده‌ایم. حالا إن‌شاءالله این قسمتش هم اگر هماهنگ شود، حدقل از نظر محتوا می‌توان کار را پیش برد، تنها اختلاف ما می‌ماند سرِ سامانه انبارها و درگاه بازرگان است. درگاه بازرگان از این جهت که ما اعتقاد داریم اگر بازرگان می‌خواهد در سیستم تجارت فرامرزی فعالیتی داشته باشد، لازم نیست (طبق آنچه که در قانون هم آمده) به ازای هر دستگاه با یک سامانه کار کند و به ازای هر سامانه یک یوزر و پسورد داشته باشد.

همه کارهایش را با یک سامانه انجام دهد و آن سامانه درخواستش را بین دستگاه‌های حاکمیتی بچرخاند و مدیریت کند. از این جهت دیگر دستگاه اظهار بازرگان به گمرک را هم باید بیاوریم داخل سامانه جامع تجارت که دوستان گمرک هنوز زیر بار این قضیه نرفته‌اند و بحث بعدی‌مان هم موضوع انبارهاست که آن هم موضوع مفصلی است.

ادامه دارد.... 

انتهای پیام/4133