پروژه مطالعه و مرمت پارچه زری بافی قاجاری در کاخ نیاوران به پایان رسید

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، این اثر که متعلق به انبار مرکزی مجموعه است به دلیل اولویت حفاظتی برای انجام پروژه مطالعات تاریخی، هنری، آسیب‌شناسی و فن‌شناسی و اجرای عملیات حفاظت و مرمت به آزمایشگاه و کارگاه حفاظت و مرمت انتقال موقت یافت.

این بافته زری‌بافی با رنگ زرشکی و نقش درخت زندگی در ابعاد 454*53 سانتیمتر است که دارای الیاف فلزی طلا و الیاف ابریشم است.

مطالعات پروژه فن‌شناسی اثر یاد شده شامل مطالعات ماکروسکوپی، میکروسکوپی و آزمایشگاهی شناسایی الیاف، شناسایی میکروسکوپی الیاف فلزی و شناسایی میکروسکوپی ریتم بافت است.

این اثر به دلایل مختلف دچار آسیب‌هایی همچون اسیدیته بالا، تغییر رنگ، سستی الیاف، پارگی آثار لک و دوده چرکی همراه با آلودگی‌های بیولوژیکی قارچی بود.

غبار روبی، پاکسازی، استحکام‌بخشی، برگرداندن تغییر فرم به وضعیت اولیه، وصالی، ساپورت دهی، موزون‌سازی الیافی و غیره از جمله عملیات حفاظت و مرمت انجام شده بر روی اثر است.

زری‌بافی عبارت است از پارچه‌های زربفت؛ پارچه‌هایی که پودهای آن طلا است. در این هنر پارچه‌هایی با نقش و نگارهای سنتی و تار و پودهایی از ابریشم و گلابتون با دستگاه‌های کاملا سنتی دستی بافته می‌شود.

این بافته سنتی نیز مانند بسیاری از پارچه‌های سنتی از دو گروه نخ تارو پود تشکیل شده است. در زری بافی سنتی هم نخ تار وهم نخ پود از جنس ابریشم بوده و وقتی پارچه بافته می‌شود از شفافیت و لطافت خاصی برخوردار می‌شود.

مواد اولیه این صنعت ابریشم طبیعی است. برای بافت این پارچه از رنگ‌بندی پیچیده‌ای استفاده نمی‌کنند. برای نخ تار در نهایت از دو رنگ و برای نخ پود از شش رنگ استفاده می‌شود.

زری‌بافی از هنرهای ملی ایرانیان است که از زمان هخامنشیان و سپس در زمان ساسانیان بافتن پرده‌ها و پارچه‌های زری رواج داشته است و برای تزیین کاخ‌های سلاطین به کار می‌رفته است.

پارچه‌های زربفت بسیار زیبا از دوران ساسانیان در موزه ها و کلیساهای اروپا موجود است.

پس از اسلام و بخصوص در عصر سلاجقه نقوش اسلامی با ساسانی تلفیق و استفاده خط کوفی در حاشیه پارچه‌ها باب گشت. در دوران مغول این هنر دچار زوال شد، اما با روی کار آمدن تیموریان مجددا مورد توجه قرار گرفت.

در دوران صفویان و بخصوص بعد از پایتختی اصفهان زری بافی نیز مانند سایر هنرها مورد حمایت جدی قرار گرفت. در این دوران پارچه‌های زربفت و زری‌های ایران بصورت صادرات، هدیه به سلاطین و رهبران و سفرا و به صورتهای دیگر به کشورهای اروپائی راه یافتند و این هنر ایرانی طرفداران و خریداران بسیاری بدست آورد.

پس از صفویه به دلیل تقلید از غرب هنر زری بافی مورد بی‌مهری واقع شد اما در سال 1309 کارگاهی به اهتمام استاد حسین طاهر زاده بهزاد و به ریاست حبیب الله طریقی تاسیس شد.