«ابوالفضل میکالی»؛ شاعر مردم‌دار و فقیه بخشنده

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوالفضل عبیدالله بن احمد میکالی از خاندان بزرگ میکال و از شاعران و دانشمندان و حدیث دانان بزرگ قرون چهارم و پنجم هجری است.

در نیشابور متولد شد؛ از دانشمندان بزرگ آن روز خراسان و جهان اسلام چون حاکم ابواحمد حافظ، ابوعمرو بن حمدان، ابوبکر محمد بن یافث بخاری، ابوالحسین بن رزیق و ابوعلی حمد بن عبدالله رازی، حدیث آموخت و در این فن مهارتی بسزا یافت و در رجب 422ق حدیث گفتن آغاز کرد. در مجالس حدیث او، بزرگان مذاهب و قاضیان نیز شرکت می‌کردند. جلسات درس ابوالفضل عبیدالله تا روزهای پایانی زندگانی‌اش برقرار بود. حدیث دانانی مانند ابوسالح مؤذّن، مسعود بن ناصر، ابوالفضل محمد بن احمد طبسی، ابوالحسن علی بن احمد مؤذن و ابوالقاسم عبدالله بن علی از او حدیث روایت کرده‌اند.

وی اخلاقی نیکو داشت و به مردم‌داری، بخشندگی و کثرت عبادت مشهور بود. ابوالفضل عبیدالله چون نیاکان خود در نیشابور زندگی کرد و امیر این شهر بود. هنگامی که مسعود غزنوی در 424ق به نیشابور رفت، وزیر خود خواجه احمد بن عبدالصمد را از خوارم به نیشابور فراخواند و در منزل ابوالفضل عبیدالله جای داد و این نشان می‌دهد که ابوالضل عبیدلله در میان بزرگان و اعیان شهر اعتباری خاص داشته است. ابوالفضل عبیدالله در 436ق درگذشت.

ابوالفضل عبیدالله در فقه و حدیث سرآمد بود. افزون بر آن، در شعر و ادب تازی نیز توانا بود و با شاعران و نویسندگان روزگار خود مکاتبه و مشاعره می‌کرد. هم نویسندگان معاصرش و هم نویسندگان دوره‌های بعد از او، در نوشته‌هایشان به آثار او اشاره کرده‌اند؛ از جمله ثعالبی در یتیمة الدهر گزیده نسبتاً مفصلی از آثار او را نقل کرده و در کتاب‌های دیگر خود چون الاعجاز و الایجاز و سحرالبلاغه قطعاتی از وی آورده است. ثعالبی در مدح ابوالفضل عبیدالله اشعاری سروده است، حصری نیز آثار او را آورده است. آثار ابوالفضل عبیدالله عبارت‌اند از:

1. دیوان اشعار، که موبرگ گردآوری کرده و در 1908 در لایپزیک چاپ کرده است؛

2. فضایل الملوک؛

3. مخزن البلاغة؛

4. شرح علی حماسة ابی تمام؛

5. مِلح الخواطر و منح الجواهر؛

6. شرح دیوان المتئبی؛

7. المخزون و الدرالمنظوم و اللفظ المعدوم، که نسخه‌ای از این کتاب به خطنسخ در کتابخانه جامع کبیر شهر صنعا موجود است؛

8. المنتحل یا المنتخب المیکائیلی، که گزیده‌ای از شعر و نثر عرب از دوره جاهلی تا روزگار آل بویه، در 15 باب است. یکی از نسخه‌های این کتاب که در 611ق کتابت شده، در کتابخانه توپقاپوسرای ترکیه و نسخه‌ای دیگر از آن در کتابخانه کمبریج انگلستان نگه‌داری می‌شود؛

9. رساله وصف الکتابات، که نسخه‌ای از آن در مجموعه 4505 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران محفوظ است.

اثر دیگر وی با عنوان انشاء الامیر ابوالفضل عبیدالله بن احمد المیکالی به صورت میکروفیلم در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگه‌داری می‌شود.

انتهای پیام/4104/