انواع مقالات علمی را بشناسید/ از آشنایی با مقالات کنفرانسی تا ISI در دنیای علم و فناوری

به گزارش خبرنگار حوزه پایان‌نامه گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، نگارش پایان‌نامه ازجمله موارد تخصصی است که اغلب دانشجویان در نحوه نگارش علمی آن با مشکلاتی روبرو هستند، از انتخاب عنوان گرفته تا نگارش بخش‌های مختلف پایان‌نامه و اصلاحات تخصصی مربوط به آن، ازاین‌رو خبرگزاری آنا بر آن است تا با ارائه سلسله مباحثی در رابطه با نحوه نگارش پایان‌نامه و نکاتی که در این خصوص دانشجویان باید بدانند، چراغ راهی برای علاقه‌مندان به نگارش دقیق و تخصصی پایان‌نامه‌ها باشد.

پس از خواندن این گزارش دانشجویان و علم‌دوستان با «انواع مقالات علمی» آشنا خواهند شد.

بیشتر بخوانید:

۱۶ گام موثر برای نوشتن یک پروپوزال/ چگونه یک پایان‌نامه خوب بنویسیم؟ 

یکی از مهم‌ترین موضوعات در دنیای علم و فناوری، دسترسی به منابع علمی معتبر با درجه کیفیت بالا است. دانشمندان و پژوهشگران برای آگاهی از یافته‌های دیگران در زمینه موضوع پژوهشی خود به پایگاه‌های علمی معتبر مراجعه نموده و مقالات علمی مختلفی را که در مجلات معتبر چاپ‌شده‌اند موردبررسی قرار می‌دهند.

از سوی دیگر انتشار نتایج پژوهش‌های علمی در قالب‌های مختلفی ازجمله کتاب و مقاله انجام می‌پذیرد. لذا یکی از راه‌های پژوهشگران برای ارائه دستاوردهایشان چاپ مقاله در انواع مجلات علمی معتبر است.

ازاین‌رو شناختن مجلات و مقالات علمی که دارای اعتبار کافی به‌منظور استناد علمی هستند از اهمیت بالایی برخوردار است. در اینجا می‌خواهیم به‌طور مختصر به معرفی انواع مجلاتی بپردازیم که دارای اعتبار علمی بوده و در مجامع علمی قابل استناد می‌باشند. 

1 - مقالات ISI (آی‌اس‌آی یا Institute for Scientific Information)

 این موسسه، در سال ۱۹۶۰ توسط یوجین گارفیلد تأسیس و در سال ۱۹۹۲ توسط موسسه علمی تامسون خریداری شد و در حال حاضر نیز بانام Thomson Scientific شناخته می‌شود. ISI که با تکیه‌بر دانش مجرب‌ترین اساتید علمی در علوم مختلف، قصد دارد امتیاز علمی مقالات منتشرشده در مجلات مختلف را مشخص نموده تا محققین و پژوهشگران بتوانند جهت پیشبرد هر چه‌بهتر و سریع‌تر اهداف علمی خود از آن‌ها بهره گرفته و نتایج صحیح و قابل استناد دیگر پژوهشگران را به‌درستی در مقالات علمی خود مورداستفاده قرار دهند و به نتایج مطلوب موردنظر خود برسند.

ازاین‌رو این موسسه نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در ارتقاء سطوح علمی مختلف در دنیای امروز دارد تا جایی که پژوهشگران تلاش می‌کنند به‌منظور اعتبار بخشیدن به دستاوردهای علمی خود، آن‌ها را در مجلاتی به چاپ برسانند که دارای رتبه برتر از ISI می‌باشند. 

ISI پایگاه داده‌ای جامع از مهم‌ترین و معتبرترین مقالات علمی و مجلات چاپ‌شده در سراسر دنیا هست که تمامی اطلاعات و محتوای مربوط به آن‌ها را در خود جای‌داده است. این اطلاعات شامل داده‌های وسیعی از علوم مختلف در مقالات چاپ‌شده از هزاران دانشگاه معتبر است. امکان دسترسی به این منبع بزرگ علمی از طریق سرویس ISIs Web of Science فراهم گردیده و هم‌چنین این امکان را به پژوهشگران می‌دهد که متوجه اعتبار علمی مقالات شوند و تعداد ارجاعات به مقاله را مشاهده کنند.

با توجه به تغییر و به‌روزرسانی تمامی حوزه‌های مرتبط با علم توسط پژوهشگران و دانشمندان، ISI یک‌بار در هرسال کلیه منابع علمی مورد تأیید خود را مورد بازبینی قرار داده و مجلاتی را که از استانداردهای این موسسه عدول کرده‌اند، از بانک اطلاعاتی خود خارج می‌نماید.

هرساله حدود ۲۰۰۰ مجله جدید طبق استانداردهای ISI موردبررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد و تنها حدود ۱۰ درصد آن به بانک اطلاعاتی اضافه می‌شود. هر مجله علمی قبل از انتخاب شدن و افزوده شدن به بانک اطلاعاتی ISI مراحل ارزیابی را پشت سر می‌گذارد. یکی از مواردی که موردبررسی قرار می‌گیرد رعایت کردن استاندارهای موسسه ISI است. ازجمله مواردی که در این ارزیابی موردتوجه قرار می‌گیرد این است که باید چکیده، عنوان مقالات و کلمات کلیدی به زبان انگلیسی باشد.

این موسسه هرسال یک گزارش با عنوان  «گزارش استنادی مجلات علمی“ (Journal Citation Reports) ارائه می‌کند که در آن مجلات موجود در بانک اطلاعاتی با ضریبی به نام تأثیرگذاری رتبه‌بندی می‌شوند. بدین ترتیب یک مجله ممکن است در یک سال مورد تأیید ISI باشد اما سال بعد به دلیل کاهش رتبه علمی، اعتبار خود را ازدست‌داده و از این پایگاه علمی معتبر حذف گردد.

2 - مقالات ISC (آی‌اس‌سی یا Islamic World Science Citation Center)

ازآنجایی‌که ارتقاء سطح علم و دانش و انتشار آن‌یکی از مهم‌ترین ارزش‌های یک جامعه اسلامی هست، کشور ایران نیز به‌عنوان قطب علمی برتر جهان اسلام اقدام به تأسیس مجموعه‌ای تحت عنوان ISC نمود تا بتواند در راستای پیشبرد اهداف علمی جامعه بین‌المللی نقش به سزایی را ایفا نماید. همچنین مهم‌ترین هدف ISC گسترش همکاری بین دانشمندان اسلامی و مراکز علمی است.

این پایگاه توسط مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری شیراز تهیه‌شده است که بر اساس معیارهای علمی معتبر، مجلات علمی کشورهای اسلامی را تجزیه‌وتحلیل می‌نماید و در رتبه سوم سنجش عملکرد پژوهشی کشورهای عضو این مجموعه (۵۷ کشور) قرار دارد. رتبه اول و دوم این رتبه‌بندی متعلق به ISI (که همان پایگاه استنادی علمی است) و اسکوپوس در هلند است.

چاپ مقاله معمولاً در نشریات داخلی ازجمله نشریات علمی- ترویجی و علمی- پژوهشی روند طولانی‌تری را نسبت به ISC طی می‌کنند که این روند ممکن است تا ۱ سال هم طول بکشد و بسیاری از افراد با این مسئله مشکل‌دارند درحالی‌که ISC با معرفی بیش از ۸۰۰ مجله در داخل و خارج از کشور به پژوهشگران این فرصت را می‌دهد تا از این امکانات استفاده کنند و مقالات خود را در مجلات ISC به عرصه چاپ برسانند.

از دیگر مزایای چاپ مقالات ISC می‌توان به هزینه پایین‌تر آن نسبت به مقالات ISI اشاره کرد و دیگر اینکه احتمال پذیرش این‌گونه مقالات در مقطع دکترا بیشتر است و احتمال چاپ آن‌ها نیز نسبت به مقالات ISI بیشتر است. ضمناً چاپ چنین مقالاتی می‌تواند منجر به ایجاد یک مزیت شغلی شود که این موضوع نیز برای بسیاری از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری حائز اهمیت است.

3 - مقالات علمی – پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

هدف اصلی در مقاله علمی–پژوهشی  «جستجوی حقایق و کشف بخشی از معارف» و نشر آن در میان افراد، به‌قصد حل مشکل و یا بیان اندیشه‌ای جدید در موضوعی از موضوع‌های علمی روز دنیا است.

چگونگی انجام این روش به‌صورت مطالعه‌ای نظام‌مند، برای یافتن روابط اجتماعی میان پدیده‌های طبیعی است. یکی از ویژگی‌های مهم این نوع از مقالات، اصالت و ابداع هست که پژوهشگران این حوزه باید توجه ویژه به آن داشته باشند به این معنا که موضوع انتخابی آن‌ها برای اولین بار انتخاب‌شده باشد یا به عبارت بهتر موضوع انتخابی آن‌ها طرحی نوین در حوزه علمی موردنظر ارائه دهد. این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز موضوعات تحقیقاتی جدید در آینده شود و به این دلیل اصیل نامیده می‌شود.

هدف از این نوع مقاله کاربردها، روش‌ها و مفاهیم و مشاهدات جدید در زمینه علمی باهدف پیشبرد مرزهای علم و فناوری است و به همین سبب به آن، مقاله علمی پژوهشی گفته می‌شود. گاهی ممکن است موضوع موردبررسی پژوهشگر نو و تازه نباشد اما با نگاهی نو و با ایجاد یک استدلال جدید همراه باشد که این خود نمونه دیگری از ارائه طرحی نوین است.

یکی از بخش‌های چنین مقاله‌ای مرور ادبیات است. در یک مقاله علمی پژوهشی، ادبیات به‌عنوان اساس و بنیان کار ارائه می‌شود و بینش جدیدی را که پژوهشگر به دنبال ایجاد آن است، پشتیبانی می‌کند.

مخاطبین اصلی این نوع از مقالات، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد، پژوهشگران شاغل در مراکز علمی، تحقیقاتی و تولیدی هستند.

4 - مقالات علمی – ترویجی

به مقالاتی گفته می‌شود که به ترویج یکی از رشته‌های علوم می‌پردازد و هدف آن ارتقاء سطح دانش خواننده است و سعی دارد او را با موضوعات جدید علمی آشنا سازد. اصولاً این نوع از مقالات هدفی جز آشناسازی ندارند و می‌توانند ترجمه و یا یک تألیف باشند. 

دستاوردهای علمی، فنی و حرفه‌ای آموزنده و جالب ر ا به زبانی ساده برای افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، دانش آموزان سال‌های بالای دبیرستان‌ها، صنعتگران، مخترعین، مبتکرین و افراد دارای تحصیلات غیر‌کلاسیک ارائه می‌دهند.

یک مقاله علمی ترویجی یا مرور ادبیات، اطلاعات منتشرشده در حوزه یک موضوع بخصوص در یک محدوده زمانی را موردبحث و بررسی قرار می‌دهد. مقاله علمی ترویجی (مرور ادبیات) می‌تواند خلاصه‌ای از مقالات علمی و منابع موجود باشد اما معمولاً سازمان‌دهی خاص خود را دارد و خلاصه و استنتاج‌ها را ترکیب می‌کند و اطلاعات را در ساختاری نو ارائه می‌دهد.

مقاله علمی ترویجی می‌تواند تفسیری جدید از مقالات و کارهای قبلی ارائه دهد یا اطلاعاتی جدید را با تفاسیر قبلی در هم آمیزد، یا سیر جریان پیشرفت فکری حوزه موردبحث و مباحثات مربوط به آن را ترسیم کند. مقاله علمی ترویجی بسته به‌موقعیت ممکن است مقالات و منابع را مورد ارزیابی قرار دهد و مناسب‌ترین و مربوط‌ترین منابع را به خواننده پیشنهاد کند.

این مقالات بر پایه جابه‌جایی، تلفیق و ترکیب دانش موجود تهیه می‌شوند و معمولاً به روشن شدن زوایای مسئله‌ای کمک می‌نمایند، ازاین‌گونه مقالات می‌توان به مقالات مروری، تدوینی، ترجمه‌ای، تحلیلی اشاره کرد. به لحاظ ارزش علمی در بین این دسته از مقالات، مقاله‌های تحلیلی ارزش و اعتبار بالاتری دارند. 

5 - مقالات کنفرانسی

مقالات کنفرانسی به مقالاتی گفته می‌شود که در کنفرانس‌ها ارائه می‌شوند و نام دیگر آن مقالات Proceeding است.

این قبیل مقالات یک مقاله تحقیقی پژوهشی است که عموماً توسط یک یا چند نفر گردآوری می‌شود و همهٔ مقالات تا حد امکان در کنفرانس‌ها پذیرفته می‌شود.

برای ارسال مقالات کنفرانسی مهلت (Dead Line) در نظر می‌گیرند و اگر ارسال مقاله بعد از مهلت ارسال انجام شود رد می‌شود و برای داوری ارسال نمی‌شود. بعد از ارسال به‌موقع مقاله توسط گروه داوری که متشکل از چند نفر متخصص و آگاه به موضوع مقاله هست مورد ارزیابی و داوری قرار می‌گیرد که معمولاً ۲ ماه به طول می‌انجامد. برای ارسال مقالات در کنفرانس‌ها باید مبلغی پرداخت شود که در اصطلاح به آن هزینه ثبت‌نام (Registration) گفته می‌شود که البته می‌توان با پرداخت هزینه ثبت‌نام به‌عنوان شرکت‌کننده و بدون ارسال مقاله در کنفرانس شرکت کرد.

برای تشویق شرکت‌کنندگان کسانی که به‌موقع در کنفرانس ثبت‌نام کنند تخفیف در نظر گرفته می‌شود. البته لازم به ذکر است که این نوع از مقالات در صورت داشتن بار علمی و پژوهشی مناسب در ژورنال‌ها هم چاپ می‌شوند.

البته تفاوتی که مقالات ژورنالی با مقالات کنفرانسی دارند این مسئله است که در مقالات کنفرانسی اکثراً تمام مقالات به چاپ خواهند رسید ولی در مقالات ژورنالی اکثر مقالات رد می‌شوند مگر اینکه توجیه خوبی برای پذیرش و چاپشان وجود داشته باشد. بدین‌جهت کنفرانس‌ها جای خوبی برای شروع کار چاپ مقالات است ولی در کشور ما مقالات ژورنالی دارای اهمیت ویژه‌تری نسبت به مقالات کنفرانسی دارند.

در پایان یادآور می‌شویم که مطالب ارائه‌شده در این مبحث صرفاً توضیحاتی کوتاه و مختصر جهت آشنایی ضمنی با مباحث مطرح‌شده بود.

انتهای پیام/4133