عبور یاران هاشمی از اصلاحات؛ دعوای 30 ساله اصلاح‌طلبان و کارگزاران هنوز زنده است

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری آنا، 25 سال پیش بود که «حزب کارگزاران سازندگی» با هدایت 16 نفر از مدیران مرحوم هاشمی رفسنجانی حزبی برای ادامه راه هاشمی تأسیس کردند. حزبی که به «راست مدرن» مشهور شد.

افرادی که خواستار ادامه راه اقتصادی هاشمی رفسنجانی در ایران بودند و حتی لایحه‌ای در دولت تهیه کردند تا مدت ریاست جمهوری هاشمی یک دوره یا برای مادام‌العمر ادامه یابد.

البته طرح‌های اقتصادی و فشارهای سیاسی و مطبوعاتی هاشمی سبب انتقادهای تندوتیزی به او شده بود. حتی در روزنامه‌های آن روز اصلاح‌طلبان هاشمی به دیکتاتوری سرخ به‌مثابه استالین تشبیه می‌شد.

در ادامه روند انتخابات ریاست جمهوری سال 76 نماد این مخالفت بود. بسیاری از اصلاح‌طلبان جداشده از دولت هاشمی به سمت محمد خاتمی رفتند. آن‌ها در آن زمان ناطق نوری را ادامه‌دهنده راه هاشمی می‌دانستند و حتی خود رئیس وقت مجلس هم در تبلیغات انتخاباتی گفته بود که راه هاشمی را ادامه می‌دهد.

دست تقدیر به این صورت شد که خاتمی در آن انتخابات پیروز شود و حملات به هاشمی رفسنجانی و حزب متصل به او یعنی کارگزاران سازندگی چند برابر. بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 76 اصلاح‌طلبان حزب مشارکت را بنا نهادند که در تضاد جدی با کارگزاران سازندگی بود.

بر اساس این گزارش؛ یک تفاوت عمده کارگزارانی‌ها با بقیه طیف‌های دوم خرداد، در نوع نگاه آن‌ها نسبت به امر تقدم و تأخر توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی بود. درحالی‌که چپ‌ها توسعه سیاسی و مدنی را بر اقتصاد ارجح می‌دانند و بیشتر بر آزادی‌های سیاسی و اجتماعی تأکید دارند، کارگزارانی‌ها خلاف این می‌اندیشند و معتقد هستند که تا اقتصاد توسعه نیابد، صحبت از توسعه سیاسی، خیالی خام بیش نخواهد بود.

البته توپخانه انتقاد روزنامه‌های اصلاح‌طلب امان هاشمی و گروه مورد حمایت او را در سال‌های پایانی دهه 70 بریده بود. طوری که در انتخابات مجلس ششم هاشمی نفر سی‌ام تهران شد و انتقادهای پیاپی اصلاح‌طلبان سبب شد که او از نمایندگی استعفا دهد. در آن سال‌های اصلاح‌طلبان هاشمی را «عالی‌جناب سرخ‌پوش» می‌خواندند تا کمی از سیاست‌های او انتقام بگیرند.

دست تقدیر در سال 1384 دوباره برخی از اصلاح‌طلبان به‌اصطلاح معتدل به هاشمی رساند. بعضی از بدنه جریان اصلاحات از هاشمی حمایت کردند تا بتوانند دوباره او را به مسند ریاست جمهوری بیاورند. البته اکثریت اصلاح‌طلبان حامی مصطفی معین، وزیر علوم دولت محمد خاتمی بودند.

حالا بعد از 30 سال از آن هم زدوخورد بین کارگزاران سازندگی و جریان اصلاحات آن‌ها در انتخابات‌های ریاست جمهوری سال 88، 92 و 96 با یکدیگر متحد شدند تا بتوانند رقیب خودشان را شکست دهند. البته این ماه‌عسل آن‌ها دوام زیادی نیاورد به یک دهه هم نرسید و دوباره اختلاف‌های قدیمی سر باز کرده است.

مقاله‌های پی‌درپی روزنامه سازندگی و مصاحبه‌های جنجالی کرباسچی، دبیر کل حزب سازندگی علیه اصلاح‌طلبان، محمد خاتمی و محمدرضا عارف سبب شده که جدال «راست مدرن» و «چپ سنتی» دوباره بر سر زبان بیفتد. البته اصلاح‌طلبان هم بعد از مرگ هاشمی دست از سر او برنداشتند. موسوی‌خوئینی‌ها که به مرد خاکستری اصلاحات معروف است در مصاحبه‌ای از خجالت هاشمی درآمد.

او گفته بود: «بعد از پیروزی انقلاب، به دست آوردن قدرت، یک اصل مسلم در نگاه آقای هاشمی بود. من این‌ها را از زبان خودش شنیدم که می‌گویم. می‌گفت قبلاً روحانیون غفلت کردند و با هزاران خون دل کشته دادند بعد که پیروزی می‌رسید، دیگران می‌گفتند «خیلی خوب، مبارزه کردید دستتان درد نکند، التماس دعا، تشریف ببرید در همان مساجد، هر وقت لازم شد باز هم خدمت‌تان می‌آییم». ایشان این دفعه می‌خواست این قضیه را محکم بگیرد که از دست نرود، دیگر برایش فرقی نداشت کسی برنجد یا بدش بیاید یا لازم باشد به تخت سینه کسی زده و او را کنار بزند».

این دعوای کارگزارانی و اصلاح‌طلبی در موضوع انتخاب شهردار تهران هم وجود داشت. طیف اصلاحات از نجفی، افشانی و در آخر حناچی حمایت کردند؛ درصورتی‌که کارگزارانی‌ها به‌ویژه کرباسچی از محسن هاشمی حمایت می‌کرد. این موضوع هم سبب شد که کرباسچی بعد از قتل همسر نجفی توسط خودش به‌شدت علیه او موضع‌گیری کند.

حالا یاران هاشمی در قدم آخر و بعد از شکست در انتخابات مجلس یازدهم صحبت از پایان اصلاحات و رهبری محمد خاتمی می‌زنند یا اینکه در یکی از آخرین اظهارات، محمد قوچانی، سردبیر روزنامه سازندگی و عضو شورای مرکزی کارگزاران، در نوشته‌ای عارف را «تندیس سکوت» توصیف و به‌طور ویژه از سیاست‌های او در رأس فراکسیون امید و شورای عالی اصلاح‌طلبان انتقاد کرد.

علاوه بر قوچانی، کرباسچی دبیر کل حزب کارگزاران نیز در گفتگوی علاوه بر موسوی لاری که اخیراً به‌طور خودخواسته از سمت نایب‌رئیسی شورای عالی کناره گرفت، خواستار استعفای عارف از ریاست این شورا نیز شد. کرباسچی البته علاوه بر عارف، خاتمی را نیز نواخت و با تأکید بر اینکه سیاست جای رودربایستی نیست، خواست که رئیس دولت اصلاحات نیز از رهبری جبهه اصلاحات کنار برود و شخص دیگری جایگزین او شود. این اظهارات البته تازگی ندارد. کرباسچی سال گذشته نیز در اظهاراتی، تردیدهایی را نسبت به رهبری تشکیلاتی و نیز جایگاه معنوی خاتمی، ایجاد کرده بود؛ اظهاراتی که باعث شد برخی نظیر صادق زیباکلام، احتمال خروج کارگزاران از جبهه اصلاحات را مطرح کنند.

به نظر می‌رسد که دعوای اصلاح‌طلبان به‌عنوان مدل «چپ سنتی» و کارگزاران با رویه «راست مدرن» دوباره اوج گرفته است. آن‌ها بعد از شکست مجلس دوباره به مشکلات قدیمی‌شان برگشته‌اند. انگار اتحاد صوری آن‌ها تنها در زمان مارش پیروزی بوده است و بعد از شکست دیگر انسجام قبل را نخواهد داشت و به‌احتمال‌زیاد در انتخابات ریاست جمهوری سال بعد کارگزاران سازندگی گزینه‌ای مانند جهانگیری را به میدان بفرستند و اصلاح‌طلبان از گزینه دیگری رونمایی کنند.

گزارش از محمدعلی حسن نیا

انتهای پیام/4082/پ