ابن اَبِی‌الدَّم؛ مولف تاریخ مظفری

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

شهاب‌الدین ابواسحاق همدانی حَمَوی (583-642ق) معروف به «ابن اَبِی الدَّم» مورخ و قاضیِ شافعی سوری‌تبار است.

نسبت همدانی وی به قبیله بزرگی به نام هَمدان در یمن برمی‌گردد. او در کودکی با خانواده خود به بغداد سفر کرد و به آموختن فقه پرداخت و از ابن سکینه حدیث شنید. در همان‌جا از الناصر لدین‌الله (حکومت: 575-622ق) خلعت گرفت. گویند هنگامی که به حَماه برگشت، هنوز خلعت خلیفه را به تن داشت. در مصر، دمشق و حماه حدیث می‌گفت. 

ابن ابی الدم مذهب شافعی داشت و در آن مذهب امام بود. وی، در سال 622ق از طرف ملک ناصر، حاکم حماه، به سمت قضاوت آن شهر گمارده شد. برای جلب رضایت المستعصم بالله برای تعیین ملک منصور حموی، به حکومت مَیّافارقین، که پس از ملک مظفر (متوفی 642ق) بدون حاکم مانده بود، به سفارت بغداد مأمور شد و در راه بغداد در معرّه بیمار شد و به حماه بازگشت و در همان‌جا درگذشت. شهاب دشتی از او حدیث روایت کرد و مُزَیر تقی الدین ابومحمد ادریس، محدث حماه، از او حدیث شنید. ابن ابی الدم شعر نیز می‌سرود. برخی منابع به طبع شعر او اشاره کرده‌اند.

از ابن ابی الدم آثاری به‌جا مانده که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

1. کتاب ادب القضاء یا الدرر المنظومات فی القضیة و الحکومات، این کتاب در 1975م در دمشق چاپ شد. کتاب یک مقدمه، شش باب و یک خاتمه دارد و از نظر تنظیم، ترتیب و فصل‌بندی و تلخیص اقوال فقهی نزد شافعیان از کتاب‌های معتبر در آداب قضاست.

2. کتاب فی التاریخ یا تاریخ ابن ابی الدم یا التاریخ الاسلامی، این کتاب رویدادهای زمان پیامبر تا 627ق را دربر می‌گیرد و از مطالب مهم آن گزارشی درباره ایوبیان است که مؤلف آن را بیشتر از عمادالدین کاتب اصفهانی (متوفی 597ق) برگرفته است. افزون بر آن ابن ابی الدم در این کتاب تاریخ عباسیان را تا سال پنجم عهد المستنصر بالله (حکومت: 623-640ق) آورده است. نویسنده در این اثر بارها به اثر بزرگ خود، تاریخ مظفری (التاریخ الکبیر) اشاره کرده است. 

3. تاریخ مظفری (التاریخ الکبیر)، مؤلف این کتاب را در 6 جلد و به نام ملک المظفر تقی‌الدین محمود نوشت. بخش مربوط به صقلیّه (سیسیل) از تاریخ کبیر به زبان ایتالیایی ترجمه و در 1650م در رم چاپ شده است.

4. شرح کتاب الوسیط المحیط باقطار البسیط غزالی، این کتاب بیش از 26 جزء بوده است که جزء اول آن در دارلکتب المصریة نگه‌داری می‌شود.

5. تدقیق العنایة فی تحقیق الروایة.

6. الفرق الاسلامیة.

انتهای پیام/4104/